کتاب «دانش در مصاف»؛ روایت تاریخ شفاهی حضور جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس / منشأ شعار «ما می‌توانیم» نشأت گرفته از این دوران است

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، همزمان با هفته دفاع مقدس، کتاب «دانش در مصاف» با حضور دکتر حسن مسلمی نائینی رییس جهاددانشگاهی و امیر سرتیپ دکتر سهرابی، جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، تعدادی از اعضای هیات رییسه و جهادگران پیشکسوت در دوران دفاع مقدس رونمایی شد.

دکتر حسن مسلمی نائینی رییس جهاددانشگاهی در این مراسم ضمن گرامیداشت هفته دفاع مقدس و قدردانی از دست‌اندرکاران تهیه و انتشار این کتاب، بیان کرد: تهیه این کتاب موردنیاز و موضوعی حیاتی برای جهاددانشگاهی بود که کارهای بزرگی که در دوران دفاع مقدس توسط جهادگران این نهاد انجام‌شده است، مستندسازی شود. 

وی بابیان اینکه هرچه امروز مقاوم هستیم و ایستاده‌ایم، همه از برکت هشت سال دفاع مقدس بوده است، گفت: شاید یکی از دلایل اینکه در دوران بیماری کرونا در کشور تلفات کمتری نسبت به سایر کشورهای بزرگ دنیا داشتیم، از برکت مقاومت مردمی بود که در مقابل توطئه‌های دشمنان و مستکبرین در دوران هشت‌ساله دفاع مقدس و طی بیش از 40 ساله بعد از انقلاب ایستادگی کردن و توانستند پیروز شوند. 

رییس جهاددانشگاهی یادآور شد: منشأ شعار «ما می‌توانیم» و بسیاری از موفقیت‌هایی که امروز داریم نشأت گرفته از دوران دفاع مقدس است که توانستیم در عرصه‌های مختلف نظامی، علمی و فناوری مقاومت کنیم و ذره‌ای از خاک کشور را به دشمن ندهیم و درنهایت پیروز شویم. 

دکتر مسلمی نائینی ضمن اشاره به بیانات رهبری در خصوص درس‌آموزی از دوران دفاع مقدس و زنده نگه‌داشتن دستاوردهای آن، تصریح کرد: کاری که برای تهیه کتاب دانش در مصاف انجام‌شده نمونه‌ای از کارهایی است که می‌تواند دفاع مقدس را همچنان احیاء کند و زنده نگه دارد. 
وی افزود: جهاددانشگاهی در حوزه رزمی و مهندسی- رسمی  و تحقیقاتی کارهای بسیاری به‌صورت دانش‌بنیان انجام داده است. همچنین این نهاد انقلابی بیش از 100 شهید تقدیم کشور کرده است که امیدواریم شرمنده آن‌ها نباشیم. 

رییس جهاددانشگاهی در پایان سخنان خود تأکید کرد که به امید خدا این اقدام استمرار یابد و در بخش‌های مختلفی از جهاددانشگاهی اجرا شود. 

لزوم طراحی گفتمان فرهنگی دفاع مقدس توسط جهاددانشگاهی در دانشگاه‌ها

در بخش دیگری از این مراسم، امیر سرتیپ سهرابی، جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس بابیان اینکه رویکرد جهاددانشگاهی و فعالیت این نهاد علمی مجاهد و جهادگر از ابتدای انقلاب فرهنگی تاکنون گویا است، بیان کرد: اما امروز می‌خواهیم به رویکرد غیر صنعتی و غیر فناوری از نوع علوم انسانی این نهاد را بیان کنم که بیشتر به مباحث علوم انسانی و فرهنگی دفاع مقدس بپردازیم. 

وی افزود: در حال حاضر امروز قدرت برتر پهپادی و موشکی دنیا هستیم که اینها نتیجه همان کارهایی است که درگذشته انجام‌شده است. 

جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس عنوان کرد: از نظر نظامی به دلیل فعالیت‌هایی که مطرح شد به بازدارندگی نظامی رسیدیم و در مرحله‌ای رسیده‌ایم که اگر همسایه‌ای اراده کند، عزم ایران نخواهد کرد. 

