دکتر آشتیانی گسترش ارتباطات بین‌المللی را از رموز موفقیت رویان می‌دانست

دکتر حمیدرضا بیدخوری، در مراسم «۲ جهادگر در ۲ سنگر» که به مناسبت گرامیداشت سالروز شهادت سردار سلیمانی و زنده یاد دکتر کاظمی آشتیانی، بنیانگذار پژوهشگاه رویان، در سازمان مرکزی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های ممتاز این ۲ شخصیت این است که به عنوان ۲ ستاره پرفروغ آسمان انقلاب اسلامی مورد عنایت مقام معظم رهبری بوده و هستند.

وی افزود: پژوهشگاه رویان اثر ماندگار مرحوم آشتیانی است که باعث می‌شود از طریق آن نه به عنوان یک نهاد علمی سلول‌های بنیادی بلکه به عنوان یک مرکز فرهنگی و اجتماعی مهم و تاثیرگذار در کشور به شخصیت این بزرگوار پی ببریم.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: مقام معظم رهبری در هفته جاری نکته‌ای را در خصوص سردار سلیمانی فرمود که به نظر می‌رسد در مورد دکتر آشتیانی نیز صدق می‌کند؛ ایشان در این فرمایش خود توصیه کرد که از شخصیت‌هایی مانند سردار سلیمانی اسطوره‌های دست‌نیافتنی ساخته نشود بلکه این شخصیت به عنوان فردی ملموس، زمینی و قابل دسترس به مردم نشان داده شود تا کسانی که با ایشان آشنا می‌شوند، این امید را پیدا کنند که می‌توانند این مسیر ارزشمند را طی کنند.

بیدخوری اضافه کرد: اگر به تصمیمات، اقدامات، رهیافت‌ها و مسیر چنین بزرگانی که در عصر ما زندگی می‌کردند، دقت کنیم، می‌بینیم که ما نیز بارها با دوراهی‌ها در زندگی پژوهشی، جهادی، علمی و شخصی خود مواجه شده‌ایم و باید مراقب باشیم که اگر این ۲ شخصیت را می‌ستاییم و دکتر کاظمی را به عنوان یک الگوی جهادی دانشگاهی قبول داریم، نباید مسیری که انتخاب می‌کنیم، سمت دیگر دوراهی باشد.

پژوهشگاه رویان، مدل سرآمدی در حوزه فناوری است

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی اظهارکرد: اگر سیر تحول پژوهشگاه رویان را به عنوان یک نمونه خوب از یک مرکز علمی، فرهنگی و اجتماعی مهم و البته به عنوان یک مرکز درمانی تاثیرگذار بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که یک مدل سرآمد در حوزه فناوری و خدمات تخصصی پزشکی است. ما نیز این روزها هم در جهاد دانشگاهی استان و هم در سطح کشور الگوهای بومی را دنبال می‌کنیم و بر همین اساس به شدت نیازمند این مراکز هستیم.

بیدخوری با بیان اینکه پژوهشگاه رویان می‌تواند الگوی مراکز مختلف اینچنینی باشد، گفت: جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران که بعدا پژوهشگاه رویان در آن تاسیس شد، کار خود را با تاسیس سه الی چهار درمانگاه و ۲ آزمایشگاه بسیار ساده که البته امروز ساده به نظر می‌رسد اما در همان زمان مراکز بسیار تاثیرگذاری بود و باعث می‌شد اقشار کمتربرخوردار و مستضعف بتوانند از خدمات این مراکز استفاده کنند، شروع کرد. بنابراین این نکته بسیار مهم است که بدانیم این مسیر از کجا شروع شد.

ضرورت آزمایشگاه تشخیص طبی در نظر دکتر کاظمی

وی اظهار کرد: کاری که مرحوم دکتر آشتیانی در ابتدا و اواسط دهه ۶۰ به آن ورود کرد، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بود که به رشته کارشناسی دکتر نیز مربوط می‌شد. به نظر می‌رسید که در آزمایشگاه تشخیص طبی هم نیاز بود که جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایرانی ورود کند که همین موضوع یک چراغ امیدی برای اقشار کمتر برخوردار روشن کرد و به تعبیری باری از دوش مستضعفان آن دوره برداشته شد.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به تاسیس یک مرکز درمانی جزیره کیش که توسط پژوهشگاه رویان ادامه داد: نوع اقتصاد درمان و فناوری که دکتر کاظم آشتیانی آن را پایه‌گذاری کرد، خود به عنوان یک الگوی توسعه برای ماست که چطور می‌توانیم هم خدمات ارزان‌قیمت به اقشار کمتربرخوردار ارائه دهیم و هم اقتصاد خوبی برای تحقیقات و فعالیت‌های دانش‌بنیان فراهم کنیم.

