صنایع تبدیلی نقش کلیدی در زنجیره تامین امنیت غذایی دارد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی خراسان رضوی، شادی بلوریان  در نشست هم‌اندیشی نقش تولید دانش‌بنیان در امنیت غذایی که به مناسب روز جهانی غذا در سالن هروی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، درباره امنیت غذایی و چالش‌ها و راهکارهای تولید دانش‌بنیان در زیست‌بوم صنعت غذا اظهار کرد: تامین امنیت ملی به عنوان یکی از اهداف حاکمیت سیاسی با امنیت غذایی گره خورده است. بررسی تاریخ روابط کشورهای مختلف نشان می‌دهد بسیاری از کشورها از حربه غذا برای تحت فشار قرار دادن سایر کشورها استفاده کرده‌اند.

وی افزود: در شرایط فعلی که با رشد روزافزون جمعیت و بحران‌هایی مانند بحران آب و منابع طبیعی مواجه هستیم، امنیت غذایی به عنوان یک اولویت راهبردی مطرح است که می‌تواند امنیت ملی و اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار دهد.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به اینکه ارکان اصلی امنیت غذایی شامل فراهمی، دسترسی، مصرف، سلامت و ثبات و پایداری است، تصریح کرد: در زمینه فراهمی نکته مهم میزان دسترسی به مواد اولیه مصرفی در صنایع غذایی و کشاورزی است. در این موضوع مولفه‌هایی مانند تولید خارجی، تجارت، ذخیره‌سازی و کشت فراسرزمینی دخیل است. در رکن بعدی یعنی مصرف و سلامت نیاز به الگوی مصرف تغذیه‌ای صحیح است و این موضوع نیازمند دسترسی به منابع غذایی سالم و فراسودمند خواهد بود. دسترسی فیزیکی و اقتصادی در ذیل بحث دسترسی قرار دارد که هدف اصلی آن دستیابی همه مردم به خصوص اقشار کم‌برخوردار به غذای سالم و سودمند است.

بلوریان با اشاره به موضوع ثبات و پایداری گفت: مساله مهم در رابطه فراهمی، دسترسی و مصرف و سلامت شامل ثبات و پایداری است تا بتوانیم در شرایط نامناسب اقلیمی، سیاسی، اقتصادی و... تاب‌آوری داشته و منابع پایه تولید در دسترس همگان باشند.

وی افزود: صنایع تبدیلی غذایی حلقه تکمیلی بخش کشاورزی بوده و در توسعه بخش کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده در این بخش اهمیت داشته و نقش کلیدی در زنجیره تامین امنیت غذایی دارد.

مدیر گروه پژوهشی افزودنی‌های غذایی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: در رابطه با زیست‌بوم صنعت غذا مولفه‌های گسترده‌ای وجود دارد. با توجه به نقش کلیدی امنیت غذایی در ایجاد امنیت ملی در اسناد  بالا دستی به آن توجه و اهمیت داده شده است. بر اساس گزارش منتشر شده در سال ۱۴۰۰ توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت ۷۱ هزار و ۵۴۱ واحد صنعتی در کشور وجود داشته که ۸۴۲۹ واحد در حدود ۱۲ درصد در حوزه مواد غذایی و اشامیدنی فعال بوده‌اند. همچنین از ۱۲۰ هزار و ۴۷ فرصت شغلی در سال ۹۹، حدود ۱۵ هزار و ۳۰۰ فرصت شغلی در کشور مربوط به محصولات غذایی و آشامیدنی بوده است‌.

بلوریان درباره استفاده از ماشین آلات و تکنولوژی در صنایع غذایی بیان کرد: انواع تکنولوژی در صنایع غذایی کشور استفاده می‌شود، اما با توجه به ایجاد نوآوری در صنعت غذا در دنیا نیازمند تغییر و تحول اساسی در رابطه ماشین آلات و تکنولوژی در زیست بوم صنعت غذا در کشور هستیم.  

وی درباره صادارت محصولات کشاورزی و صنایع غذایی افزود: سهم ارزشی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی از کل صادارت سال ۱۳۹۹ حدود ۱۸ درصد بوده و تراز تجاری در ۵ ماهه نخست سال ۹۹ در حدود منفی ۱۹۹۴ میلیون دلار بوده  که کاهش ۴۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ را نشان می‌دهد.

مدیر گروه پژوهشی افزودنی‌های غذایی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به وجود ضایعات و زائدات در صنعت غذا تصریح کرد: ضایعات در بخش کشاورزی بیشتر در بخش تولید ایجاد می‌شود.