امیر سرتیپ سهرابی ضمن یادآوری وظایف بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تصریح کرد: وظیفه اصلی این بنیاد انتقال پیام دفاع مقدس به مردم ایران و تدبیر فرمانده کل قوا است که باید از این دوران دفاع مقدس تا صدسال آینده بهره‌برداری کرده و کشور و جوانانمان را بیمه کنیم که البته این بهره‌برداری باید بدون تحریف و به‌طور کامل صورت گیرد. 

وی بابیان اینکه گفتمان دفاع مقدس ادامه گفتمان انقلاب اسلامی است، اظهار کرد: جهاددانشگاهی باید در بخش علوم انسانی در دانشگاه‌ها و طراحی گفتمان فرهنگی دفاع مقدس اقدام کند تا این گفتمان برای نسل جوان جذاب شود، چراکه همان‌طور که در علوم صنعتی پیشرفت می‌کنیم در گفتمان سازی در حوزه علوم انسانی دفاع مقدس نیز باید اقدام کنیم تا جوانان و دانشگاهیان ما از مفاهیم دفاع مقدس استقبال کنند. 

جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تأکید کرد: باید بدانیم گفتمان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس همان گفتمان ناب اسلام است که امام حسین (ع) و یارانش در کربلا مطرح کردند و امام خمینی (ره) نیز در جنگ و انقلاب آن را مطرح کرده و انقلاب پیروز شد. 

امیر سرتیپ سهرابی بابیان اینکه رویکرد امام خمینی(ره) در انقلاب اسلامی رویکرد مردم محور بود، تصریح کرد: ایشان با مردم منطقه حرف می‌زدند و با دولت‌های منطقه کاری نداشتند. گفتمان دفاع مقدس به دلیل اینکه مقابله با تجاوز و حمله صدام بود، گفتمانی درست، واقعی و عدالت محور بود و تمامی مردم ایران در مقابله با دشمن آن را پذیرفتند و سیل مردم در پشتیبانی از سپاه و ارتش وارد میدان جنگ شدند و در دفاع مقدس پیروز شدیم.

جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس با اشاره به اینکه رسالت اصلی بنیاد گفتمان سازی پیرامون دفاع مقدس برای جامعه امروز است، عنوان کرد: این گفتمان سازی را دانشگاهیان ما می‌توانند انجام دهند. درست است که خاطره سازی و احساس در نبرد خوب است، اما احساسات در ادامه کار آیی ندارد و گفتمان سازی است که در آینده اهمیت دارد. بازنمایی و ترویج گفتمان دفاع مقدس برای نسل امروز و آینده وظیفه این بنیاد و همه جامعه است. 

وی با تأکید بر اینکه گفتمان سازی با شعار متفاوت است، عنوان کرد: شعار برای تحریک جامعه امروز است، اما گفتمان سازی برای فرهنگ‌سازی ادامه‌دار و روندی اقناعی و مبتنی بر باورها است. گفتمان بر تغییر نگرش و باورها مبتنی است، ولی شعار بر ایجاد انگیزش و احساسات و است عمر کوتاهی دارد. از گفتمان عاشورا و کربلا صحبت می‌کنیم که 1400 سال قدمت دارد، همچنین گفتمان انقلاب اسلامی بیش از 40 سال ادامه دارد و چون بر مبنای گفتمان کربلا است ادامه دارد. 

امیر سرتیپ سهرابی در رابطه بااینکه برای گفتمان سازی در حوزه دفاع مقدس چگونه باید عمل کنیم، تأکید کرد: اولین قدم در این راستا مکتوب کردن خاطرات است و اولین قدم در گفتمان سازی دفاع مقدس نیاز سازی برای جوانان نسبت به این مقوله است که می‌تواند شامل شعر، فیلم و... باشد. 
وی دومین گفتمان را اقناع‌سازی دانست و گفت: با دستور و بخشنامه نمی‌توانیم گفتمان سازی انجام دهیم و چگونگی اقناع‌سازی خود فناوری جدیدی است که باید آن را دنبال کرده و در پژوهش‌ها بیاوریم و برای آن تدبیری اندیشیده شود. 

