مراکز دفن زباله در جای مناسب نیستند/ لزوم احیای تالاب های بحرانی

‌معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی گفت: اغلب مراکز دفن زباله در مکان مناسبی قرار نگرفته‌اند.
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی،‌نیلوفر عابدین‌زاده، به بیان پاره ای مشکلات زیست محیطی پرداخت و یادآور شد: پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی از اردیبهشت ماه سال۱۳۸۲ برای فعالیت در این زمینه ها تاسیس شده است.
وی افزود: در حال حاضر سه گروه پژوهشی قطعی، گروه محیط زیست طبیعی، گروه مهندسی محیط زیست، گروه فرآوری پسماند و یک گروه دارای موافقت اصولی (گروه پایش منابع آب) در این مرکز تحقیقاتی فعالیت می‌کنند.
عابدین‌زاده با بیان اینکه از دیگر واحدهای فعال در پژوهشکده محیط زیست آزمایشگاه معتمد محیط زیست در زمینه آب و فاضلاب و انتشارات به نام پژوهشکده محیط زیست است، خاطرنشان ‌کرد: این پژوهشکده در تاریخ ۲۰ آذرماه سال ۱۳۹۵ موفق به اخذ موافقت اصولی دو ساله مرکز پژوهشی از شورای گسترش وزارت علوم شد و توانست در بودجه سال ۱۳۹۷ کشور جهت انجام برنامه‌های عملیاتی خود یک ردیف بودجه مستقل کسب کند.
وی ادامه‌ داد: هدف‌گذاری فعالیت‌های گروه‌های پژوهشی عموما در قالب شبکه برنامه‌های مصوب سه ساله و در راستای ماموریت‌ها و رسالت جهاددانشگاهی درحوزه پژوهش و فناوری، اسناد فرادستی نظیر برنامه‌های توسعه کشور و اهداف پنج ساله جهاددانشگاهی در حوزه پژوهش و فناوری تدوین می‌شود.
عابدین‌زاده اضافه کرد: در زمینه فعالیت گروه محیط زیست طبیعی که قدیمی‌ترین گروه پژوهشی پژوهشکده محیط زیست است، مطالعات سیستمی زیست بوم‌های طبیعی و عنوان شبکه برنامه سوم  این گروه با توجه به دو چالش عمده محیط زیست جهانی یعنی تغییرات اقلیمی و تغییرات کاربری اراضی که تاثیرات آن در ارایه خدمات و کالاهای اکوسیستمی نمود پیدا می‌کند، رویکردهای نوین آمایش سرزمین با تاکید بر تغییرات اقلیمی در نظر گرفته شده است.
وی بیان کرد: در ماده ۴۸، فصل محیط زیست برنامه ششم توسعه کشور بر اجرای برنامه عمل حفاظت، احیا و مدیریت و بهره ‌برداری مناسب از تالاب‌های کشور تاکید شده است که بر اساس این قانون باید حداقل ۲۰ درصد تالاب‌های بحرانی و در معرض تهدید کشور احیا شود. به موجب این ضرورت و همگام با محورهای شبکه برنامه، انجام برخی طرح های مطالعاتی کارفرمایی در استان گیلان در دستور کار قرار گرفته که از میان آنها می توان به " طرح مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی"، "بررسی پوشش گیاهی"، "طرح بررسی فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون تالاب انزلی "، "مطالعات ارزیابی زیست محیطی تالاب غرب، سرخانکل و تالاب انزلی" اشاره کرد.
معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی، گفت: از اهداف آتی این گروه نقش‌آفرینی و مشارکت در انجام پروژه های مطالعاتی در سطح ملی از جمله طرح ارزیابی زیست محیطی راهبردی سواحل مکران جهت توسعه صنعتی است.
وی افزود: عمده فعالیت های گروه پژوهشی مهندسی محیط زیست بر بهینه‌سازی فرایندهای تصفیه آب و پساب متمرکز است. از پروژه‌های شاخص گروه مهندسی محیط زیست دستیابی به دانش فنی روش بهینه تصفیه آب همراه چاه های نفت و گاز جهت تخلیه به محیط و استفاده مجدد از پساب خروجی آن در صنعت است. ساخت پایلوت نیمه صنعتی این روش تصفیه ترکیبی آلاینده های هیدروکربنی موجود در آب همراه چاه‌های نفت و گاز که با حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام گرفته است در مراحل انتهایی خود قرار دارد.
عابدین‌زاده تصریح‌ کرد: همچنین پژوهشگران گروه مهندسی محیط زیست موفق به سنتز آنتی اسکالانت" استایرن- مالئیک انیدرید" شدند که به عنوان یک ماده ضد رسوب در دستگاه ‌های تصفیه آب اسمز معکوس استفاده می‌شود و می‌تواند بازده غشا در این دستگاه‌ها را تا حد قابل توجهی بالا ببرد و حذف ناخالصی آب را به ۹۹درصد برساند.
وی گفت: یکی از مشکلات محل های دفن پسماند و کارخانجات کمپوست در کشور به ویژه در استان گیلان به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی، عدم تصفیه مناسب شیرابه تولیدی و تخلیه آن به محیط و آب های پذیرنده است. شیرابه کمپوست حاوی بار آلی بالا، فلزات سنگین، حجم زیادی مواد جامد معلق و محلول است.
