نشست مشترک جهاددانشگاهی و مرکز پژوهش‌های مجلس با رویکرد برنامه هفتم توسعه/ ضرورت تعیین مأموریت‌های ویژه برای این نهاد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، در این نشست که با حضور جمعی از مدیران جهاددانشگاهی و مدیران و کارشناسان گروه آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس برگزار شد، بر ضرورت تعیین مأموریت‌های ویژه برای جهاددانشگاهی در اسناد بالادستی کشور به‌ویژه برنامه هفتم توسعه تاکید شد.

دکتر ولی‌الله روشن، مدیر دفتر مدیریت پروژه‌های خاص پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در این نشست با تاکید بر اینکه تلاش جهاددانشگاهی این بوده که به‌عنوان حلقه واسط دانشگاه و صنعت نقش‌آفرینی کند، گفت: جهاددانشگاهی تلاش می‌کند با نگاه اقتصاد دانش‌بنیان، دانش را به ثروت تبدیل کند و در این مسیر حوزه فنی و مهندسی جهاددانشگاهی فعالیت‌های گسترده‌ای را در کل کشور در حال اجرا دارد. از سوی دیگر در حوزه‌های پزشکی، درمان ناباروری، سرطان پستان، علوم انسانی و کشاورزی و گیاهان دارویی نیز فعالیت‌های گسترده‌ای از سوی جهاددانشگاهی در حال انجام است.

وی افزود: بودجه‌ای که جهاددانشگاهی دریافت می‌کند، بسیار اندک است و تنها بیست درصد هزینه‌های جهاددانشگاهی را تأمین می‌کند و این میزان در واحدهای فنی و مهندسی کمتر از 10 درصد است. یکی از سرفصل‌های اصلی فعالیت جهاددانشگاهی در بخش فنی و مهندسی، در حوزه نفت است که از منابع اصلی کشور محسوب می‌شود. در این بخش در همه حوزه‌ها جهاددانشگاهی از حوزه شناسایی مخازن تا مهندسی نفت، حفاری و خطوط انتقال و همچنین صنایع پایین‌دستی در حال فعالیت است.

مهندس روشن ادامه داد: پروژه مته حفاری که مهم‌ترین پروژه جهاددانشگاهی در حوزه فنی و مهندسی است و جهاددانشگاهی در زمینه‌هایی ورود کرده است که با تولید داخلی محصولات استراتژیک صنعت نفت و حفاری، از واردات قطعات موردنیاز این صنعت جلوگیری کند.

وی افزود: در حوزه فناوری اطلاعات نیز باهدف ایجاد ارزش‌افزوده ورود کرده‌ایم و همین فضا نیز در حوزه محیط‌زیست ایجاد کرده‌ایم و در زمینه‌هایی مانند ساخت زباله سوزها واردشده‌ایم. در زمینه آب‌های ژرف نیز با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری چندین پهنه را کارکرده‌ایم. آب‌شیرین‌کن نیز حوزه کاری دیگری است که جهاددانشگاهی ورود کرده است و در برنامه ششم توسعه نیز مأموریتی در این زمینه برای جهاددانشگاهی پیش‌بینی‌شده بود.

دکتر رضا غفارزادگان، رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی نیز در این نشست اظهار کرد: پژوهشکده‌ها در کشور باید فناوری تولید کنند، این در حالی است که تعداد زیادی از پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها در کشور با جمعیت زیادی از اعضای هیات علمی، عملاً به‌جز چند مقاله، خروجی دیگری ندارند. این در حالی است که فرهنگ کاری در جهاددانشگاهی به گونه دیگری رقم خورده است و پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌های این نهاد بودجه‌ای ندارند و یا بودجه اندکی به آنها اختصاص می‌یابد و خود این مراکز با فعالیت‌های کارفرمایی و مشارکت با بخش خصوصی، درآمدزا هستند و محصول نیز تولید می‌کنند. پژوهشکده‌ها تأسیس می‌شوند تا گره‌ای از مشکلات کشور باز کنند، نه اینکه فقط بودجه بگیرند.

وی افزود: بودجه پژوهشکده گیاهان دارویی در سال گذشته تنها 12 میلیارد تومان بوده است، این در حالی است که 100 نفر عضو هیات علمی با این مجموعه همکاری دارند و 30 میلیارد تومان حقوق در مجموعه پرداخت‌شده است و تعداد زیادی محصول و 36 فناوری نیز تولیدشده است. 