جانشین بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، نمادسازی را یکی دیگر از راه‌های گفتمان سازی در این حوزه خواند و تصریح کرد: ما نتوانستیم نمادسازی برای دفاع مقدس داشته باشیم. متأسفانه بعد از انقلاب و دفاع مقدس نمادهایی که شایسته ملت ایران است را نتوانستیم بسازیم. مثلاً شهید سلیمانی نماد مقاومت و شکست تکفیری‌ها بود اما بازهم هنوز نتوانسته‌ایم آن را به‌عنوان یک نماد مداوم به جوانان معرفی کنیم. نمادسازی مقوله مهمی است که باید به آن توجه کنیم. 

امیر سرتیپ سهرابی اجماع سازی ملی را سطح چهارم گفتمان سازی دفاع مقدس نام برد و گفت: باید ببینیم چگونه می‌توانیم حول دفاع مقدس که همه جناح‌ها در مورد آن اتفاق‌نظر دارند اجماع سازی ملی کنیم و در ارگان‌های فرهنگی و دانشگاهی‌مان در بحث فرهنگ دفاع مقدس گفتمان واحدی ایجاد کنیم. همچنین موضوع بعدی ساختارسازی است که باید در مباحث پژوهشی در دانشگاه‌ها ایجاد شود. 

وی افزود: استمرار بر تداوم نیز یکی از موضوعات مهم در گفتمان سازی است که کسی نباید در این رابطه احساس خستگی کند، چراکه معمولاً مباحث فرهنگی از دهه صحبت می‌کنند و کوتاه‌مدت نیستند.

این نهاد انقلابی علمی که توانسته چنین خدماتی را به دفاع مقدس و قدرت نظامی ما عطا کند، می‌تواند ما را در فرهنگ‌سازی و گفتمان سازی در بحث دفاع مقدس کمک کند. چراکه تنها راه نجات جوانان ما از کف خیابان‌ها و سرگردانی فرهنگی آن‌ها فرهنگ‌سازی و گفتمان سازی در مورد دفاع مقدس است که کار دانشگاه‌ها است.

روایت بخشی از تلاش‌های جهادگران جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس در این کتاب

در ادامه این مراسم دکتر علیرضا کلانتر مهرجردی، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی نیز ضمن گرامیداشت هفته دفاع مقدس گفت: یکی از ابزارهایی که می‌توان گذشته را به حال و آینده متصل کرد بهره‌گیری از دانش علمی و ابزارهایی است که حوزه علم در اختیار ما قرار می‌دهد و جهاددانشگاهی نیز به‌مثابه بسیاری از سازمان‌ها و نهادهایی که در دوران دفاع مقدس فعالیت‌های شایسته‌ای انجام دادند، نمونه است.

وی با اشاره به نگاه علمی و دانش‌بنیانی جهاددانشگاهی و بیان اینکه نیاز میدان و جبهه نیز به این عرصه بسیار بوده است افزود: در جنگ بسیاری از کشورهای دنیا علیه ایران می‌جنگیدند و تمامی پیشرفت‌ها را در اختیار صدام قرار داده بودند تا انقلاب اسلامی ایران را با شکست مواجه کنند. 

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی بابیان اینکه امروز شرایط متفاوتی حاکم است که شرایط جنگی نیست، بیان کرد: شرایط امروز به صورتی نیست که دشمن با جنگ نظامی بخواهد با جمهوری اسلامی مقابله کند و دوره متفاوتی شده است و امروز جمهوری اسلامی نیز در بسیاری از عرصه‌ها پیشرفت کرده است. یکی از این عرصه‌ها دفاع و جنگ است که ناشی از تلاش و مجاهدتی است که قوای نظامی ما با همکاری دانشگاهیان انجام داده‌اند و امروز مایه افتخار شده و وظیفه ما در جهاددانشگاهی پرداختن به تبیین مسائلی است که اتفاق افتاده و دانشگاهیان ما به دلیل مسایل نسلی و عصری کم‌وبیش در جریان ریز مطالب قرار ندارند.

