فاز اول طرح اهلی سازی آنغوزه شیرین اجرا شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی، مهدی ابراهیمی، سرپرست معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی و مجری طرح پژوهشی "تدوین پروتکل اهلی سازی گیاه دارویی آنغوزه با هدف کاشت در مزارع، مراتع ودیمزارها در خراسان جنوبی" گفت: یکی از گونه های دارویی شناخته شده ایران آنغوزه است که صمغ آن در پزشکی، صنایع غذایی و صنعت کاربرد فراوانی دارد. آنغوزه با نام علمی Ferula assa-foetida L. گیاهی دارویی از خانواده چتریان  Apiaceae) است.

وی با اشاره به این که معمولا از هر گیاه آنغوزه بین 20 تا 40 گرم آنغوزه برداشت می شود که به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی به‌صورت خام صادر می شود، ادامه داد: صمغ آنغوزه در صنایع غذایی، عطرسازی، رنگ سازی و ساخت مواد پاک کننده و همچنین تهیه چسب الماس مورد استفاده قرار می گیرد.

سرپرست معاونت پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: صمغ آنغوزه بعنوان یک ترکیب عطری در لوازم آرایشی و همچنین بعنوان طعم دهنده در مواد غذایی و نوشیدنی ها نیز بکار می رود. به دلیل خواص ضد میکروبی و حشره کشی آنغوزه، از این صمغ برای دور کردن حشرات و همچنین تولید آفت کش های گیاه پایه برای کاربردی در کشاورزی نیز استفاده می شود. در کشور هندوستان از صمغ این گیاه که آنرا با عنوان هینگ می شناسند ادویه ای تولید می شود که طرفداران بسیار زیادی دارد. گیاه آنغوزه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است و در بازارهای جهانی و به ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با قیمت بالایی به فروش می رسد.

در حال حاضر، صمغ آنغوزه به کشورهایی نظیر هند، آلمان، چین و آفریقای جنوبی صادر می‌شود

ابراهیمی با بیان اینکه عدم تولید مستمر و با کیفیت بسیاری از گیاهان دارویی، از جمله آنغوزه، مانع از توسعه برنامه‌های فراوری و صادرات این محصول و همچنین دست‌یابی به موقعیت مطلوب ایران در بازارهای جهانی شده است، اظهار کرد: در حال حاضر، صمغ آنغوزه به کشورهایی نظیر هند، آلمان، چین و آفریقای جنوبی صادر می‌شود، اما عدم توانایی در حفظ این صادرات در طول سال و برای سال‌های متوالی، مانع موفقیت تجار ایرانی در ورود و گسترش بازارهای صادراتی شده است. این در حالی است که کلید کارآمدی یک بازاریابی موفق، تولید مستمر و با کیفیت، به همراه فرآوری، بسته‌بندی مناسب و جلب اعتماد بازارهای داخلی و خارجی به این محصول خواهد بود.

وی، اهلی سـازی گیاهی مانند آنغوزه و کاشت آن در مزارع، مراتع و دیم زارها، محافظـت و احیـای امـاکن و سایت‌های گیاهی موجود، هدفمنـد کردن تحقیقات و تقویت و اجرایی کردن قـوانین برداشـت آنغوزه را راه حل مناسبی برای توسعه و بهره برداری از این گیاه دارویی ارزشمند در داخل کشـور، جلوگیری از انقراض آن و به دنبال آن صادرات به سایر کشورها عنوان کرد.

سرپرست معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی عنوان کرد: توجه به این نکته که تولید مناسب و مستمر شیره آنغوزه نیازمند تکثیر مناسب این گیاه است اهمیت اجرای طرح های تحقیقاتی که هدف آنها تولید بذر و نشاء با کیفیت و استاندارد است را مشخص می نماید، به‌ویژه که در بسیاری از  تحقیقات قبل، روشی ساده، کم هزینه و در عین حال مناسب برای دستیابی به حداکثر جوانه زنی آنغوزه در کوتاهترین زمان ممکن ارائه نشده است.

ابراهیمی ادامه داد: در همین راستا اجرای طرح تحقیقاتی حاضر با هدف دستیابی به بهترین پروتکل ممکن برای تکثیر گیاه آنغوزه جهت اهلی سازی و کاشت آن در مزارع، مراتع و دیمزارها در خراسان جنوبی توسط محققین جهاد دانشگاهی، با حمایت مالی شرکت فناوری آریا ساگارت و همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی در سال زراعی 1402-1403 اجرا شد.

وی گفت: این طرح تحقیقاتی در سه فاز آزمایشگاهی، مزرعه و هیدروپونیک در مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی اجرا و نتایج آن در اختیار شرکت آریا ساگارت قرار گرفت.

سرپرست معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: بذرهای متعلق به شهرستان های اصلی تولید کننده آنغوزه شامل طبس، فردوس، نهبندان، بشرویه در استان خراسان جنوبی و همچنین بذور وارداتی از افغانستان از نظر هشت شاخص شامل درصد نهایی جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، میانه جوانه زنی، پراکنش جوانه زنی در زمان، پیک جوانه زنی، میانگین درصد جوانه زنی، همزمانی جوانه زنی و عدم قطعیت جوانه زنی در یک بازه زمانی 90 روزه از زمان کاشت بذور در اتاقک کشت مورد ارزیابی قرار گرفتند.

