جایگاه جهاددانشگاهی در حکمرانی علم و فناوری بررسی شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، در چارچوب اولین همایش الگوی حکمرانی تمدنی علم و فناوری که به مناسبت چهلمین سالگرد تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی توسط دبیرخانه این شورا برگزار می‌شود، نشست تخصصی «جایگاه جهاددانشگاهی در حکمرانی علم و فناوری با تأکید بر ظرفیت‌های اساسنامه» یکشنبه ۲۷ آبان‌ماه در سالن جلسات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی برگزار شد.

در این نشست دکتر سعید پورعلی، دکتر محمدرضا پورعابدی و دکتر حمیدرضا صادق‌محمدی به عنوان عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی، دکتر حمید امین‌اسماعیلی، دکتر حمیدرضا فرهمند، دکتر محسن قرنفلی و عضو بازنشسته هیات علمی جهاددانشگاهی و دکتر خسرو قبادی به عنوان دبیر علمی نشست حضور یافتند.

علی رنجبرکی سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی در ابتدای نشست گفت: جایگاه و نقش جهاددانشگاهی در نظام ملی نوآوری و حکمرانی سیاستگذاری دغدغه مهمی است و اینکه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی به عنوان بازوی علوم انسانی جهاددانشگاهی باید چه نقشی را در این نظام ایفا کند، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ بنابراین در صورتی که اساسنامه جهاددانشگاهی مورد توجه جدی قرار گیرد، در جایگاه آن تأثیر مهمی خواهد داشت. باید بدانیم براساس ماده ۲ اساسنامه که اهداف جهاددانشگاهی را شامل می‌شود، بر فرهنگ یا فناوری تأکید کنیم.

دکتر سعید پورعلی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی جهاددانشگاهی در این نشست به حکمرانی علم و فناوری پرداخت و گفت: کیفیت حکمرانی از مهمترین عوامل برای پیشرفت و توسعه است و این موضوع در حوزه علم و فناوری تأثیرگذار است و در این راستا نگاه دولت و حکمرانی نیاز به بازنگری اساسی دارد و دولت باید یک سازمان اجتماعی در کنار سازمان‌های دیگر باشد. اما حکمروایی با فرآیندها، ساختار‌ها و هدایت منابع سروکار دارد و به صورت رسمی، غیررسمی و مدنی شکل می‌گیرد؛ بنابراین سیاستگذاری دولت باید به شکل تصمیم‌گیری در سطح ملی و محلی باشد.

وی با اشاره به مدل‌های حکمروایی افزود: حکمروایی خوب به مفهوم دولت به معنای سازمان اجتماعی نزدیک است و ارتباط بین دولت و جامعه مدنی، رکن اساسی آن محسوب می‌شود. شفافیت، پاسخگویی، کارایی، اثربخشی، عدالت و انصاف، نوآوری و کارآفرینی از معیارهای این مدل است. حکمروایی سالم نیز برداشت متنوع و آزاد از شیوه و معیار‌های حکمرانی خوب است و حکمروایی بد، ویژگی‌های عدم مشارکت، نابسامانی، بی‌نظمی، فساد و ... است که فرایند توسعه و نوآوری را تحت تأثیر قرار دهد.

دکتر پورعلی به شاخص بخش حکمرانی جهانی اشاره کرد و گفت: مهار فساد، حاکمیت قانون، کیفیت تنظیم‌کنندگی و ... از جمله این شاخص‌هاست که کشورمان وضعیت خوبی در این زمینه ندارد و در زمینه مهار فساد، رتبه ۱۴۹ را از میان ۱۸۰ کشور و در حکمرانی قانون نیز رتبه ۱۳۹ را از میان ۱۸۰ کشور دارد.

وی ادامه داد: حاکمیت علم و فناوری به نحوه تأثیرگذاری، تعاملات، هدفگذاری سازمان‌های همکار و تأثیرگذاری قدرت وابسته است و در این راستا، جایگاه جهاددانشگاهی به نهاد‌های مرزی و واسطه‌ای انتقال و پارک علم و فناوری و مراکز رشد توسعه یافته است.  

وی تصریح کرد: چالش‌های حکمرانی علم و فناوری در ایران مسئله مهمی است که می‌توان به تعدد نهادی و سازوکار هماهنگی، عدم تفکیک موضوعی و تخصصی شدن عرصه‌های حکمرانی، فقدان شکل‌گیری ظرفیت تخصصی و اجرایی کافی در برخی از نهاد‌های سیاستگذار و تصمیم‌گیر، موازی‌کاری موجود در پایش علم، فناوری و نوآوری، موازی‌کاری در حمایت و تصویب طرح‌های کلان ملی، فقدان انسجام عمودی و افقی ساختارها، وجود ساختار‌ها و روابط غیررسمی و فقدان شفافیت توزیع منابع اشاره کرد.

دکتر پورعلی در ادامه به سیاست‌های پیشنهادی برای تقویت نقش جهاددانشگاهی در زیست‌بوم علم و فناوری پرداخت و گفت: اصلاح حکمرانی براساس ارزش‌های برآمده از انقلاب اسلامی و انقلاب فرهنگی و حاکمیت گفتمان فرهنگ جهادی، بررسی دقیق و شناخت اسناد ملی به ویژه در حوزه علم، فناوری و فرهنگ، تلاش برای حضور مؤثر در کل فرآیند علم و فناوری کشور، پیگیری برای حضور در نهاد تدوین سیاست‌گذار حوزه علم، فناوری و فرهنگ، نهادسازی براساس فرصت‌های موجود در اسناد ملی، تمرکز در حوزه پیشران‌ها برای تقویت نقش و جایگاه، تمرکز سازمانی و علمی بر حوزه‌های اولویت‌دار برنامه هفتم توسعه و نقشه جامع علمی کشور از جمله پیشنهاد‌هایی است که می‌توان در این زمینه ارائه کرد.

