موفقیت جهاددانشگاهی در توسعه فناوری مرتبط با منابع آب زیرزمینی ابرحوضه‌ای شمال اصفهان

دکتر علی قاسمی معاون پژوهشی و عضو هیات علمی گروه ژئوشیمی جهاددانشگاهی صنعتی اصفهان و مدیر پروژه توسعه فناوری مرتبط با منابع آب زیرزمینی ابرحوضه‌ای شمال اصفهان که با همکاری ستاد توسعه فناوری های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت عمی ریاست جمهوری در استان‌های اصفهان و مرکزی جهت اکتشاف آب‌های ژرف انجام می شود، در گفت وگو با روابط عمومی جهاددانشگاهی اظهار کرد: کمبود بارندگی و توزیع بسیار متغیر آن از یک‌طرف و بالا بودن میزان پتانسیل تبخیر از سوی دیگر باعث شده که منابع آب تجدید شونده کشور کم و کشور ما در گروه کشورهای خشک و نیمه‌خشک جهان قرار گیرد.

وی با اشاره به این که تأمین آب موردنیاز بدون ایجاد تأسیسات ذخیره، کنترل، توزیع آب و انجام سرمایه‌گذاری‌های کلان مقدور نیست و این خود به‌تنهایی اهمیت این ماده حیاتی را نشان می‌دهد، افزود: با توجه به اهمیت منابع آب زیرزمینی در تأمین آب و پیشرفت روش‌های اکتشاف و استخراج این منابع در نیم‌قرن گذشته، دسترسی آسان به چاه‌های پمپاژ باعث افزایش انفجاری استفاده از آب‌های زیرزمینی برای مصارف شهری، صنعتی و کشاورزی شده است. در بعضی آبخوان‌های آب زیرزمینی به دنبال افت شدیدتر از آب، آبدهی چاه‌ها با کاهش شدید مواجه شده‌اند و هزینه بهره‌برداری از چاه‌ها افزایش پیدا کرده است.

دکتر قاسمی تصریح کرد: همچنین کیفیت آبخوان کاهش و زمین به‌طور برگشت‌ناپذیری نشست کرده است. نتیجه برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی موجب شده که میزان افت سالیانه سطح آب سفره‌های زیرزمینی در برخی از دشت‌های کشور به بیش از 1 تا 3 متر در سال برسد. بر اساس آخرین آمار شرکت مدیریت منابع ایران از 609 دشت آبرفتی کشور، 390 دشت ازنظر برداشت آب، ممنوعه اعلام شده است؛ یعنی در این دشت‌ها بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی بیش از پتانسیل تجدیدپذیر بوده و این امر موجب افت سطح آب زیرزمینـی در آن دشت شده و به‌طور طبیعی امکان بازگشت به سطح ایستابی وجود ندارد.

معاون پژوهشی جهاددانشگاهی صنعتی اصفهان اظهار کرد: پیامدهای به هم خوردن تعادل و برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی باعث بروز پدیده‌هایی نظیر فرونشست دشت دربرگیرنده آبخوان، افت کیفیت آب‌های زیرزمینی، آلودگی آبخوان‌های کشور در اثر انتقال منابع آلاینده به آب زیرزمینی و انتقال آب شور آبخوان‌ها به سطح خاک خواهد شد و در نهایت افت سطح آب زیرزمینی، کاهش عملکرد و بیابانی شدن را در پی خواهد داشت. اگر چنانچه نتوان در یک بازه زمانی مناسب، سفره را احیاء کرد، نتیجه‌ای جز شوری شدید و غیرقابل‌مصرف بودن آب و یا مرگ چاه و درنتیجه پدیده مهاجرت به بار نخواهد آمد.

دکتر قاسمی ادامه داد: با توجه به مشکلات موجود در مدیریت منابع آب زیرزمینی کشور، علاوه بر اقدامات مؤثر در زمینه مدیریت تقاضا، یافتن منابع جدید آب زیرزمینی و کنترل برداشت از منابع آب حاضر و روش‌های احیاء منابع آب ازدست‌رفته می‌تواند تا حد زیادی به مدیریت منابع آب زیرزمینی کمک کند. برای رفع این بحران راهکارهای متعددی وجود دارد و یکی از آن‌ها اکتشاف و استفاده از آب‌های غیرمتعارف همچون آب‌های ژرف برای مصارف مختلف است.

وی افزود: منظور از بهره‌برداری از منابع آب ژرف آن دسته از منابع آب عمیق است که تجدید پذیر بوده و به‌هیچ‌عنوان مخاطرات زیست‌محیطی ایجاد نمی‌کنند و در چرخه هیدرولوژی شرکت دارند، از نظر شیمیایی کیفیت مناسبی دارند و ازنظر عمق نیز بهره‌برداری از آن‌ها اقتصادی است. آب‌های عمیق در مسیر پهنه‌های گسلی به‌ویژه ‌گسل‌های فعال یکی از منابع آب ژرف تجدیدپذیر یا تغذیه‌کننده سازندهای با نفوذپذیری بالا در اعماق زمین هستند.

مدیر پروژه توسعه فناوری مرتبط با منابع آب زیرزمینی ابرحوضه ای شمال اصفهان بیان کرد: بر مبنای نتایج حاصله نتایج نهایی مطالعات اکتشاف آب‌های ژرف در ناحیه اصفهان واحدهای سنگی مخزنی، نواحی مستعد، عمق مخازن و نهایتا چند مخزن بزرگ آب ژرف با عمق و کیفیت مناسب معرفی شد.

