برگزاری نشست شهراندیشی با عنوان «تاب‌آوری شهر همدان با رویکرد بررسی سیلاب»

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد همدان،  سیل، حادثه‌ای تأسف بار و جانگداز که باعث ویرانی آمال و آرزوهای بسیاری از هم‌وطنان ساکن در استان‌های لرستان، گلستان و خوزستان شد، هرچند که استان همدان هم از این بلای طبیعی بی نصیب نماند و شاهد فروریختن و به گل نشستن تعدادی از منازل و مزارع کشاورزی بود.
آنچه باعث تأمل بسیاری از افراد جامعه شده، چرایی ضعف در نحوه مقابله با سیل در ایران بوده، بدون شک مدیریت درست و مناسب منابع طبیعی و نظارت‌های دقیق بر نحوه ساخت و سازها عاملی موثر در جلوگیری و کاهش خسارات ناشی از بلایای طبعی به‌ویژه سیل است، همواره پس از بروز حوادث وسیع و تأسف بار تمامی مسئولان و محققان به دنبال نقاط ضعف و یافتن راهکاری برای آنان هستند.
از این رو مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا)، دفتر همدان، با همکاری مرکز مطالعات و پژوهش‌های شورای اسلامی شهر همدان به منظور بررسی نقاط ضعف و چگونگی برخورد با آنها اقدام  به برگزاری نشست شهراندیشی سه شنبه 16 اردیبهشت با عنوان «تاب‌آوری شهر همدان با رویکرد بررسی سیلاب»  کرد.  
عضو کمیته حقیقت‌یاب سیلاب ریاست جمهوری در این نشست استان همدان را یکی از شهرهای تاب‌آور کشور معرفی و اعلام کرد:  سیل در همدان تنها یک حادثه بود و هرگز تبدیل به بحران نشد.
علیرضا سعیدی با بیان اینکه سیل همدان مطرح کرد: کاهش آسیب پذیری، کاهش خسارت، تحمل خسارت، توانایی عبور از خسارات ثبت شده و تمهیدات برای اسکان موقت در شرایط اضطراری از جمله اقدامات موفقیت آمیز و به موقع مدیریت بحران استان همدان بوده است/ 
دبیرکل جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران، وجود نخاله و شاخ و برگ های کوچک و بزرگ را از عوامل مهم برون زدگی آب در ظرف ۴۸ ساعت بارندگی در شهرستان همدان دانست و اظهار کرد: خوشبختانه اقدامات مناسب و به موقع تیم مدیریت بحران همدان، باعث شد تا تمامی عوامل مسدود شدن مسیل‌ها، رودخانه و کانال‌ها جمع آوری شود و از بروز سیلابی با اثرات بسیار هولناک جلوگیری به‌عمل آید. 
وی با تأکید بر اینکه سیل در زمان حرکت خود هنگام سرعت بالا توانایی تخریب بیشتری دارد، عنوان کرد: وجود سنگ‌های بزرگ در بالادست همواره باعث مشکلات بزرگی می‌شود از این رو با برداشتن و جابجا کردن سنگ‌های بزرگ از بالادست در زمان مناسب مانع از تخریب کانال‌ها و بروز حادثه‌ای هولناک شدند.
مشاور عالی مدیریت بحران آبفای کشور با بیان اینکه مدیریت آثار و تخریب پایانی سیل، خطرناک تر و جدی‌تر از زمان وقوع سیلاب است
سعیدی تأکیدکرد: تربیت فرمانده بحران نیازمند زمان طولانی و هزینه های بسیار بالایی است چرا که بحث آموزش فرماندهان صحنه از مبانی مدیریت استرس و چگونگی مقابله با شکست آغاز می‌شود از این‌رو لازم است مسئولان ارشد نظام همانند کشورهای پیشرفته، تربیت فرماندهان لایق در صحنه‌های بحرانی را از ابتدایی‌ترین مقطع تحصیلی برنامه ریزی کنند. 
وی همچنین اظهار کرد: باید بین دستگاه‌های علمی و اجرایی تقابل عملکرد صورت گیرد.
مشاور عالی مدیریت بحران آبفای کشور بیان کرد: متأسفانه در حال حاضر تعداد قابل توجهی از افراد علمی و شاغل در دستگاه‌اجرایی توانایی تبادل اندیشه و تجارب خود را نداشته و با خودرأیی سعی بر اثبات نظرات خود دارند.
وی شایعه سازی را یکی از بزرگترین معضلات در هنگام بحران دانست و گفت: متأسفانه در تمامی بحران های ایجاد شده در ایران همانند زلزله و سیل، با گروه هایی مواجه بودیم با هدف تخریب دولت که اقدام به شایعه سازی‌های گوناگون می کردند،که متأسفانه برخی از آنها درجامعه مورد پذیرش قرار گرفت.

