بهبود قابل‌توجه توانایی‌ حرکتی کودکان مبتلا به فلج مغزی با سلول‌های بنیادی

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، دکتر مرتضی ضرابی عضو هیأت علمی پژوهشگاه رویان و مدیرعامل شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان در آستانه چهل و دومین سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با ایسنا، یکی از مهم‌ترین طرح‌های پژوهشی این پژوهشگاه در حوزه تزریق سلول‌های بنیادی به کودکان مبتلا به فلج مغزی را تشریح کرد.

دکتر ضرابی درباره این طرح گفت: طرح تزریق سلول‌های بنیادی خون و بافت بند ناف از سال ۱۳۹۷ با همکاری مرکز طب کودکان و ستاد سلول‌های بنیادی با هدف سلول درمانی در کودکان چهار تا چهارده سال که مبتلا به فلج مغزی نوع اسپاستیک هستند، شروع شد. هدف این بود که تزریق سلول‌ها را به ۱۲۰ بیمار و در سه گروه انجام دهیم. این سه گروه، گروه شاهد، گروه دریافت‌کننده سلول‌های خون بند ناف و گروه دریافت‌کننده سلول‌های بافت بند ناف بودند.

مدیرعامل بانک خون بندناف رویان افزود: در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ نوبت اول و دوم تزریق انجام شد، اما به دلیل این که اواخر سال ۱۳۹۸ با شرایط کرونایی مواجه شدیم، طرح متوقف شد و نتوانستیم در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ این مطالعه را ادامه دهیم. بار دیگر با مساعد شدن شرایط از اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ این طرح را از سر گرفتیم. هر هفته ۱۰ بیمار، نوبت دوم و سوم تزریق سلول را انجام می‌دهند. خوشبختانه موفق شدیم دو مقاله از نتایج این طرح که عمدتا نشان‌دهنده بهبود شرایط بیمارانی بود که تزریق سلول‌ها را داشتند، منتشر کنیم.

دکتر ضرابی درباره نتایج این مطالعه گفت: پس از تزریق سلول‌ها، بهبود تونیسیته عضلانی این بیماران را شاهد بودیم و در میان درصدی از این کودکان، بهبود یادگیری، تکلم، شرایط بلع و بینایی آنها رخ داد. شاید مهم‌ترین نتیجه‌ای که حاصل شد این بود که توانایی‌های حرکتی آنها به میزان قابل توجهی بهبود یافت. به دنبال این بودیم که ایمنی این سلول‌ها را اثبات کنیم که خوشبختانه در این ۱۲۰ بیماری که مجموعا بیش از چهارصد تزریق داشتند، هیچ عارضه‌ای که ناشی از استفاده از سلول باشد، مشاهده نکردیم. هدف دوم، بررسی اثربخشی این سلول‌ها بود که این مطالعه نشان داد با توجه به تعداد تزریق، نتایج مثبتی برای بیماران به همراه داشته است. به زودی مرحله سوم این طرح آغاز می شود و امیدواریم بتوانیم تعداد بیشتری از بیماران را وارد این مطالعه کنیم و همچنین بتوانیم حتما ۳ تزریق را که لازمه بررسی نهایی نتایج این طرح است، برای این بیماران داشته باشیم.

مدیرعامل شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان درباره تفاوت اثر سلول‌درمانی در میان گروهی که سلول‌های بافت را دریافت کرده بودند و بیمارانی که سلول‌های خونی را تزریق کرده بودند، گفت: این بهبود در هر دو گروه، تقریبا به یک نسبت بود، ولی تقدم و تاخر داشت؛ مثلا در کسانی که خون بند ناف را دریافت کرده بودند، علائم بهبودی زودتر از کسانی که سلول‌های مزانشیمی را از بافت بند ناف دریافت کرده بودند، دیده شد. از طرفی مدت زمان ماندگاری اثرات بهبودی در بیمارانی که سلول‌های مزانشیمی را دریافت کردند، بیشتر است. البته این موضوع نیاز به بررسی دقیق‌تر با تعداد بیماران بیشتر است.

