مقام استاد معماری ایرانی اسلامی در دانشگاه قم تجلیل شد

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد استان قم حامد حیاتی سرپرست این واحد سازمانی در ابتدای مراسم نکوداشت استاد عبدالحمید نقره کار، متن پیام حجت‌السلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی را قرائت کرد که متن آن به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

حمد و سپاس مخصوص پروردگار حکیمی است که حکمت را به بشریت ارزانی کرد و آن را با شریعت، بالنده ساخت و با این بالندگی، پیوند ملک و ملکوت را برای انشان برقرار و زمینه عروج آدمی را تا جبروت فراهم نمود. حکمت عبارت است از معرفت عقلانی مطابق با واقع و نافع که با گفت‌وگوی بین عقل و وحی یا شهود و وحی تحصیل می‌شود؛ در حالی که فلسفه تنها با عقل استدلالگر حاصل می‌گردد. این تفاوت بین حکمت و فلسفه در نوع تمدن تاثیر می‌گذارد و تمدن فلسفی را از تمدن حکمی متمایز می‌سازد.

متفکران مسلمان در تاریخ تمدن اسلامی با همین رویکرد به تمدن‌سازی پرداختند و فلسفه و عرفان و ریاضیات و هیأت و طبیعیات و اخلاق و تدبیر منزل و سیاست مدن و صنعت با رویکرد اسلامی را به جامعه انسانی تقدیم کردند که معماری نیز از این قاعده مستثنا نبوده است. بر  این اساس امروز تولید علم در زمینه معماری یکی از موضوعات پر اهمیتی است که با توجه به نظام معرفتی، مبانی و پیش‌فرض‌های آن مبتنی بر رویکرد حکمی می‌توان تحولی عظیم در این دانش فراهم نمود و به ظهور تمدنی اسلامی در قالب فضای زندگی طیب دست یابد. البته تغییر معماری محقق به معماری مطلوب نیازمند شناخت همه جانبه‌ی علم معماری است که حکمت به عنوان یک علم جامع این امکان را در حوزه‌های مختلف مبانی و روش‌های تولید علم معماری فراهم می‌کند.

باید دقت نماییم با تبیین حکمی مبانی معرفت‌شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و روش‌شناسی از طرفی بستر نقد حکیمانه معماری موجود فراهم می‌گردد و از طرف دیگر چگونگی تغییر آن به معماری مطلوب تسهیل خواهد شد که در این بین روش‌شناسی حکمی از جایگاه مهم‌تری به عامل موثر در قوام علم معماری برخوردار است و از آنجا که حکمت در دو بعد نظری و عملی موضوعیت دارد، مسئله تربیت معماران حکیم برای دست‌یابی به آثار حکیمانه مورد توجه خواهد بود طوری که پرداختن به ساختار سه‌گانه بینش، منش و کنش معمار و تربیت حکیمانه او همواره دو عرصه فردی و اجتماعی او را مبتنی بر جهت‌گیری حکمی شکل خواهد داد. امروزه حکمی سازی علوم انسانی و به دنبال آن معماری از موضوعات مورد توجه پژوهشگران این حوزه است. بر این اساس اشراف و فهم پیش‌فرض‌های هر دانشی از ضروریاتی است که هر پژوهشگری باید بدان واقف باشد؛ چرا که آنچه علم معماری را اسلامی–حکمی یا سکولار می‌سازد، پیش‌فرض‌هایی است که بر علم مترتب است و نقش حکمت و دین در پیش‌فرض‌ها بسیار اهمیت دارد.

شناخت و تحلیل پیش‌فرض‌های دانش معماری مدرن که به عنوان علم حاکم در ساختارهای فردی و اجتماعی معماری در دانشگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی جامعه حاضر است و جایگزینی آن پیش‌فرض‌ها با پیش‌فرض‌های حکمی، می‌تواند تغییر وضع موجود به مطلوب را عملی سازد. که در این راستا یکی از متفکران نقش‌آفرین در پیشبرد همین اهداف تمدن حکیمانه اسلامی طی دهه‌های اخیر، استاد عبدالحمید نقره‌کار است که با عمری مجاهدت خالصانه در زمینه هنر و معماری اسلامی، شاگردان زیادی در این زمینه تربیت نموده است. در نهایت اینکه امتداد تمدنی آثار متفکران اسلامی از جمله تحقیقات استاد نقره‌کار در عصری که دغدغه تحول علوم انسانی و تمدن نوین اسلامی وجود دارد، ضرورتی غیر قابل انکار است و با احیای تراث عالمان و حکیمان و بازنگاری نظام معرفتی و حکمی آن‌ها به زبان زمان؛ می‌توان امید به تحول در علوم انسانی با رویکرد اسلامی داشت. در پایان سخن برخود لازم می‌دانم از همه دست‌اندرکاران و متولیان این مراسم نکوداشت در استان قم و نیز محققان باورمند و دغدغه‌مند به علوم اسلامی تشکر نمایم و توفیقات بیشتر آن عزیزان را از خدای حکیم خواستار باشم.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
عبدالحسین خسروپناه
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی   