دکتر کلانتر بابیان اینکه ابزار تاریخ شفاهی و تجربه نگاری نیز یکی از سیاست‌های لازمی است که باید به آن اتکا کنیم، تصریح کرد: امیدواریم این حرکت شکل‌گرفته در جهاد دانشگاهی توسعه یابد. نیاز نسل امروز است که باتجربه نگاری نقش‌آفرینان در دوران حوزه دفاع مقدس مسیر پیش رویمان را رصد کنیم و بر آن تراز اقداماتمان را طراحی کنیم. 

وی افزود: این کتاب بیانگر بخشی از تلاش‌های جهادگران جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس است و تلاش‌ها بیشتر از آن است که در چهارچوب محدود این کتاب بگنجد. جهادگران جهاددانشگاهی تلاش کردند تا تهدیدها را تبدیل به فرصت کنند و این الگویی است که باید این کتاب جوانان را با آن آشنا کند. تهدیدها همچنان ادامه دارد اما محتوا و صورت آن تغییر کرده و باید تلاش کنیم تا اینجا که پیش آمدیم همچنان مسیر را پیش برویم و به قله‌ای که مدنظرمان است برسیم. 

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی تأکید کرد: نیاز داریم در همه عرصه‌ها هماهنگی و توازنی شکل بگیرد که مجموعه جامعه اسلامی را به هدف متعالی خود برساند.

روایت تاریخ شفاهی حضور جهاددانشگاهی در دوران مقدس 

در ادامه این مراسم دکتر حامد علی‌اکبر زاده، رییس سازمان ترویج مطالعه و نشر جهاددانشگاهی گفت: یکی از مشکلاتی که در کل کشور و حتی جهاددانشگاهی وجود دارد این است که خدمات، دستاوردها و اقدامات ارزشمند بعد از انقلاب اسلامی را نتوانستیم به‌خوبی بیان و ثبت کنیم. 

وی افزود: در دوران دفاع مقدس که دوران طلایی جمهوری اسلامی است و انگیزه‌ها و نیت‌های خالص به اتفاقات بزرگی در دوران دفاع مقدس انجامید، به نظر می‌رسد با توجه به حجمی که وجود دارد و کارهایی که انجام‌شده، اما به‌خوبی جمع‌آوری نشده است و بر اساس این نقص و کاستی در سه سال اخیر بر آن شدیم تا مجموعه‌ای درباره دستاوردهای جهاد دانشگاهی تولید کنیم. این مسئله باعث شد انگیزه‌ای در مجموعه سازمان ترویج مطالعه و نشر فعلی داشته باشیم تا بتوانیم آثار آن را در خصوص تاریخ خدمات و دستاوردهای جهاددانشگاهی تولید کنیم. 

رییس سازمان ترویج مطالعه و نشر جهاددانشگاهی در ادامه گفت: یکی از مسائلی که همواره مطرح بوده این بود که جهاددانشگاهی چه اقداماتی در دوران دفاع مقدس انجام داده که هر یک از واحدها گزارش‌هایی تهیه‌کرده بودند و تصمیم بر این شد تا کتابی در این خصوص به‌عنوان مرجع تولید شود تا در آینده تکمیل شود. در این رابطه همکاران پژوهشگاه علوم انسانی جهاددانشگاهی طرحی پژوهشی را از سال 99 آغاز کردند که طرح اولیه‌ای را در اختیار ما قرار داد تا بتوانیم این کتاب را منتشر کنیم. 

دکتر علی اکبر زاده افزود: در این رابطه جلساتی با شورای تاریخ شفاهی داشتیم تا این طرح در مجموعه سازمان‌ها تبدیل به کتاب شود و تقریباً حدود یک سال است که بر روی این موضوع با همکاری آقای رئوف کارکرده‌ایم. مستندات تکمیل شد و امروز در قالب کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرارگرفته است. البته این کار نیاز به تکمیل شدن دارد و پژوهشگاه رویان نیز کارهای خوبی انجام داده است و باید چندین جلد از این کتاب چاپ شود و در این خصوص نیازمند حمایت و پشتیبانی بیشتر داریم. 

