رونمایی از تفسیر قرآن «شمس» با پیام دکتر ظریف

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از ایکنا، نگارش این اثر را، سال‌ها پیش مصطفی بروجردی آغاز کرد و اکنون در قالب یک دوره ۱۰ جلدی منتشر شده است.
مؤسسه انتشاراتی «بوستان کتاب» قم این تفسیر را منتشر کرده و ابوالفضل طریقه‌دار ویراستار آن است. برای نگارش این تفسیر، ویراستاری و چاپ آن  ۱۱ سال زمان صرف شده است.
این تفسیر دوشنبه 25 آذرماه هم زمان با سالروز ولادت امام حسن عسکری(ع) با حضور دکتر سید عباس عراقچی، معاون امور سیاسی وزارت خارجه، آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، رئیس گروه علم فرهنگستان علوم، سیدمحمدحسین هاشمی،‌ معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا نورالهیان، مشاور ارشد رئیس کتابخانه ملی، حجت‌الاسلام سید محمود دعایی، مدیر مسئول روزنامه اطلاعات، دکتر عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی و علیرضا زجاجی، مدیرکل حوزه ریاست جهاددانشگاهی در ایکنا رونمایی شد.

نگاه نو و نثر روان از ویژگی‌های تفسیر «شمس» است
متن پیام محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه که توسط محمد حسن شیخ الاسلامی رئیس دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه در این مراسم قرائت شد، به این شرح است:
 «برای من مایه افتخار و شعف بود که در جمع شما عزیزان قرآن دوست و قرآن‌پژوه حضور یافته و در مراسم رونمایی از تفسیر شمس اثر همکار و برادر بزرگوارم حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقای دکتر مصطفی بروجردی با شما فرهیختگان دیدار کنم.
اکنون که به سبب مسئولیت‌های محوله از فیض دیدار  محروم مانده‌ام، وظیفه‌ی خود دانستم تا از این طریق اعلام حضور نموده و به تعبیر سعدی بزرگوار، حاضر غایب جمع شما باشم. از این رو با کسب اجازه از محضر بزرگان فکر و فرهنگ چند جمله‌ای به رسم ادب و احترام تقدیم می‌کنم.
تردیدی ندارم که قرآن کریم بزرگ‌ترین موهبت الهی به جامعه‌ی بشری است که به برکت حضور حضرت ختمی‌مرتبت محمد مصطفی صلی‌الله علیه و آله نصیب انسان شده است.
تنوع بی‌نظیر معارف وحیانی و قرآنی نشانگر توجه همه‌جانبه به نیازهای متنوع روحی و معنوی انسان است. در طول تاریخ اسلام، هرقدر مفسران در تکاپوی فهم این کتاب بی‌همتا توش و توان خود را به کار گرفته‌اند، از گستره‌ی دامنه‌ی معارف و مطالب قرانی انگشت حیرت گزیده و دچار شگفتی شده‌اند.
به راستی چه رازی در این کتاب مقدس نهفته که میان بیش از یک و نیم میلیارد مسلمان در سراسر جهان، چنین پیوند عمیق و ناگسستنی برقرار کرده، دل‌های آنان را در برابر این کتاب الهی نرم و خاشع ساخته و زبانی مشترک برای گفت‌وگو و تفاهم میان انسان‌های خداجو ساخته است؟
از سوی دیگر کدام کتاب را در میان انسان‌ها می‌توان یافت که چنین تأثیر عمیق در روان آنان ایجاد کرده باشد؟
همچنین کدام کتاب را می‌توان یافت که تا این حد پذیرای تفاسیر متنوع و گوناگون  باشد؟
تردیدی نیست که طی هزار و  چهارصد سال گذشته مفسران زیادی با تدبر در مضامین آیات الهی از این اقیانوس بیکران معرفت و معنویت، جرعه‌ها نوشیده و به دیگران نوشانده‌اند. اما با این همه، هنوز هیچ‌ کس قادر نیست ادعا کند به جز معصومان علیهم‌السلام به همه‌ی ابعاد این کتاب الهی وقوف یافته و به کشف کامل حقیقت قران نائل شده است.
همین ویژگی موجب شده تا تکاپوی فکری و تلاش در وصول به ساحت قدسی قرآن کریم استمرار یافته و آنان‌ که در خود صلاحیت ورود به این عرصه را می‌یابند با استمداد از حضرت احدیت، عاشقانه و مخلصانه در این راه گام بردارند. این اقدام مفسران ارجمند در طول تاریخ آثار و برکات زیادی داشته و میراثی گران‌سنگ برای نسلهای  گوناگون فراهم ساخته است.
تفسیر شریف شمس را باید در همین راستا دانست. نگاه نو، نثر روان، پرهیز از حاشیه‌سازی و تفرقه‌افکنی میان مسلمانان، تلاش در جهت دریافت پیام‌های الهی از بارزترین ویژگی‌های این اثر ارزشمند است.
اینجانب که از سالیان قبل در جریان نگارش این تفسیر شریف بودم، از اینکه همکار اندیشمند ما، برهه‌ای  از عمر خود را صرف تدبر در مضامین آیات الهی نموده غبطه می‌خوردم. اکنون که بعد از یک دهه تلاش خستگی‌ناپذیر، شاهد تولد این کتاب ارجمند هستیم، به خود می‌بالم که در کنار تلاش‌های گسترده‌ی همکاران ما در عرصه‌ی سخت و طاقت‌فرسای دیپلماسی، در حوزه‌ی اندیشه‌ی اسلامی و ترویج معارف قرآنی که رسالت اصلی هر انسان مسلمان است، نیز از پای ننشسته‌ایم.
در پایان امیدوارم با فراهم‌شدن زمینه‌ی ترجمه و انتشار این اثر به زبان‌های گوناگون، سایر علاقه‌مندان به قرآن کریم در سراسر جهان نیز بتوانند از این معارف بهره‌مند شده و یکبار دیگر سهم ایرانیان در توسعه‌ی فرهنگ اسلامی و قرآنی شناخته‌تر شود.»