رئیس دانشگاه قم:
معماری هنر رفتار سازی است

حجت‌الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی در این برنامه که با مشارکت جهاد دانشگاهی برگزار شد اظهار کرد: استاد نقره‌کار از استادان تراز و مطلوب معماری اسلامی ایرانی هستند، ایشان متواضع، فروتن، دنیاگریز، زاهد و استاد پرور و شاگردپرور هستند.

وی با اشاره به اینکه ایشان نظریه‌پرداز در حوزه معماری اسلامی هستند، ادامه داد: ایشان معلم اول حکمت معماری اسلامی هستند و شاگردان فراوانی معتقد به آموزه‌های اسلامی ایرانی پرورش دادند. 

شریفی گفت: آیات فراوانی درخصوص معماری، بلد طیب و بیت در قرآن کریم بیان شده و در کنار این‌ها روایات فراوانی داریم، به‌عنوان مثال در وسائل شیعه ابواب احکام مساکن داریم که در ۲۹ باب روایات مختلفی در این کتاب بیان شده است.

وی با اشاره به اینکه آثار و برکات معماری اسلامی ایرانی و زیبایی‌های این معماری در اماکن تاریخی و مذهبی ایران دیده می‌شود، اضافه کرد: معماری اسلامی باید با استاندارهای علمی و زبان علم مطرح شود، رویکرد اسلامی در عرض و تقابل با رویکرد پست مدرن و ساختارشکنانه مطرح می‌شود. باید با قوت و قدرت خود را معرفی کرده و فلسفه اصیل را می‌توانیم در معماری اسلامی ببینیم.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به اینکه معماری مدیریت فضا با هدف مدیریت رفتار است، گفت: معماری هنر رفتار سازی است که جامعه‌پردازی و سپس تمدن‌سازی می‌کند و این هنر متأثر از جهان‌نگری انسان‌شناسی و بنیان‌های ارزشی معمار است.

شریفی اضافه کرد: اسلام بر محور جهان‌بینی توحیدی است و انسان‌شناسی اسلام اصول و ارزش‌های خاص خود را دارد، انسان‌شناسی اسلامی غیر از بنیان‌های غربی است؛ اسلام نظام هنجارها و ناهنجاری‌های ویژه خود را دارد و معماری ظرف تجلی انسان‌شناسی و تحقق ارزش‌ها است.

رئیس دانشگاه قم یادآور شد: معمای اسلامی ایده آل و تخیل نیست بلکه واقعیتی است و اگر بخواهیم در انقلاب پیامی برای جهان داشته باشیم در مدل خاص معماری اسلامی خلاصه می‌شود که باید به بشریت با محتوای ارزش‌های اسلامی و با رعایت اقتضائات اقلیمی معرفی شود.

استاد معماری اسلامی:
شهرسازی ما در تراز اسلام و فرهنگ ایران نیست

عبدالحمید نقره‌کار در این برنامه با اشاره به اینکه ابونصر فارابی یکی از بنیان‌گذاران بزرگ فلسفه اسلامی است، اظهار کرد: طبق فرهنگ اسلامی، مکاتب بشری نمی‌توانند انسان جامعه و استعدادهای بالقوه و غایت خلقت انسان را تعریف کنند و خداوند پیامبران را ارسال می‌کند تا این عقل جزئی بشر را با عقل کلی جبران کند.

وی ادامه داد: مباحث نظری را باید از عالم بالا الهام گرفت و فرمایشات رهبر معظم انقلاب که تحقق تمدن نوین اسلامی را با هویت اسلامی ایرانی مطرح کردند، را باید مورد توجه داشته باشیم.