وی در پایان سخنانش از تمامی دست‌اندرکارانی که در تهیه کتاب «دانش در مصاف» نقش داشته‌اند اعم از مصاحبه‌شوندگان، همکاران پژوهشگاه علوم انسانی، اعضای شورای تاریخ شفاهی و همکاران سازمان ترویج مطالعه و نشر جهاددانشگاهی تشکر و قدردانی کرد.

مراحل تدوین کتاب «دانش در مصاف»

در ادامه این مراسم سید حمیدرضا رئوف، مولف کتاب «دانش در مصاف» گفت: با توجه به دغدغه ای که در پژوهشکده علوم انسانی جهاددانشگاهی در مورد دفاع مقدس وجود داشت و تأکیدات مقام معظم رهبری، از سال 97 کار در این حوزه ها را آغاز کردیم. از اواخر سال 99 این تلاش ها تبدیل به طرح نامه شده و به صورت مدون درآمده و کار را آغاز کردیم. مسأله دفاع مقدس موضوعی بود که دوستان را دور هم جمع شدند تا اقدامات جهاددانشگاهی به خوبی ثبت و ضبط شود. 

وی افزود: در فاز اول این طرح 9 واحد جهاددانشگاهی را هدف قرار دادیم و اشخاصی که ردیف اول اقدامات جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس بودند انتخاب شده و با حدود 30 نفر مصاحبه انجام شد. دغدغه دیگر ما جمع آوری مستندات و مستندنگاری فعالیت واحدها بود و در کنار مصاحبه ها، مستنداتی مانند عکس و... برای آن جمع آوری شد. در نهایت توانستیم در فاز اول مستندات 8 واحد را جمع آوری کنیم که دو سال زمان برد و 6 شورای راهبری برگزار شد. نهایتا کار در سال 1401 جمع شد و مصاحبه ها و مستندات مربوط به اقدامات آماده شدند. 

مولف کتاب «دانش در مصاف» در ادامه گفت: وقتی وارد بحث خروجی کار شدیم، جهاددانشگاهی در سه سطح فرهنگی، ستادی و پشتیبانی و پژوهشی وارد بحث دفاع مقدس شد. در حوزه فرهنگی ورود به عرصه اجتماعی و دانشگاهی بسیار موثر بوده و شواهد و مستندات زیادی داریم که چگونه جهاددانشگاهی دو فضای دانشگاهی و اجتماعی را به سمت مسئولیت هایی که انقلاب اسلامی بر دوش آن گذاشته بود پیش برده است.

همچنین دغدغه های مربوط به حوزه داخلی و خارجی وجود داشت که جهادگران در بحث عملیات روانی و پژوهش های  جنگ روانی ورود پیدا کرده و موضوع را پیش می برند که ثمره آن تلاش ها شهید همتی مقدم است که در حین پژوهش و تلاش برای خدمت به انقلاب اسلامی به شهادت می رسند. 

رئوف در پایان تأکید کرد: امیدواریم این راه در مورد واحدهای دیگر و سایر شهدای جهاددانشگاهی ادامه یابد. 

در پایان این مراسم نیز تعدادی از جهادگران پیشکسوت جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس، به ارائه نظرات و خاطرات خود در آن دوران پرداختند و بر ادامه روند مستند سازی و انتشار بخش های دیگری از اقدامات جهادگران این نهاد انقلابی در دوران دفاع مقدس تأکید کردند. 
همچنین دکتر حسن مسلمی نائینی از کتاب «دانش در مصاف» رونمایی کرد و لوح یادبود این کتاب توسط وی و جهادگران پیشکسوت جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس امضاء شد.

گفتنی است کتاب «دانش در مصاف» در چهارچوپ پروژه تاریخ شفاهی جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس به همت سازمان ترویج مطالعه و نشر این نهاد تهیه و تدوین‌شده، به بررسی نقش و عملکرد تعدادی از واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس پرداخته‌شده است.