بیدخوری اظهار کرد: این کسب درآمد در جزیره کیش باعث شد فعالیت‌های تحقیقاتی به تدریج رخ دهد و بر همین اساس اولین دیداری که دکتر کاظمی با مقام معظم رهبری داشت، به اواخر دهه ۶۰ باز می‌گردد که در این دیدار ایده‌ای مطرح می‌شود مبنی بر اینکه ما باید اقتصاد نفت را به اقتصاد دانشی یا پژوهشی تبدیل کنیم؛ در حالی که آن زمان هنوز موضوع اقتصاد دانش‌بنیان مورد توجه قرار نداشت.

توجه دکتر آشتیانی به درمان ناباروری

وی تصریح کرد: آن زمان بخشی از بیمارستان توانبخشی علوم پزشکی ایران که محل کار دکتر آشتیانی بود، به حوزه تحقیقات اختصاص پیدا کرد که موضوع نادری بود. از این‌ رو ارائه خدمات به اقشار کمتربرخوردار و تلاش برای تکثیر آن الگو و کسب درآمد برای پرداختن به تحقیقات، از جمله اقدامات و تصمیماتی بود که دکتر آشتیانی هنگامی که هنوز بودجه دولتی برای تحقیقات اختصاص داده نشده بود، در دستور کار قرار داد.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه زمانی در حوزه درمان، ما بیشترین خروج ارز از کشور را برای درمان بیماری‌های قلبی و ناباروری داشتیم، گفت: یک زوج نابارور اگر می‌خواستند برای درمان به خارج از کشور سفر کنند، حدود ۲۰۰ هزار دلار باید هزینه می‌کردند.

بیدخوری بیان کرد: توجه دکتر آشتیانی به موضوع باروری به گونه‌ای بود که توانست تخصص و فعالیت‌های علمی، مدیریتی و اجرایی خود را با این موضوع منطبق کند و شاید رمز موفقیت ایشان نیز همین بوده باشد. یک مدیر جهادی لازم است در رشته ای ورود کند که تخصص کافی را در آن زمینه دارد.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی ادامه داد: همچنین توجه ایشان به موضوع باروری به گونه‌ای بود که رشته خود را از فیزیوتراپی به جنین‌شناسی تغییر داد و علت این کار هم این بود که مملکت به آن نیاز داشت و از طرفی موجب جلوگیری خروج ارز می‌شد.

بیدخوری با اشاره به چگونگی شروع به کار پژوهشگاه رویان تاکید کرد: هر اندازه که ریسک‌پذیری ما بالاتر باشد، زودتر می‌توانیم وارد یک عرصه شویم و این چیزی است که در تصمیمات مدیریتی دکتر آشتیانی بسیار مشهود بود.

وی افزود: تمام آنچه که دکتر آشتیانی در اولین درمانگاه خود شروع کرد،   این بود که اتاقی را برای ویزیت متتخصصان زنان اختصاص داد و تنها کاری که در این اتاق انجام می‌شد، مشاوره بود چرا که جهاد دانشگاهی توانایی هیچگونه اقدام دیگری نداشت اما با این وجود توان مدیریتی، اراده و اعتماد به نفسی که در وجود دکتر آشتیانی بود، نتایج خوبی را به همراه داشت.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی ادامه داد: اما مرحوم آشتیانی وقتی دید که مسیرها بسته است و راه به جایی نمی‌رسد، از رهبر معظم انقلاب کمک گرفت و ایشان هم کمک استراتژیکی به او کرد. از همین رو مکانی در اختیار جهاد دانشگاهی قرار گرفت و ۶ میلیون تومان هم کمک نقدی به این نهاد گردید که در پی آن مرکز IVF جهاد دانشگاهی در سال ۱۳۷۰ تاسیس شد.

بیدخوری اضافه کرد: آن زمان یکی از دانشمندان سرآمد دنیا به نام دکتر علی حسنی که یکی از برجسته‌ترین متخصصان مسلمان سرشناس بین‌المللی بود، به ایران آمد و به همراه دکتر بهاروند، دکتر آشتیانی و سایر دانشمندان اولین تخمک‌برداری به روش IVF را انجام دادند.