بهبود قابل‌توجه توانایی‌های حرکتی کودکان مبتلا به فلج مغزی با تزریق سلول‌های بنیادی

دکتر ضرابی درباره تعداد ذخایر نمونه خون بند ناف در بانک خون بند ناف رویان گفت: در حال حاضر حدود ۱۸۰ هزار نمونه خون بند ناف را ذخیره کردیم که بالاترین ظرفیت سلولی در خاورمیانه است و سالانه رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی را در تعداد نمونه‌ها داریم. در سال ۱۴۰۰ نیز ۲۲ هزار نمونه به بانک خون بند ناف افزوده شد. علیرغم این که شرایط شیوع کرونا در دنیا موجب کاهش ذخایر سلولی شد، اما در ایران با رشد ۲۰ درصدی در تعداد متقاضیان ذخیره خون بند ناف مواجه بودیم؛ البته به نظر ما ظرفیت بیش از این هاست و با اطلاع‌رسانی گسترده تر و بهبود شرایط پرداخت برای متقاضیان، شاهد افزایش تعداد نمونه‌ها خواهیم بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان در ادامه و با اشاره به فراهم شدن زیست‌بوم نوآوری نخبگان در جهاد دانشگاهی گفت: مجموعه جهاد دانشگاهی با توجه به به کارگیری نیروهای جوان شرایطی را فراهم کردند که با در نظر گرفتن پیشرفت‌های مختلف وارد عرصه های جدید شوند. در بحث سلول‌های بنیادی می‌توانم این را با جدیت بگویم که ما متناسب با آن چه که در دنیا در حال رخ دادن است، در زمینه ارائه خدمات در حوزه سلول‌درمانی و ارائه محصولات مشتق از سلول‌های بنیادی توانسته‌ایم قدم‌های خوبی را برداریم زیرا با توجه به زیرساخت‌های فراهم شده از نیروهای نخبه و جوان در این زمینه استفاده کنیم.

نخستین پالایشگاه محصولات زایمانی

دکتر ضرابی ادامه داد: خوشبختانه ایده نخستین پالایشگاه محصولات زایمانی را که می‌توان گفت در نوع خود در دنیا بی‌نظیر است را مطرح کردیم و در تلاش هستیم تا در قالب این پالایشگاه، از موادی که به عنوان زباله در حال دور ریخته‌شدن است، ارزش‌افزوده خوبی ایجاد کنیم. شاید بیش از ۳۰ محصول از این روش قابل فرآوری است. ما در حال حاضر خون بند ناف، بافت بند ناف و پرده‌های جنینی را تولید می‌کنیم و این قابلیت در زمانی ایجاد شده که ما در شرایط تحریمی به سر می‌بریم. از سوی دیگر، در برخی کالاهایی که کاملا وارداتی بود، به دلیل استفاده از توان نیروهای جوان به بومی‌سازی رسیدیم. نمونه آن تانک‌های ذخیره سلول است که هیچ مدل داخلی برای آن نداشتیم، اما ظرف دو سال، نخستین مخزن ذخیره نیتروژن برای سلول‌های بنیادی و خون بند ناف را تولید کردیم. بنابراین، این زیست‌بوم در مجموعه جهاد دانشگاهی به خوبی فراهم شده و می‌تواند کشور را به سمتی ببرد که ما شاهد نوآوری‌های بیشتر علمی باشیم.

مدیرعامل شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان با بیان این که «تاثیری که دانشگاه‌ها از زیست‌بوم نوآوری جهاد دانشگاهی می‌گیرند به ارتباطی که مجموعه‌های جهاد دانشگاهی با دانشگاه‌ها دارند، مربوط می‌شود» افزود: هر کجا این ارتباطات نزدیکتر بوده و نیازهای جامعه به خوبی احصا شده و در اختیار دانشگاه‌ها قرار گرفته این تعامل به خوبی شکل گرفته و پیش رفته است. هر جایی که جهاد دانشگاهی در تشخصیص نیازهای جامعه و ارائه آن به دانشگاه موفق بوده، تعامل آن با دانشگاه‌ها نیز موثر بوده است. در حوزه ناباروری، کاری که در مجموعه رویان با همکاری دانشگاه‌ها انجام شده است، تربیت نیروهای متخصص بود. بخش قابل توجهی از نیروهای فوق‌تخصص در حوزه درمان ناباروری در مجموعه رویان آموزش دیده‌اند و وارد مراکز ناباروری شدند.

به گزارش ایسنا، دکتر ضرابی بیان کرد: در زمینه سلول‌درمانی نیز در شرکت بن‌یاخته‌های رویان بر روی بیماری‌های جدیدی که در دنیا با استفاده از سلول‌های بنیادی اقدامات درمانی انجام می‌شود، طرح‌هایی را تعریف کرده‌ایم و آنها را با دانشگاه‌ها در میان گذاشته‌ایم. به طور مثال، طرح سلول‌درمانی بیماران فلج مغزی یک همکاری مشترک بین دانشگاه علوم پزشکی تهران و شرکت بن‌یاخته‌های رویان بوده است، نمونه موفقی بود و ما قصد داریم برای بیماران مبتلا به اوتیسم، SMA و ام اس (MS)، با همکاری دانشگاه کارآزمایی‌های بالینی جدیدی را پیگیری کنیم.