دانشیار جامعه شناسی شهری و توسعه در دانشگاه بوعلی‌سینا نیز، بیان کرد: تاب آوری یعنی یک شهر یا روستا پس از وقوع حوادث و فجایع طبیعی و غیرطبیعی در برابر حواث چقدر دوام می آورد و ایستادگی دارد و چگونه و چه مدت طول می کشد تا به شرایط عادی و قبل از تخریب بازگشت و جریان عادی زندگی برقرار شود.

نقدی با اشاره به سخنان هولینگ تصریح کرد: هولینگ، از بانیان این ایده در تعریف تاب آوری می گوید تـاب آوری عبارت است از معیاری از توانایی سیستم برای جذب تغییرات در حالیکه هنوز مقاومت قبلی را دارد چرا که تاب آور شدن یک شهر مستلزم همکاری و تشریک مساعی سازمان و ذی نفعان بسیاری است، عده ای از چرخه تاب آوری سخن گفته اند.

این جامعه شناس مطرح کرد: اینکه ساختمان ها یا بزرگراه ها و پل ها چقدر در برابر زلزله یا سیل بادوام هستند و تاب مقاومت دارند و در صورت تخریب مدیریت شهری چقدر و در چه بازه زمانی امکان بازگرداندن اوضاع به شرایط پیش از وقوع دارند بسیار اهمیت دارد اما در کنار آن مهم است بدانیم که ساکنان شهر از شرایط بحرانی چه درکی دارند و چقدر تاب تحمل شرایط یاد شده را دارند تا شهر به جریان عادی زندگی خود بازگردد.

وی عنوان کرد: مرحله پیش از بحران شناخت و آمادگی مواجهه با بحران، حمل و مقاومت «سازه های فنی و کالبدی» و «سازمان اجتماعی» در برابر سوانح و بلایا (دوام و فروناپاشی)، مشارکت مردم شرط تاب آوری است و مدیریت شهر باید بتواند با همکاری مردم و ساکنان، سازه و سازمان های آسیب دیده را به شرایط عادی برگردانند.

نقدی افزود: جامعه ایرانی از بُعد انصاف و اخلاق نیاز به توجه و بررسی و بازسازی جدی دارد و به ویژه سازمان های متولی و مسئول پردازش اجتماعی باید به موضوع ارتقاء تاب آوری و مدارا و مناعت طبع جمعی بپردازند و البته این نیازمند همراهی و همدلی همه شهروندان و اصحاب رسانه و کنشگران عرصه های مدنی نیز دارد.

نقدی با تأکید بر وظایف شورای شهر اظهار کرد: شورای شهر همدان با تهیه اطلس فجایع و بلایای طبیعی می تواند مهم و موثر باشد اگرچه به علت نوع عوارض زمین شناختی و واقع شدن بین چند رود، دره و دامنه های الوند نقاط بالادست جنوبی شهر تا حدی آز اسیب سیل به دور هستند اما محلات  شمال جغرافیای  شهر که اغلب فرودست و حاشیه شهر است احتمال آسیب دارند.