ابراهیمی ادامه داد: همچنین روند تغییرات وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی و قطر ریشه بعنوان فاکتورهای تاثیر گذار بر عملکرد گیاه از ابتدا تا پایان فصل رشد در یک بازه زمانی حدودا 180 روزه در شرایط کاشت در مزرعه و محیط کاشت هیدروپونیک مورد بررسی قرار گرفت.

بذرهای آنغوزه بومی استان خراسان جنوبی قابلیت بالایی برای تکثیر و تولید این گیاه در شرایط مزرعه دارد

وی بیان کرد: بر اساس بخشی از نتایج این طرح، بذرهای آنغوزه بومی استان خراسان جنوبی قابلیت بالایی برای تکثیر و تولید این گیاه در شرایط مزرعه دارد و از این حیث نسبت به بذور وارداتی از کشور افغانستان مزیت دارند که می توان از آن برای توسعه کاشت در مزارع استان استفاده نمود.

وی همچنین اظهار کرد: در این طرح پژوهشی حدود 10 هزار نشاء آنغوزه نیز تولید گردید که قابلیت عرضه به بازار را دارند

ابراهیمی ادامه داد: با توجه به شرایط تغییر اقلیم در استان و محدودیت های منابع آبی استان و از طرفی هماهنگی دوره رشد گیاه آنغوزه با زمان بارندگی در استان خراسان جنوبی، استفاده از آب های نامتعارف برای توسعه کاشت این گیاه دارویی ارزشمند از برنامه های آتی جهاد دانشگاهی و شرکت آریا ساگارت در سال آینده می باشد.

حمید حسین پور، مدیر عامل شرکت فناور آریا ساگارت نیز با اشاره به اینکه شرکت تعاونی آریا ساگارت در تاریخ 1387/4/27 در شهرستان بیرجند به ثبت رسید، گفت: موضوع شرکت، انجام هرگونه فعالیت تولیدی و توزیعی بوده و در سال های 1387 تا 1402 با اخذ پروانه بهره برداری نگهداری مواد غذایی و راه اندازی سردخانه دو مداره در شهرستان بیرجند صرفا در بخش توزیع فعالیت نموده است.

وی ادامه داد: این شرکت در سال 1402 در بخش تولید با توجه به موضوع اساسنامه خود اقدام به انعقاد قرارداد تحت عنوان "تدوین پروتکل اهلی سازی گیاه دارویی آنغوزه با هدف کاشت در مزارع، مراتع و دیم زارها در خراسان جنوبی"با جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی کرد.

مدیر عامل شرکت فناور آریا ساگارت اظهار کرد: با نظر به موفقیت پژوهش انجام شده طی قرارداد مذکور توسط پژوهشگران  مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی و ارائه نتایج آن در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی موفق شدیم طی قراردادی در قالب هسته فناور در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی در دوره رشد مقدماتی مرکز رشد با ایده محوری  " شکست خواب بذر و تولید نشاء جهت توسعه کاشت گیاه دارویی آنغوزه" پذیرش شویم.

وی افزود: همچنین در پیگیری های بعدی، شرکت موفق به انعقاد قرارداد استقرار در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی و در نهایت موفق به اخذ مجوز واحد فناوری در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی در زمینه تخصصی" شکست خواب بذر و تولید نشاء جهت توسعه کاشت گیاه دارویی آنغوزه" شد.

حسین‌پور از برنامه های آینده این شرکت در فاز دوم طرح اهلی سازی آنغوزه شیرین، ارائه خدمات آموزشی در زمینه کاشت نشاء استاندارد آنغوزه به کشاورزان و تشویق آنان به زیر کاشت بردن آنغوزه در سطح مزارع و دیم زارهای استان، با همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری و استفاده از روش های جمع سپاری (Crowd Founding) و مشارکت همه مردمی که علاقه های مادی، معنوی و زمینه کارآفرینی در کشاورزی دارند اشاره کرد.

مدیر عامل این شرکت یادآور شد: در فاز سوم ارائه خدمات آموزشی برداشت صمغ آنغوزه به کشاورزان و جمع آوری صمغ آنغوزه می باشد و فاز چهارم اقدام در راه اندازی صنایع جانبی و تبدیلی و فرآوری صمغ آنغوزه برای داروسازی، عطر، دفع آفات نباتی طبیعی و در نهایت صادرات آن به کشورهای آسیایی و اروپایی خواهد بود.

حمید باقرپور، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی نیز اظهار کرد: به لحاظ اینکه گونه آنغوزه شیرین جزو محصولات فرعی مرتعی می‌باشد در سطح استان و در شهرستان های طبس، بشرویه، فردوس، قاین و نهبندان در مساحتی حدود ۵۹۰هزار هکتار قابلیت رویش دارد و سطح قابل بهره برداری آن حدود ۴۳ هزار هکتار است که میزان محصول تخمینی قابل استحصال حدود  ۵۷هزار کیلو گرم تعیین می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: سطح مفید دارای بوته های قابل بهره برداری در هر رویشگاه در سال های مختلف با توجه به شرایط آب و هوایی و پراکنش بران و نزولات جوی متغیر است و متوسط محصول آنغوزه از هر بوته حدود ۳۰گرم(۲۰گرم کشته و ۱۰گرم شیرابه)که این میزان پس از تیغ زنی در یک دوره ۸۵روزه (حدوداً۲۰ مرحله تیغ زنی با فاصله ۴-۵روز)استحصال می شود.