استاد دانشگاه علم و صنعت ایران افزود: معماری و شهرسازی ما در تراز اسلام و تمدن عظیم فرهنگ ما نیست و نباید ادامه پیدا کند و معماری امروزی کشور ما علمی، اسلامی و انسانی نیست و از منظر اقتصادی نیز با برنامه کلان ملی توجیه ندارد.

نقره‌کار بیان کرد: تمدن اسلامی وابسته به شرایط زمانی و مکانی باید روز به روز تحول رو به جلو داشته باشد، مانند سایر تمدن‌ها نباشد و ترجمه و تقلید نداشته باشیم و تمدن نوین جدید باید خلاقانه و به روز باشد.

وی بیان کرد: مبانی نظری بازوی محکم تمدن نوین هستند و این مبانی نظری اصول زمانی و مکانی دارد و ذات انسان از خدا و به سوی خداست و مبانی نظری ثابت است که باید از اسلام فرا بگیریم، چون مکاتب بشری و سایر ادیان الهی نیز ناقص و تحریف شدند.

استاد معماری و شهرسازی اضافه کرد: واقعیت موجود را باید قدم به قدم بهتر کرد و این وابسته به مجموع شرایط محیطی و مؤلفه‌های روزآمد است؛ تحقیقات حوزه معماری موضوع محور و مسئله محور و وابسته به شرایط محیطی باشد.

نقره‌کار گفت: با تشکیل ستاد و قرارگاه جهاد تبیین و اقدام همگانی، باید همه نیروها و امکانات در یک جهت متمرکز شود؛ در هر کدام از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها هم‌افزایی کمرنگ است و همه باید متحد در جهت اهداف انقلاب قدم بردارند.

وی تصریح کرد: امروز با قوت و قدرت نیاز به تلاش جمعی برای تمدن‌سازی داریم، جوان مسلمان با قدرت و اراده به برکت، حمایت و نصرت الهی با نیت خالص رو به جلو می‌رود؛ معماری اسلامی تبیین شده، اما هنوز فهمیده نشده و شبیخون فرهنگی سبب شده که افرادی دچار جهل مرکب هستند.

نقره‌کار با اشاره به اینکه معمار باید انواع و اقسام مهندسی‌ها را به طور کلی بداند، ابراز کرد: هنر تجلی زیبایی‌هاست و آنچه که انسان به آن علاقه‌مند است و به آن نیاز دارد؛ معماری یک رشته میان‌دانشی است و معماری در حوزه شناخت علاقه‌مندی و نیاز انسان وارد حوزه علوم انسانی و مباحث نظری می‌شود.

وی ادامه داد: رویکرد مدرنیستی، پست مدرنیستی، ساختارشکنی و اسلامی رویکردهای معاصر به علوم تجربی است؛ علوم بشری تا زمانی که نقض نشده باید اصول آن را رعایت کنیم، اما این کافی نیست و باید بدانیم اسلام در حوزه زیبایی‌شناسی فلسفه هنر و اصول سبک هنری عالی‌ترین منابع را دارد.

نقره‌کار با اشاره به فرایندهای انسانی از جمله آثار هنری و معماری شهرسازی ۵ مرحله دارد، گفت: ایده معمار، ایده آل معمار، سبک معمار، پدیده معمار و تاثیرات معماری این مراحل پنج‌گانه هستند.

وی با اشاره به وجحود نفس‌های مختلف در انسان، بیان کرد: نفس ناطقه قدسی برای انسان حکمت ایجاد می‌کند و تشخیص حق و باطل و حلال و حرام را برای انسان محقق می‌کند و نفس کلی الهی از خداوند است و به او برمی گردد و  این نفس رضایت و تسلیم را برای انسان رقم می‌زند.

استاد دانشگاه علم و صنعت ایران گفت: در حوزه فلسفه هنر و فرایند هنر، خلاقیت بسیار ساده است؛ فرایند خلق آثار مطلوب و غیر مطلوب در انسان مبتنی بر چهار نفس گیاهی، حیوانی، عقلانی و روحانی و در واقع قوای ظاهری و باطنی است؛ از دیدگاه اسلامی اثر هنری تجلی ایده‌های هنرمند است و تعاملات فرهنگی و هنری عالی‌ترین تعاملات انسانی است.