معاون پژوهشی و آموزشی پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی، ادامه داد: گروه مهندسی محیط زیست برای اولین بار در کشور توانست شیرابه تولیدی کارخانه کود آلی بندرانزلی را با استفاده از روش های تصفیه ترکیبی انعقاد، اکسیداسیون شیمیایی پیشرفته و روش تصفیه بیولوژیکی تصفیه و میزان COD آن را به حد مجاز برساند. نقشه‌های اجرایی این تصفیه‌خانه شیرابه کمپوست براساس نتایج بهینه به دست آمده در فاز آزمایشگاهی برای ظرفیت ۲۰ مترمکعب در روز طراحی و در حال حاضر در مراحله اجرا توسط پیمانکار است. پژوهشکده محیط زیست این آمادگی را دارد که برای تمامی محل‌های دفن پسماند و کارخانجات کمپوست تصفیه‌خانه شیرابه طراحی و اجرا کند .
وی افزود: در استان گیلان روزانه بیش از دو هزار تن زباله تولید می‌شود که این زباله ها به مراکز دفن پسماند و کارخانجات کمپوست موجود ارسال می‌شوند. اغلب این مراکز در مناطق جنگلی، حاشیه رودخانه‌ها و در مجاورت سواحل استان واقع شده و عمدتا از نظر معیارهای محیط زیستی مکان یابی دفع پسماندها در مکان مناسبی قرار نگرفته اند. سه کارخانه کمپوست رشت، انزلی و رودسر نیز از نظر عملکردی و فرایندی در شرایط مطلوبی به سر نمی برند. یکی دیگر از مشکلات مدیریت پسماند استان گیلان امحای پسماندهای ویژه است که بدون در نظر گرفتن هیچگونه ضابطه ای به مراکز دفن منتقل می شود و حجم بالایی از پسماندهای ویژه استان براساس اطلاعات طرح جامع، مربوط به لجن تصفیه خانه ها، لجن اسیدی و پسماندهای عفونی است.
عابدین‌زاده گفت: بازنگری طرح جامع پسماند در برخی از شهرهای این استان‌ها نیز یکی از ضروریات مدیریت پسماند منطقه تلقی می‌شود، زیرا در برخی موارد الویت‌بندی استراتژی های دفع پسماندها بر اساس طرح جامع شهر با طرح جامع استان تطابق ندارد.
وی افزود: بنابراین با توجه به مسایل شناسایی شده فوق و در راستای عملیاتی شدن راهبردهای برنامه ششم توسعه در زمینه دفع پسماندها نظیر نظارت بر اجرای طرح‌های جامع مدیریت پسماند یعنی مدیریت سالانه حداقل بیست درصد از حجم پسماندهای موجود با روش‌های مناسب و در راستای سیاست‌های چهارسال آینده سازمان حفاظت محیط زیست کشور یعنی ساماندهی وضعیت پسماند در کلانشهرها و شهرهای اولویت‌دار مناطق شمالی و پاکسازی این مناطق وجهت حل معضل ساماندهی پسماندهای استان های شمالی موضوعات کاربردی ذیل توسط گروه پژوهشی فراوری پسماند پژوهشکده محیط زیست قابل پی‌گیری و انجام است که جهت ارایه برخی از آنها رایزنی‌های اولیه با سازمانهای متولی انجام گرفته است.
گفتنی است، از دیگر برنامه‌ها بازنگری طرح جامع پسماندهای شهری، تعیین جانمایی و طراحی سیستم‌های ذخیره‌سازی و جمع‌آوری پسماندهای شهری، مکان‌یابی محل مناسب جهت دفن مهندسی- بهداشتی پسماندهای شهری، بهسازی محل‌های دفن غیر بهداشتی پسماند شهری، اجرای طرح‌های مربوط به مدیریت پسماندهای ویژه و صنعتی شامل مکان‌یابی جایگاه دفن این پسماندها، محاسبه آسیب‌پذیری منابع آب سطحی و زیرزمینی در محدوده جایگاه‌های دفن و بی‌خطرسازی پسماندهای ویژه، امکان سنجی کاربرد هاضم‌های بی‌هوازی جهت مدیریت مواد آلی و استحصال انرژی از پسماند پسماندهای تولیدی، توسعه دانش فنی در زمینه تکنولوژی های بازیافت مواد و استحصال انرژی و تثبیت و بی‌خطرسازی پسماندهای ویژه و رفع آلودگی خاکهای آلوده است.
گروه پایش منابع آب نیز که اخیرا از معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی واحد گیلان به پژوهشکده محیط زیست منتقل شده است، در مرحله اخذ موافقت قطعی قرار دارد و باتوجه به بحرانی بودن وضعیت منابع آب در کشور، خشکسالی و همگام با اهداف کلان بخش آب و محیط زیست که مصوب شده است تا در برنامه ششم توسعه عملیاتی شود، مدیریت یکپارچه منابع آب، بررسی ردپای آب و مدیریت آب مجازی در تعادل بخشی منابع آب و شناخت چالش های موجود در جریانات زیست محیطی و حقابه رودخانه و تالابها را محور زمینه فعالیت تخصصی خود قرارداده است.
در این راستا جهت تبیین اهداف تعیین شده این گروه طرح مطالعاتی تعیین نیاز آبی– زیست محیطی تالاب انزلی، تالاب امیرکلایه و تالاب بوجاق که از اولویت ها و سیاست های چهارسال پیش روی سازمان حفاظت محیط زیست است، در این گروه در دست اجرا است.