دکتر حمیدرضا فرهمند در ادامه این نشست سخنان خود را با یک سؤال اساسی مبنی بر اینکه «آیا جهاددانشگاهی یک سازمان پژوهشی و فناوری است؟» آغاز کرد و گفت: جهاددانشگاهی هم می‌تواند به عنوان بازوی پژوهشی و فناوری باشد و هم نباشد. در واقع بستگی به نگاهمان دارد؛ چراکه در یک بستر خاص رخ می‌دهد و در صورتی که ماهیت نقش به درستی شناخته نشود، جایگاه و تأثیری نخواهد داشت.

دکتر محسن قرنفلی نیز در ادامه این نشست با تحلیل بر اساسنامه جهاددانشگاهی گفت: جهاددانشگاهی، نهادی است که رویش انقلاب اسلامی بوده و انقلابی و دانش‌بنیان است. همچنین دارای هویت و فرهنگ اسلامی بوده و واسط میان دانشگاه، جامعه و نظام و دارای پایگاه دانشگاهی است.

وی با اشاره به سایر ویژگی‌های این نهاد انقلابی افزود: برخورداری از فرهنگ و مدیریت جهادی، سرمایه انسانی کارآمد، تعامل با دانشگاه، نهاد علمی غیردولتی، متکی بودن بر منابع حاصل از درآمد‌های اختصاصی و تعامل گسترده با اندیشمندان از جمله این ویژگی‌هاست.  

وی در بخش دیگری از سخنان خود به آینده جهاددانشگاهی اشاره کرد و گفت: امروز دانشگاه با صنعت ارتباط عمیقی دارد و جهاددانشگاهی نیز باید در این زمینه گام بردارد. سیستم‌های اجرایی در دانشگاه‌ها، چابک هستند و جهاددانشگاهی نیز باید همینطور باشد.

دکتر محمدرضا پورعابدی نیز در ادامه نشست گفت: اساسنامه ظرفیت‌های لازم را دارد، اما دوگانه‌هایی در آن وجود دارد که باید مشخص شود. از جمله اینکه؛ می‌خواهیم کار گلخانه‌ای و الگویی انجام دهیم یا کار حرفه‌ای و تخصصی؟ باید مأموریت خودمان را از جامعه پیدا کنیم یا باید به ما مأموریت بدهند؟ آیا جهاد یک نهاد فناورانه با مأموریت فرهنگی است یا یک نهاد فرهنگی با مأموریت فناوری؟ آیا باید در چارچوب‌های مشخص دولتی باشیم یا چارچوب‌های خاص خودمان را تعیین کنیم؟ آیا باید ساختار‌های موجود علم و فناوری را بپذیریم یا ساختار‌هایی را در این راستا ایجاد کنیم؟  

وی افزود: در عین حال که بر کاربردی بودن و تجاری‌سازی تأکید می‌کنیم، نمی‌توانیم از فناوری‌های جدید باز بمانیم. جهاد باید یک نهاد علم و فناوری باشد، اما یک نهاد واکنش سریع هم باشد که مسائل جامعه را بفهمد و به دور از ساختار‌های سنتی آنها را حل کند. در واقع جهاددانشگاهی، سند علمی جمهوری اسلامی در حوزه پژوهش و فناوری است.

دکتر حمید امین‌اسماعیلی نیز در ادامه گفت: اگر جهاددانشگاهی می‌خواهد جایگاهش را بشناسد، جای بحث جدی دارد و برای ارتقای نقش و جایگاه جهاددانشگاهی پیشنهاد می‌کنم در زمینه اصلاح نظام حکمرانی، بررسی نقاط ضعف و قوت، ارتباط و تعامل جدی با نهاد برنامه‌ریز، سیاستگذار و تصمیم‌گیر، تعمیق ارتباط با نهاد‌های خصوصی، توسعه ارتباطات بین‌الملل، ساماندهی فرآیند جذب نیروی متخصص و تجدید سامان داخلی جهاد با مشارکت نیروی متخصص اقدام جدی انجام دهد.

دکتر حمیدرضا صادق‌محمدی نیز بیان کرد: اگر نگاهی به گذشته داشته باشیم، نقاط قوت جایی بوده که فضای آزاد وجود داشته و توانسته حداکثر استفاده را داشته باشد، بنابراین باید از انحصار در شرکت‌های دانش‌بنیان اجتناب شود و اجازه داده شود تا همه جا حضور داشته باشند. باید اجازه داده شود فرهنگ و مدیریت جهادی، نقش و مأموریت جهادی بازآفرینی شود؛ چرا که نقاط قوت جایی بوده که خرد جمعی وجود داشته است.

به گزارش ایکنا، خسرو قبادی دبیر علمی این نشست با تأکید بر ارائه ایده‌ها و پیشنهادها در رابطه با ظرفیت‌های اساسنامه جهاددانشگاهی گفت: این نشست سرآغاز نشست‌های علمی‌تر است که ادامه خواهد داشت تا به صورت جدی و علمی در رابطه با اساسنامه جهاددانشگاهی و سایر مسائل آن بحث شود و خروجی مفیدی داشته باشد.