وی با اشاره به چالش‌های موجود در تولید دانش بنیان در زیست بوم صنایع غذایی گفت: سیاست گذاری‌های نامناسب در این زیست بوم و نبود نقشه راه مشخصی برای آینده صنعت غذای کشور از جمله این چالش‌ها بوده که نیازمند بازبینی و بازنگری در اسناد بالا دستی است. همچنین دانش فنی یکی دیگر از چالش‌های موجود در تولید دانش بنیان در زیست بوم صنایع غذایی است. بخش عمده موادی که در صنایع مختلف در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد وارداتی است. چالش دیگر در این خصوص خام فروشی است. همچنین فرسودگی ماشین آلات و بحث نیروی انسانی در این حوزه قابل تامل است. عدم وجود فرهنگ صحیح مصرف محصولات به واسطه تفکرات سنتی و اطمینان مصرف کننده از فراورده‌های سنتی غیر بهداشتی یکی دیگر از دیگر چالش‌ها است.

بلوریان درباره راهکارهای تولید دانش بنیان  در زیست بوم صنایع غذایی گفت: در خصوص رفع چالش مواد اولیه ما نیازمند تغییر الگوی کشت زمین‌های کشاورزی در کشور هستیم. در این زمینه باید شیوه آبیاری در مزارع تغییر و افزایش راندمان آبیاری صورت گیرد. همچنین در خصوص دانش فنی و تولید نیز پیشنهاد شده تاتولید محصولات با قیمت مختلف و کیفیت مطلوب انجام شود. همچنین نیازمند تولید محصولات نوین با قیمت نهایی ارزان بوده تا اقشار کم برخوردار نیز از آن بهره ببرند. 

وی درباره رفع چالش سیاست‌گذاری‌ها و قوانین بیان کرد: پیشنهاد شده تا دستگاه‌های نظارتی تغییر اساسی در شیوه نظارتی خود داشته باشند و باید استانداردها به‌روز رسانی شود. همچنین باید زیر ساخت‌ها برای سرمایه‌گذاری و توسعه فناوری در شهرک‌های صنعتی و نواوری توسعه دهیم.

هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در خصوص رفع چالش ماشین آلات و تکنولوژی ادامه داد: در این خصوص پیشنهاد شده که مهندسی معکوس و انتقال تکنولوژی صورت گیرد.

وی درباره رفع چالش مصرف افزود: پیشنهاد شده تا تغییر در الگوی مصرف نهاده‌های انرژی شامل آب، برق گاز و ... انجام و ارائه الگوی صحیح مصرف به مصرف کنندگان صورت گیرد. همچنین فرهنگ‌سازی برای تغییر برخی از منابع تامین مواد غذایی باید انجام شود.برای مثال تغییر بخشی از منابع پروتئینی رژیم غذایی کشور از دامی به دریایی از جمله این موارد است.

بلوریان درباره اقدامات صورت گرفته توسط پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در راستای ارتقای امنیت غذایی تصریح کرد: در این خصوص از سه دهه قبل فعالیت دانش بنیان در حوزه صنعت غذا صورت گرفته است. همچنین در زمینه ایجاد امنیت غذایی در دو بحث افزایش بهروری در صنایع تبدیلی غذایی و افزایش تولید اقداماتی انجام شدخ است.

مدیر گروه پژوهشی افزودنی‌های غذایی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: در مبحث افزایش بهره‌وری در صنایع تبدیلی غذایی از دو طریق عمل شده است. پروژه‌هایی از جمله استفاده و بهره گیری از ضایعات در راستای ایجاد امنیت غذایی در پژوهشکده صورت گرفته است.  همچنین در این زمینه بر تامین مواد اولیه مصرفی در صنعت غذا تمرکز ویژه‌ای شده است. تولید نشاسته مقام، رنگ‌های مقاوم، مکملهای فیبری،  کمپلکس پایدار کننده ذرات و ... از جمله این موارد است.

بلوریان ادامه داد: خراسان رضوی یکی از قطب‌های صنعت غذایی کشور است. اگر بخواهیم برنامه کوتاه مدتی ارائه دهیم نیازمند توسعه توانمندی فناورانه، انتقال تاب آوری انرژی و افزایش رقابت پذیری منطقه‌ای و بین المللی هستیم. در این زمینه مدل R&D نیمه متمرکز به منظور استقرار نوآوری و تولیدات دانش بنیان در صنایغ غذایی خراسان رضوی باید صورت گیرد. این مدل الگوی مدیریتی بوده که با سه بنیان فناورانه، صنعت و حاکمیتی در ارتباط است‌. در این مدل باید عمده  نیازهای مراکز صنعتی به نواوری را با همکاری مراکز تحقیقاتی تامین شود. نکته دیگر در این مدل تمرکز بر هم گرایی و هم افزایی بین مراکز تحقیقاتی است.