معرفی دو اثر قرآنی مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی

به گزارش روابط عمومی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور؛ محسن هاشمی رییس شورای اسلامی شهر تهران ، دوشنبه ۲۴ دی‌ماه با حضور در خبرگزاری ایکنا و سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور از بخش‌های مختلف خبرگزاری و این سازمان بازدید کرد. در حاشیه ‌این بازدید که حمیدرضا طیبی، رئیس جهاد دانشگاهی و عیسی‌علیزاده، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی حضور داشند، ضمن بازدید از این مجموعه، دو اثر قرآنی «تفسیر راهنما» و «فرهنگ قرآن» مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را معرفی کرد و گفت: آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در دوران طلبگی این موضوع را همیشه مطرح می‌کردند که وقتی موضوع مشخص و کلمه‌ای را در قرآن جست‌وجو می‌کنند، بفهمند که قرآن در تمام سوره‌ها و آیات در مورد این موضوع چه گفته و تفسیر آن چه بوده است؛ بر‌همین اساس تصمیم به نوشتن این آثار می‌گیرند. به این صورت ‌که مجبور می‌شدند کل قرآن را از ابتدا تورق کنند و سوره‌ها و آیات را با دقت قرائت می‌کردند و برای هر موضوع مانند اشرافی‌گری، حسد، نفاق و کلماتی از این قبیل در کل قرآن تحقیق می‌کردند و با رسیدن به هر کلمه‌ای مجددا کل قرآن را می‌خواندند.

وی افزود: «تفسیر راهنما» ماحصل یادداشت‌های زندان اوین است که از دی ماه سال ۱۳۵۴ آغاز می‌شود و تا پیروزی انقلاب ادامه پیدا می‌کند. مجموع یادداشت‌های ایشان در ۲۵ دفتر دویست‌برگی نوشته شده بود و برای حفظ و نگهداری آن‌ها از دستبرد ساواک یا مأموران زندان، هر بار که به‌همراه مادر به ملاقات ایشان می‌رفتیم، دفتر‌های نوشته شده را به ما می‌دادند و دفتر جدید تحویل می‌گرفتند. بهترین دل‌مشغولی ایشان در زندان همین تدوین و فیش‌برداری تفسیر راهنما بود که در مجموع ۳۲ هزار برداشت با ۸ هزار عنوان، پایه‌های اولیه و اصلی تفسیر راهنما را تشکیل می‌دهد.

رئیس شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه در آن زمان مجموعه‌ای وجود نداشت که بگوید هر کلمه در کجا‌ی قرآن تکرار شده، افزود‌: وجود چنین مجموعه‌ای از جهت سرعت‌بخشی به تحقیق، لازم بود و ایشان این ذهنیت را داشتند و این کار را شروع می‌کنند؛ در ابتدا نام آن را کلید قرآن می‌گذارند و در زمان‌هایی که زندان بودند، روی کلید قرآن کار می‌کردند و قرآن می‌خواندند؛ فیش‌های زیادی بر اساس حروف الفبا و اکثر کلماتی که در قران آمده است، تهیه شد، نهایتا این دفترچه‌ها در دفتر فرهنگ و معارف قرآن کریم در شهر مقدس قم برای پیاده‌سازی ارسال و ویرایش آنها ادامه پیدا کرد و در نهایت تبدیل به این مجموعه می‌شود.

وی اظهار کرد: این دو اثر با عناوین «فرهنگ قرآن» و «تفسیر راهنمای قرآن» تا زمان فوت ایشان به نتیجه رسید؛ البته قرار بود که این کار ادامه پیدا بکند و مطالب دیگری را هم مطرح کنند که یکی تفسیر موضوعی قرآن کریم بود که هنوز به پایان نرسیده و امیدواریم به زودی به پایان برسد و دیگری بانک اطلاعات معارف قرآن کریم است که آن را هم به پایان می‌رسانند. فکر می‌کنم اگر این دو مجموعه آماده شود، تعداد آثار آیت‌الله هاشمی به حدود صد جلد می‌رسد که در حال حاضر ۵۳ جلد است. فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تصریح کرد: تا‌کنون ۳۵ جلد فرهنگ قرآن و ۲۱ جلد تفسیر راهنما منتشر شده است که در نوع خودش بی‌نظیر است. چراکه این موضوع در زمان خودش در دهه چهل نوشته شده و آن زمان فناوری‌هایی مانند اینترنت و کامپیوتر هنوز در این زمینه‌ها ورود جدی نداشتند؛ لذا این دو اثر بر اساس ذهن مهندسی شده و جست‌وجوگر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی انجام شد. مخاطبان این آثار هم پژوهشگران قرآنی هستند و به نوعی با سایر تفاسیری که تاکنون درج شده و مخاطبانشان عموم مردم هستند، متفاوت است. وی درخصوص تفاوت «فرهنگ قرآن» با «تفسیر راهنما» گفت: ما در یک جمله خیلی خلاصه به دیگران می‌گوییم که در «تفسیر راهنما» شما آیه را دارید و می‌خواهید ببینید چه موضوعاتی ذیل آیه می‌گنجد و چه برداشت‌هایی از آیه می‌شود که به همین منظور یک آیه مطرح می‌شود و برداشت‌های علمی‌اش می‌آید. پس تفسیر راهنما یک تفسیر معمولی نیست که شأن نزول و داستان و نکاتی گفته باشد، بلکه به درد کار‌های علمی می‌خورد و هدف از تألیف آن کمک به کار‌های علمی بوده است. اما در «فرهنگ قرآن» بالعکس است، شما موضوع را در ذهن دارید، مثلاً آب آشامیدنی، آب‌های بهشت و... بعد می‌خواهید ببینید چه آیاتی از قرآن می‌تواند ذیل این موضوع قرار بگیرد که این بسیار می‌تواند از نظر موضوعی برای کار‌های تحقیقاتی کمک باشد. به گزارش ایکنا در این بازدید محسن هاشمی، از پیشنهاد نامگذاری برخی از معابر و خیابان‌های تهران به‌نام پیشکسوتان و اساتید عرصه قرآنی کشور ‌که از سوی خبرگزاری ایکنا مطرح شد، ‌استقبال کرد.

هاشمی درباره این پیشنهاد گفت: این امر را طی درخواستی به شورای اسلامی شهر تهران مطرح کنید. حتی اگر خیابان خاصی نیز مدنظرتان است تا به نام یکی از پیشکسوتان جامعه قرآنی نام‌گذاری شود، در این درخواست بیان شود که پس از بحث و تبادل نظر درباره آن تصمیم‌گیری شود.