وی در پایان یادآور شد: آموزش تدریجی و بادوام درباره آمادگی مقابله با سوانح و مقاومت روانی، تاب آوری اجتماعی  باید در همه شهرها به ویزه شهرهای تاریخی و مهم مانند همدان مد نظر قرار گیرد.
دکتر محمدرضا عراقچیان وارد کردن فاضلاب به رودخانه‌ها و سر پوشیده کردن کانال‌ها را از بزرگ‌ترین ایرادات اقتصادی و زیست محیطی برشمرد و اظهار کرد: آزادسازی بستر رودخانه‌ها بحث جدیدی است که در دنیا در حال بحث است؛ بهسازی و تراس بندی رودخانه‌ها فرصت بسیار خوبی را برای کنترل سیل احتمالی پدید آورده و از ساخت و سازهای غیرقانونی در حریم رودخانه‌ها جلوگیری می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌ بسترسازی رودخانه‌ها را عاملی برای کمک به مدیریت بحران دانست و عنوان کرد: درحال حاضر مشاور طرح جامع مشغول مطالعه بر رودخانه‌های همدان است؛ در صورت اجرای کامل پدافند غیرعامل و رفع خطرات انسان ساخت، توانایی هدایت و کنترل آب ورودی امکان پذیر می‌شود.
وی با اشاره به ساخت و سازهای غیرقانونی در حریم رودخانه‌ها در مناطق پایین شهر، تصریح کرد: حوزه آبریز در پایین شهر بسیار گسترده و خطرآفرین است این درحالیست که متأسفانه در پایین شهر تجاوز به رودخانه ها بیشتر به چشم می‌خورد.
عراقچیان با اشاره به عدم جذب آب در ساختار شهری، عنوان کرد: یکی از دلایل مهم در سیل گرفتگی استان‌ها، از بین بردن سطح جاذب آب در ساختار نوین شهری است از این رو هرچه سریع تر باید تجدیدنظر در استفاده از مصالح شهرسازی صورت گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌ با بیان اینکه متأسفانه در ایران آئین‌نامه ویژه ساختمان سازی در رابطه با سیل وجود ندارد، تأکید کرد: بسیاری از مکان‌هایی که در حال ساخت هستند، بر نقاط حادثه خیز و بحرانی بنا شده‌اند.
وی نتیجه سیل در ایران را یادآوری سناریونویسی دانست و افزود: متأسفانه ایران در این بحث بسیار ضعیف عمل کرده و عدم برگزاری مانور محلی و نبود فرماندهی میدان حتی در زمان توزیع غذا از مشکلات مهم ایران در هنگام بروز سیل بوده است.
وی با اشاره به ساخت ۳ بیمارستان مهم بوعلی، قلب فرشچیان و بهشتی شهر در مناطق شلوغ، گفت: براساس اصول شهرسازی باید یک خیابان سایه برای تمامی محل ها و خیابان‌های ضروری در نظر گرفته شود این درحالیست که در همدان ما هرگز خیابان در سایه و یا نقشه بندی در خطر نداریم و متآسفانه مهمترین ساختمان‌های شهر در در اطراف رودخانه هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌، بیان کرد: از بین رفتن سند مالکیت زمین، افزایش خودکشی‌ها، نابودی لایه موثر و مناسب خاک، مکان یابی دفع نخاله های سیل همگی از جمله آثار غیر ملموس و بحرانی بعد از سیل هستند.

 رئیس شورای اسلامی شهر همدان نیز آموزش مدیریت بحران را امری بسیار جدی و الزامی برای تمامی مسئولان دانست و تاکید کرد، مسأله و اهمیت دادن به بحران باید تبدیل به مطالبات عمومی مردم شود، و تمامی افکار و تمرکز مسئولان باید به قبل از بحران و اقدامات پیشگیرانه معطوف شود؛ مسئولان باید با ایجاد زیرساخت‌های لازم سعی بر برآورده کردن مطالبات مردم داشته باشند.
مدیر اداره مدیریت بحران شهرداری همدان نیز تاب آوری همدان را در وضعیت مناسبی دانست و با بیان اینکه در سال گذشته شهرستان همدان به انجمن جهانی تاب آوری پیوسته است.
بیتا روحی با اشاره به وجود ۵‌ رودخانه به طول ۶۴ کیلومتر در کل شهرستان همدان، یادآور شد: ۴۴ کیلومتر از این رودخانه‌ها به شکل سرپوشیده و ۳۳ کیلومتر از آنها به شکل گذردهی هستند.

مدیر اداره مدیریت بحران شهرداری همدان عبور تأسیسات از حاشیه رودخانه‌ها را اتفاقی بسیار هولناک دانست و تصریح کرد: این تأسیسات علاوه بر ایجاد مشکل قطعی و کاهش گذردهی سیلاب در هنگام بروز سیل‌، احتمال وقوع انفجارهای عظیم را نیز دارد که همین امر به تنهایی خود یک بحران به شمار می‌رود.