اعتقاد دکتر آشتیانی به موضوع انتقال دانش

وی با بیان اینکه پس از یک سال شاهد تولد اولین فرزندی بودیم که به وسیله درمان‌های پژوهشگاه رویان از یک زوج نابارور متولد می‌شد، گفت: در این میان نباید از اعتقادی که دکتر آشتیانی به انتقال دانش داشت، غافل بود. او این کار را از چند طریق انجام می‌داد. مرحوم آشتیانی به موضوع دیگری که بسیار توجه داشت، این بود که در انتخاب همکارانش به لحاظ اخلاقی، رفتاری و منش حساس بود و تیم منسجمی داشت و هیچ محدودیتی برای هیچ همکاری برای خودش قائل نبود اما تیم مرکزی با حساسیت بالایی انتخاب می‌شد.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی افزود: بر همین اساس اولین کاری که آن مرحوم انجام داد، این بود که چند تن از کارشناسان خود را به آلمان اعزام کرد تا بتوانند دانش فنی بالینی را فرا گیرند و از طرفی نیز تلاش کرد تا حمایت و رضایت جامعه علمی شهر تهران در دانشگاه‌های مادر را جلب کند. در آن شرایط که هیچ بضاعت اقتصادی هم وجود نداشت، دکتر برای هر کاری که انجام می‌داد، با سرمایه اجتماعی و فردی خود هزینه می‌کرد. حمایت ایشان از نیروی مختصص و متعهد همیشه زبانزد بوده است.

ظرفیت‌سازی دکتر کاظمی آشتیانی

بیدخوری با بیان اینکه ظرفیت‌سازی از جمله ویژگی‌هایی است که دکتر آشتیانی را نسبت به سایر پژوهشگران متمایز می‌کرد، گفت: در حقیقت او تشخیص داد ارتباطات بین‌المللی می‌تواند رمز موفقیت فعالیت‌های تخصصی پژوهشگاه باشد و بر همین اساس اولین اقدامی که انجام داد، این بود که به تعبیر خودش می‌خواست سقف رویان را آنقدر بالا ببرد تا اعضاء هیات علمی دانشگاه‌ها آرزو کنند عضو رویان شوند.

وی تصریح کرد: مرحوم آشتیانی با ورود به پژوهشگاه رویان در اصفهان یکی از مدرن‌ترین ترکیبات پژوهشی کشور که امروز نیز جزو ساختارهای وزارت‌های علوم و بهداشت است را ایجاد کرد که با مخالفت‌های جدی دفتر مرکزی و این ۲ وزارت همراه بود اما دکتر آشتیانی به هیچ وجه در برابر بروکراسی خشک اداری تسلیم نشد و تمام تلاش خود را می‌کرد برای اینکه انعطاف‌پذیری بیشتری حاکم شود و یکی از رمزهای موفقیت رویان هم همین انعطاف‌پذیری است.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه زمانی موفقیت IVF در کشور ما ۱۰ درصد بود، عنوان کرد: پس از حضور پژوهشگاه رویان در این عرصه، در مدت کوتاهی این عدد به ۱۶ تا ۱۸ درصد رسید و امروز نیز به حدود ۳۵ درصد رسیده است که البته این آمار تنها به رویان مربوط نمی‌شود بلکه جامعه علمی کشور در این آمار سهیم است؛ به گونه‌ای که در منطقه رتبه اول را از آن خود کرده‌ایم.

اعتقاد دکتر کاظمی آشتیانی به توریسم‌درمانی

بیدخوری با بیان اینکه دکتر آشتیانی از همان ابتدا به توریسم‌درمانی اعتقاد داشت، اظهار کرد: او باور داشت که باید دانشمندان و بیماران خارجی خصوصا از کشورهای منطقه به ایران بیایند و سفیر جمهوری اسلامی شوند تا از این طریق اقدامات موثر علمی و درمانی ما را در کشور خود معرفی کنند. مزیت توریسم‌درمانی رویان در آن زمان برای مسلمانان این بود که بر خلاف مراکز درمانی غربی، شئونات اسلامی برای بانوان رعایت می‌شد.