وی در رابطه با پروژه توسعه فناوری مرتبط با منابع آب زیرزمینی ابرحوضه ای شمال اصفهان و زمان به پایان رسیدن آن اظهار کرد: این طرح در قالب سه تفاهم نامه اجرایی با همکاری ستاد توسعه فناوری های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت عمی ریاست جمهوری در مدت زمان یکسال پیش‌بینی شده بود که در همین مدت هم اجرا  شد، اما با توجه به نیاز آبی کشور و موقعیت زمین‌شناسی مناسب کشور، این مطالعات در سطح کشور ادامه خواهد داشت.

دکتر قاسمی ادامه داد: از طرفی با توجه به وجود تخصص‌های موجود، جهاددانشگاهی می‌تواند در پروژه‌های بالادستی و پایین دستی آب‌های ژرف نظیر طراحی، ساخت و استانداردسازی تجهیزات سرچاهی مناسب برای چاه‌های آب ژرف، بومی‌سازی طراحی و ساخت پمپ‌های درون‌چاهی و ابزار برخط مدیریت پمپ در سطح، بومی‌سازی و بهینه‌سازی روش‌های پالایش آب‌های ژرف و ساخت دستگاه‌های حفاری آب‌های ژرف فعالیت داشته باشند.

موفقیت جهاددانشگاهی در پروژه توسعه فناوری مرتبط با منابع آب زیرزمینی ابرحوضه ای شمال اصفهان

وی در رابطه با مشکلات و موانعی پیشروی به سرانجام رسیدن اجرای این طرح گفت: بزرگترین مشکل پیش رو شناساندن توانمندی جهاددانشگاهی برای انجام این پروژه بود. مطالعات قبلی این پروژه توسط مشاوران خارجی صورت می گرفت و با توجه به دانش فنی مورد نیاز این مطالعات و هزینه سنگین اعتماد به مشاوران داخلی نبود. به هر حال پس از طی مراحل مختلف اعتماد سازی صورت گرفته و انجام مطالعات مذکور در استان‌های اصفهان و مرکزی به این واحد واگذار شد. در این مطالعات با تکیه بر دانش نیروی انسانی جهادگر و همچنین تامین تجهیزات مورد استفاده در داخل این طرح با موفقیت اجرایی شد و در حال حاضر جهاددانشگاهی به عنوان یکی از اصلی ترین مراکز انجام این گونه مطالعات در کشور شناخته می‌شود.

دکتر قاسمی در با بیان این که مهم‌ترین نیاز استراتژیک کشور به‌ویژه در ابتدای انقلاب اسلامی ایران خودباوری مردم و به‌ویژه نسل جوان دانشگاهی بود، اظهار کرد: جهاددانشگاهی با انجام فعالیت‌های شاخص علمی، فناورانه و فرهنگی بیشترین سهم را در خودباوری مردم ایران و همچنین ترویج فرهنگ دانش‌بنیانی در کشور داشته و دارد. جوانان به عنوان نیروی انسانی فعال هر جامعه، در صورتی که مورد اعتماد قرار بگیرند، می‎‌توانند جهش‌های بلندی در زمینه‌های مختلف علمی و صنعتی و فرهنگی رقم بزنند. لازمه ادامه صحیح و پرشتاب حرکت علمی کشور، کار و مدیریت جهادی و تقویت روحیه ما می‌توانیم با حفظ جهت‌گیری‌های انقلابی و اسلامی و ترسیم دقیق جایگاه و وظایف، در چارچوب نقشه جامع علمی می باشد.

جوانانی موتور پیشران جهاددانشگاهی پژوهشگران هستند

وی افزود: در زمینه علوم مختلف از جمله پیشرفت دانش‌بنیان کشور نیز وضع به همین منوال است و در صورتی که جوانان انقلابی و مؤمن، مورد اعتماد قرار گرفته و فرصت نقش‌آفرینی داشته باشند، می‌توانند الگو‌هایی برجسته برای نسل‌های بعدی باشند. موتور پیشران جهاددانشگاهی پژوهشگران جوانانی هستند که عمدتا حین تحصیل از دانشگاه وارد جهاددانشگاهی شده‌اند و اکثر دستاوردهای جهاددانشگاهی مرهون اعتماد به جوانان مؤمن و انقلابی بود که روحیه خودباوری را به صورت فزاینده در بین مردم تقویت کرده است.

جهاددانشگاهی به دنبال الگوسازی فراملی است

معاون پژوهشی جهاددانشگاهی صنعتی اصفهان بیان کرد: جهاددانشگاهی همواره در تلاش است با تعامل و همکاری بیشتر با مراکز علمی و مؤسسات دانشگاهی زمینه‌ساز توسعه علمی بیشتر و همچنین الگوسازی فراملی باشد. جهاددانشگاهی می تواند با توجه به ساختار کاربردی و عملیاتی که دارد به تولید محصول دانش بنیان برای جامعه هدف و شناسایی پیشرانان اقتصادی در حوزه پژوهشی اقدامات اساسی انجام دهد.

مدیر پروژه توسعه فناوری مرتبط با منابع آب زیرزمینی ابرحوضه ای شمال اصفهان در پایان گفت: نفس حضور و اعتماد مسئولان کشور به جهاددانشگاهی جهت اجرای چنین پروژه هایی باعث تقویت روحیه «ما می توانیم» و تربیت شخصیت های مؤمن و برجسته علمی است. ان شاالله با توجه توانمندی و تجربه جهاد دانشگاهی برای اجرای این پروژه بدون نیاز به منابع و نیروی انسانی خارجی، با اعتماد مسئولین مربوطه، این مطالعات با استفاده از نیروی جهادی و جوان جهاددانشگاهی در مناطق مختلف کشور که در زمینه آب مشکل اساسی دارند ادامه داشته باشد.