دکتر غفارزادگان تصریح کرد: کشور در 20 سال آینده با ابرچالش سالمندی مواجه است و جهاددانشگاهی می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرینی کند. در این زمینه مطالعات خوبی انجام‌شده است و به‌جای استفاده از داروهای شیمیایی برای درمان بیماری‌های مانند دیابت، کبد چرب و آلزایمر، محصولاتی با پایه گیاهی برای جامعه هدف سالمندان در جهاددانشگاهی تولیدشده است و این محصولات امروز به بازار رسیده‌اند.

محمدحامد شام بیاتی، معاون سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی نیز در این نشست گفت: تعداد زیادی پارک و مرکز رشد ذیل سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی فعالیت دارند، ولی تفاوت این اکوسیستم با مجموعه‌های مشابه در این است که شرکت‌های مستقر در پارک‌ها و مراکز رشد، در کنار مجموعه جهاددانشگاهی با تعدادی زیادی مرکز و سازمان ذیل آن قرارگرفته‌اند و خدماتی نیز از این مجموعه دریافت می‌کنند. 

وی افزود: جهاددانشگاهی به‌عنوان مجموعه‌ای علمی و اجرایی، می‌تواند با اندیشکده های موجود ذیل مرکز پژوهش‌های مجلس در ارتباط متقابل باشد و با همفکری هم، راهکارهای مناسبی برای معضلات و مشکلات پیش‌بینی کنند.

دکتر ایرج فیضی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی نیز در این نشست گفت: جهت‌گیری پژوهش در جهاددانشگاهی به سمت مسائل و مشکلات کشور است و در حوزه علوم انسانی نیز همین رویکرد غالب است. جهاددانشگاهی بیش از 40 سال است که در حوزه‌های پژوهشی مختلف در حال فعالیت است و خروجی، این است که دستگاه‌هایی مانند دولت و یا شهرداری فراخوانی برای مطالعه‌ای در حوزه علوم انسانی منتشر کند و جهاددانشگاهی پروژه‌ای در این زمینه اجرا کند که به نظر من شان علوم انسانی این نیست.

وی افزود: پژوهشگاه علوم انسانی جهاددانشگاهی باید مسایل اصلی و کلان کشور را پیگیری کند، نه اینکه منتظر پروژه‌های کوچک دستگاه های اجرایی باشیم و این در حالی است که آن‌گونه که باید از علوم انسانی در کشور حمایت نمی‌شود. در بسیاری از مسایل اجتماعی و اقتصادی کشور به‌غیراز داده‌های ثبتی، داده مفید دیگری تولید نمی‌شود و این کاری است که حوزه علوم انسانی جهاددانشگاهی می‌تواند انجام دهد.

دکتر فیضی تصریح کرد: در بسیاری از پژوهشگاه‌های کشور که در حوزه علوم انسانی فعالیت می‌کنند، موضوعات آکادمیک کار می‌شوند که نسبتی با معضلات و مشکلات کشور ندارند، درحالی‌که رویکرد جهاددانشگاهی ارائه راهکار برای مسایل و مشکلات است. در اسفندماه گذشته دو همایش در حوزه‌های تولید و تورم در پژوهشگاه علوم انسانی جهاددانشگاهی برگزار شد و سال 1402 نیز با همین عناوین نام‌گذاری شد.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی اظهار کرد: این پژوهشگاه در بسیاری موارد بر اساس داده‌هایی که در اختیار دارد، مواردی را پیش‌بینی و تذکر می‌دهد که از تصمیم‌گیری‌های نادرست جلوگیری کند، درحالی‌که آن‌گونه که باید به این موضوع توجه نمی‌شود.

سیروس دشتی، مدیرکل توسعه کارآفرینی و اشتغال جهاددانشگاهی نیز در این نشست گفت: دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت جهاددانشگاهی در 9 گروه تخصصی در حال برنامه‌ریزی است که توسط 169 مرکز آموزشی در کل کشور اجرا می‌شوند. این آموزش‌ها به‌نوعی حلقه مکمل آموزش‌های رسمی در کشور است. حدود یک‌میلیون نفر در کل کشور مخاطب این دوره‌ها هستند.