وی با بیان اینکه استراتژی این فرمانده جهادی، یک استراتژی هجومی بوده است، ادامه داد: یعنی اگر کل این داستان را از نظر سطح انرژی و تهاجمی بودن برنامه در نظر بگیریم، یک نمودار دارای افت و خیز منظمی است که یک هجوم و سپس یک تثبیت دارد. او مانند تدبیر فرمانده نظامی، هیچگاه از عملیات هجومی در عرصه علمی و درمانی دریغ نمی‌کرد و اینجا بود که یکی از تصمیمات مهم دکتر گرفته شد.

بیدخوری اظهار کرد: اینکه دکتر آشتیانی قسمتی از مکان محدود پژوهشگاه رویان را به تحقیقات اختصاص داد، هجوم بعدی او بود؛ این در حالی است که او تا اینکه بازی یک مقدار ثابت می‌ماند، آن را بر هم می‌زد و وارد مرحله بعدی می‌شد و این چیزی است که در زندگی روزمره کارهای مدیریتی بسیار با آن مواجه می‌شویم و بعضا علاقه داریم که ثبات به سرانجام برسد و سپس مرحله بعدی را شروع کنیم اما رویکرد دکتر اینگونه نبوده است.
 

اقدامات مرحوم آشتیانی در عرصه بین‌الملل

وی با اشاره به اقدامات دکتر آشتیانی در عرصه بین‌الملل بیان کرد: دکتر ۲ مرتبه به انجمن ناباروری خاورمیانه درخواست داد که کنگره سالانه خود را یک سال در ایران برگزار کنند اما آن‌ها هر دفعه مخالفت کردند که این مخالفت آن‌ها باعث ناراحتی مرحوم آشتیانی شد و از این‌ رو تلاش کرد تا یک کنگره بین‌المللی را در کشور برگزار کند و بر این باور بود که این کنگره باید در سطح خاورمیانه برگزار شود که همین اتفاق هم رخ داد.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: در واقع این همایش ۲ دستاورد را به همراه داشت؛ اول اینکه اولین آموزش پژوهشگران خارجی را در حوزه IVF پژوهشگاه رویان بر عهده گرفت و دومین دستاورد نیز جذب بیمار خارجی از این رویداد علمی بود؛ یعنی با برگزاری چنین همایشی توانست ۲ دستاورد اقتصادی و اعتباری کسب کند.

بیدخوری گفت: وقتی تحقیقات شکل گرفت، نوبت شیفت پیدا کردن از ناباروری به سلول‌های بنیادی رسید. ناباروری یک مشکل ملموس است و همواره محققان زیادی در دهه‌های گذشته راجع به آن کار کرده‌اند اما سلول‌های بنیادی یک مساله بسیار جدید بود و مشخص نبود که چه نتیجه‌ای خواهد داشت. اینجا نقش دکتر بهاروند در کنار دکتر آشتیانی پررنگ شد و همین موضوع باعث شد این ریسک بزرگ علمی انجام شود و از این‌ رو همه آنچه که ما در رویان داریم، نتیجه ازخودگذشتگی این ۲ دانشمند بزرگ است.

وی اظهار کرد: اما بحث مهمی که وجود داشت، چالش‌های اخلاقی کلونینگ و سلول‌های بنیادی بود. ادیان مختلف نظرات مختلف و محدودکننده‌ای راجع به این علم داشتند و به دلیل حساسیت‌های اخلاقی که وجود داشت، اولین سلول‌های بنیادی که مورد توجه قرار گرفت، سلول‌های بنیادی جنینی بود.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی گفت: با توجه به اینکه فقه شیعی یکی از مترقی‌ترین قوانین و مقررات به‌هنگام و توسعه‌بخش را دارد و از طرفی نیز این موضوع علم روز بود، لازم بود یک نفر این موضوع را به علما و به طور خاص مقام معظم رهبری منتقل کند تا این مهم با اساس فقه شیعه مورد بررسی قرار گیرد که دکتر آشتیانی این کار مهم را انجام داد و اگر ایشان نبود، این موضوع سال‌ها به تعویق می‌افتاد.

بیدخوری اظهار کرد: امروز مهم‌ترین و ریشه‌دارترین کمیته اخلاق پزشکی را در پژوهشگاه رویان فعالیت دارد و رهبری نیز در این خصوص می‌فرماید «اهداف علم را پیگیری کنید اما مراقب باشید که ساخت قطعات یدکی انسان به ساخت خود انسان نینجامد».