انجام جامع‌ترین مطالعه مرور نظام‌مند ابزارهای سنجش سواد سلامت

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی، سواد سلامت یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر سطح سلامت است که نقش مهمی در سلامت همگانی از جمله دسترسی و استفاده از خدمات سلامت دارد و به عنوان یک شاخص مهم در نتایج و هزینه های مراقبت های بهداشتی شناخته شده است، به طوریکه لازمه اثربخشی نظام مراقبت سلامت، برخورداری افراد از سطح سواد سلامت مطلوب است. به دلیل نقش مهم سواد سلامت بر نحوه تصمیم گیری افراد در زمینه های مرتبط با سلامت، ارتقای سطح سواد سلامت افراد معیاری در جهت ارتقای سطح سلامت جامعه و بالابردن کیفیت ارائه خدمات بهداشتی_درمانی، مورد توجه پژوهشگران و سیاستگذاران قرار گرفته است.

با توجه به نقش سواد سلامت در ارتقای سطح سلامت فرد و جامعه و به تبع آن اهمیت سنجش سواد سلامت جامعه، ابزارهای متعددی برای ارزیابی سواد سلامت تدوین شده و به سرعت در حال گسترش است. در همین راستا، پژوهشگران پژوهشکده علوم بهداشتی در پژوهشی، تمامی ابزارهای سنجش سواد سلامت را مورد بررسی قرار داده‌اند.

نتایج این پژوهش که یکی از کاملترین مطالعه‌های مروری ابزارهای سنجش سواد سلامت است و مطالعات مرتبط را نزدیک به سه دهه (از سال ۱۹۹۳ تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی) را مورد بررسی قرار داده است، در شماره اخیر نشریه معتبر PLOS ONE با عنوان " Measuring health literacy: A systematic review and bibliometric analysis of instruments from ۱۹۹۳ to ۲۰۲۱" منتشر شده است.

در این مطالعه، ۳۶۱ ابزار سنجش سواد سلامت، از ۴۸۴۸ مقاله انگلیسی زبان استخراج شده از پایگاه داده‌های معتبر بین‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است. از نکات مهم این مقاله ارزیابی کلیه نسخه‌های اصلی ابزارها با استفاده از راهنمای COSMIN است.

گفتنی است در بخشی از این پژوهش کلیه ابزارهای سنجش سواد سلامت در مقالات فارسی زبان نیز مورد توجه قرار گرفته است، که نتیجه آن در نشریه علمی - پژوهشی "پایش" منتشر شده است.

مقالات یادشده مستخرج از طرح پژوهشی "مرور نظام مند ادبیات پژوهشی تعاریف، چارچوب های مفهومی و ابزارهای سنجش سواد سلامت" که با حمایت معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی انجام شده است و با مشارکت دکتر محمود طاووسی، دکتر سمیرا محمدی، دکتر ژیلا صدیقی، دکتر فاطمه زارع، دکتر رامین مظفری کرمانی، راحله رستمی و دکتر علی منتظری، از پژوهشگران پژوهشکده علوم بهداشتی به رشته تحریر در آمده است.

تیم پژوهش در سال ۲۰۱۲ مطالعه مروری دیگری نیز انجام داده بودند، که بر مبنای آن تدوین و روانسنجی اولین ابزار سنجش سواد سلامت در کشور  (HELIA) و نیز اولین پیمایش ملی سنجش سواد سلامت (به سفارش دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی) توسط پژوهشکده علوم بهداشتی انجام گرفت. نسخه کوتاه ابزار فوق نیز اخیرا توسط این تیم پژوهشی تدوین شده است. پژوهشگران به هر دو نسخه یاد شده در نشریه پایش دسترسی دارند.