وی افزود: در حوزه آموزش عالی نیز دو دانشگاه، تعدادی موسسه آموزش عالی و 40 مرکز آموزش علمی کاربردی ذیل جهاددانشگاهی فعالیت دارند. مرکز آزمون جهاددانشگاهی و کانون ارزیابی مدیران نیز در این معاونت فعالیت دارد. حوزه اشتغال و کارآفرینی نیز از اواخر دهه 70 بر اساس پیش‌بینی جهاددانشگاهی مبنی بر ضرورت پرداختن به موضوع اشتغال دانش‌آموختگان فعالیت خود را آغاز کرد و از طریق مطالعه، نیازسنجی و آسیب‌شناسی اشتغال دانش‌آموختگان به سیستم اشتغال کشور کمک‌هایی را داشته است.

دشتی تصریح کرد: مجمع جهانی اقتصاد گزارشی با عنوان آینده مشاغل و مشاغل آینده منتشر کرد و مهارت‌هایی را که در 20 سال آینده ایجاد می‌شوند را بررسی کرد. جهاددانشگاهی نیز در این زمینه ورود کرد و مدرسه ملی مهارت در جهاددانشگاهی ایجاد شد و 80 نشست تخصصی در حوزه‌های مختلف و بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد برگزار شد تا گروه‌های آموزشی تخصصی جهاددانشگاهی در این زمینه آماده شوند.

همچنین علیرضا سامانی، مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه فرهنگی جهاددانشگاهی در این نشست گفت: طراحی حلقه‌های میانی در دانشگاه‌ها و ایجاد شبکه ملی مطالعه دانشجویی در راستای تأکیدات مقام معظم رهبری ازجمله فعالیت‌های اصلی جهاددانشگاهی در حوزه فرهنگی است. بر اساس نقشه جامع علمی کشور نیز مأموریت‌هایی برای جهاددانشگاهی پیش‌بینی‌شده است که مواردی از آن ازجمله مشارکت در تعمیق و گسترش فرهنگ اسلامی ـ ایرانی در دانشگاه‌ها و نهادینه‌سازی گفتمان علم در راستای شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی و مشارکت در ترویج، تعمیق و ارتقای کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و مناظره در حوزه‌های منتخب در معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی در حال پیگیری است.

رامین جانی پور، مدیر گروه مطالعات رویدادهای جهاددانشگاهی نیز تاکید کرد: ظرفیت‌های موجود ذیل معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی شامل سازمانی قرآنی دانشگاهیان، خبرگزاری‌های ایکنا و ایسنا، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، سازمان انتشارات و سازمان دانشجویان، مراکز و سازمان‌های مؤثری هستند که باتجربه کاری طولانی‌مدت، در حال فعالیت در دانشگاه‌های کشور هستند.

دکتر کاوه لطفی کیا، مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی جهاددانشگاهی نیز در این نشست گفت: جهاددانشگاهی مجموعه بی‌نظیری است که در کشور نمونه مشابه ندارد و تلفیقی از وزارتخانه‌های مختلف است. نوع فعالیت این نهاد انقلابی، بی‌نظیر است، ولی نظام حکمرانی کشور چه میزان برای جهاددانشگاهی اهمیت قائل شده است؟ این مجموعه که مولود مبارک انقلاب و فرزند شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و هست، یک کرسی در این شورا داشت که آن هم گرفته شد و لازم است به خانه پدری خود بازگردد.

وی افزود: جهاددانشگاهی در دهه‌های 60، 70، 80 و 90 با چالش‌های فراوانی مواجه بوده است و بسیاری افراد در مقاطع مختلف عنوان می‌کردند که جهاد مأموریتی در دهه 60 داشته و آن مأموریت تمام‌شده است، ولی آنچه جهاددانشگاهی را در ادوار مختلف زنده نگه‌داشته است، نوآوری است. این مجموعه در عرصه‌های مختلف پیشرو بوده است.

لطفی کیا تصریح کرد: جهاددانشگاهی امروز باافتخار در عرصه‌های مختلف حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، این در حالی است که در اسناد بالادستی و برنامه‌های توسعه مأموریت ویژه‌ای به جهاددانشگاهی داده نشده و از این ظرفیت عظیم با 7 هزار نیروی نخبه در کشور استفاده‌نشده است.

مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی جهاددانشگاهی ادامه داد: جهاددانشگاهی تنها 25 درصد هزینه‌های خود را از محل بودجه عمومی کشور تأمین می‌کند، درحالی‌که مشمول همه قوانین دولتی شده است و این موضوع دست‌وبال این نهاد برای جذب نیروهای نخبه باهدف توسعه فعالیت‌ها و حل مشکلات کشور را بسته است.

وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد جهاددانشگاهی افزود: ایشان در مقاطع مختلف جملات بسیار کاربردی در خصوص جهاددانشگاهی فرموده‌اند که شاید بتوان گفت هیچ مجموعه علمی، آموزشی و فرهنگی در کشور نداریم که رهبری این‌گونه از آن تعریف کرده باشند. امروز مجموعه‌هایی مانند پژوهشگاه رویان جهاددانشگاهی نیمی از سیکل درمان ناباروری در کشور را انجام می‌دهد، درحالی‌که هنوز در زمینه‌های مختلف چالش‌های مختلفی با مجموعه‌های متناظر دولتی داریم. جهاددانشگاهی کمک‌حال دولت است و تلاش کرده باری بر دوش دولت نباشد.

محمدامین صالحی نژاد، مدیرکل امور مجلس جهاددانشگاهی نیز در این نشست با اشاره به همکاری‌های متقابل جهاددانشگاهی و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گفت: جهاددانشگاهی با بیش از 40 سال فعالیت، دارای تجربه و توانمندی‌های بسیاری در عرصه‌های مختلف است، این در حالی است که مدام در حال اثبات خود در دولت و مجلس است. این مجموعه، یک‌نهاد عمومی غیردولتی است و بنا نیست به ساختاری دولتی تبدیل شود و در بسیاری از کشورها به دنبال ایجاد چنین ساختارهایی هستند، درحالی‌که در ارتباط با دولت و همچنین در رایزنی‌هایی که با مجلس در خصوص بودجه جهاددانشگاهی انجام می‌شود، عنوان می‌کنند که چون ساختار جهاددانشگاهی دولتی نیست، امکان حمایت بیشتر وجود ندارد.

وی افزود: جهاددانشگاهی در حوزه‌هایی ورود کرده است که کارهای بر زمین‌مانده وجود دارد و با تلاش جهادی و با کمترین هزینه، بسیاری مشکلات را حل کرده است. بودجه‌ای که به این نهاد انقلابی اختصاص می‌یابد یک هزار و 400 میلیارد تومان است و کمتر از 25 درصد نیاز این مجموعه را تأمین می‌کند، این در حالی است که خروجی جهاددانشگاهی چندین برابر بیشتر از بسیاری از وزارتخانه‌ها و مجموعه‌های دولتی است.

صالحی نژاد تصریح کرد: برنامه هفتم توسعه فرصت مناسبی است که تولیت برخی مسایل و مشکلات کشور به جهاددانشگاهی واگذار شود و مجلس شورای اسلامی باید در این زمینه حامی این نهاد باشد.

دکتر موسی بیات، مدیر گروه آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست گفت: در شرایط موجود بسیاری از دانشگاه¬ها و مراکز آموزش عالی دولتی بدون توجه به نیازها، اولویت¬ها، ظرفیت¬ها و همچنین پیشرفت¬های علمی و فناوری همچنان به آموزش و پژوهش در رشته¬هایی می¬پردازند که مزیت چندانی برای کشور نداشته و این در شرایطی است که تعداد قابل‌توجهی از دانش‌آموختگان دانشگاهی نیز در مشاغلی که ارتباطی به تحصیلات دانشگاهی آنان ندارد مشغول به کار هستند. موارد فوق بدین معنی است که منابع مالی در نظام آموزش عالی به‌صورت هدفمند و بهینه مصرف نمی‌شود.

وی افزود: در این زمینه اصل سی¬ام قانون اساسی می¬تواند راهگشا باشد. طبق این اصل دولت موظف است وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به‌طور رایگان گسترش دهد. اما این مهم، یعنی بحران تأمین مالی آموزش عالی و چگونگی استفاده از ظرفیت اصل سی¬ام قانون اساسی و همچنین عبارت کلیدی «سرحد خودکفایی» نیاز به بررسی و تبادل‌نظر میان پژوهشگران و عالمان این حوزه دارد. بر این اساس دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش مرکز پژوهش¬های مجلس در نظر دارد به‌منظور ایجاد بستر مشارکت نخبگان و ذینفعان جهت همفکری و تدوین بسته سیاستی سلسله نشست¬هایی با محوریت «بحران تأمین مالی آموزش عالی (ضرورت اجرایی سازی اصل سی‌ام قانون اساسی – تعیین سرحد خودکفایی)» را برگزار کند و جهاددانشگاهی نیز می‌تواند در این زمینه همراه مرکز باشد.