تفسیر «شمس» عمیق، روزآمد و به زبان ساده است
سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه نیز این در مراسم با اشاره به سابقه دوستی خود با مصطفی بروجردی و چند دهه همکاری در وزارت خارجه گفت: بروجردی از سفرای موفق ماست. ایشان چند دوره سفیر ایران در واتیکان و سازمان کنفرانس اسلامی بوده و در حال حاضر سفارت ایران در تونس را برعهده دارد و باید تلاش وی را گرامی داشت.
وی افزود: آقای بروجردی در عین داشتن این مسئولیت‌ها از اوقات فراغت خود به بهترین وجه استفاده کردند و این تفسیر گران‌سنگ را به رشته تحریر درآوردند.
عراقچی همچنین گفت: من غبطه می خورم که ایشان با تلاشی بیش از ۱۰ سال موفق به این کار شد؛ تلاش ارزنده‌ای است. بنده از روزهای اول در جریان بودم و پیگیری می کردم که صفحه به صفحه به کجا رسیده است.
وی همچنین گفت: آقای دکتر ظریف هم در مقطعی قبل از فعالیت در وزارت خارجه، ابراز علاقه کردند که این کار را به زبان انگلیسی ترجمه کنند که با وزیر شدن ایشان توفیق حاصل نشد.
معاون امور سیاسی وزارت خارجه در ادامه با ذکر مسئولیت‌های سیاسی مصطفی بروجردی گفت: فکر می‌کنم با توجه به شناخت و بینش عمیق ایشان از جامعه و روابط بین‌الملل و جامعه جهانی این تفسیر از درک و بینش و عمق خاصی برخوردار است و ایشان مفاهیم روز را به خوبی بیان کرده‌اند. همچنین این مفاهیم با زبان ساده  و قابل فهم و روزآمد و با توجه به علم روز و مسائل روز نوشته شده است. امیدوارم که این کار بزرگ منشأ خیر و برکات و توفیق بسیار باشد.

قرآن ترجمه‌ناپذیر است
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی بروجردی، نیز در این مراسم در این باره که چرا از شعر کمتر در این اثر استفاده شده است، بیان کرد: در مقدمه اثر توضیح داده‌ام که همواره سعی می‌کنم تا روز خود را با یک غزل و مثنوی آغاز کنم و در این سفره پهناور جرعه‌ای بنوشم، اما با این حال، مخاطبان یک میلیاردی را برای این کتاب در نظر گرفتم.
وی توضیح داد: شعر نیز مانند قرآن قابل ترجمه کردن نیست. هر ترجمه‌ای از شعر بار معنایی و ظرافت شعر را کاهش می‌دهد. بر این اساس شاید به میزان انگشتان دو دست نتوان ابیاتی در این تفسیر پیدا کرد.
بروجردی ادامه داد: اعتقاد دارم که قرآن ترجمه‌ناپذیر است. هر مقدار هم که بکوشیم تا ظرافت‌های آیات قرآن را در قالب لفظ بیان کنیم،‌ بخشی از بار معنایی و ظرافت لفظی جمله را از دست خواهیم داد. امروز بیش از ۷۵ ترجمه از قرآن کریم به زبان فارسی وجود دارد، اما دلنشین نیست. ترجمه‌ناپذیری گویای دلنشین نبودن ترجمه‌های موجود از قرآن است.

تدبر؛ حرکت در ورای قرآن
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: هر ترجمه از قرآن یک تفسیر است. راز قرآن را باید در تفاسیر آن جست‌وجو کرد. قرآن توصیه کرده است که باید در کلام خدا تدبر کرد و تدبر به معنای حرکت در ورای قرآن و پشت سر قرآن طی طریق کردن است. مشکلات جامعه امروز این است که گاه می‌خواهیم از قرآن پیشی بگیریم و مسائلی را مطرح می‌کنیم که جزئی از دین نیست. همین موضوع چالش بزرگ جامعه اسلامی به شمار می‌آید. اگر قرآن پیش روی ما باشد، می‌توان بیشتر از آن بهره برد.
بروجردی در پایان سخنانش تأکید کرد: تفسیر قرآن «شمس» حاصل ۱۰ سال سکوت است؛ سکوتی متأملانه در واژه واژه قرآن کریم.

تفسیر شمس؛ افتخاری بزرگ
سیدمحمدحسین هاشمی، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نیز سخنران دیگر این مراسم بود که گفت: اینکه دیپلمات و سفیر ایران، تلاش کرده است تا این تفسیر را به نگارش درآورد اقدامی ارزنده به شمار می‌آید و این تفسیر امروز در سطح بین‌الملل افتخاری بزرگ محسوب می‌شود.
وی افزود: حجت‌الاسلام مصطفی بروجردی یکی از سفیران موفق جمهوری اسلامی ایران است که این تفسیر را در ۱۰جلد به رشته تحریر درآورده است. سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به دنبال فرصت‌هایی است که این اثر ارزشمند را به زبان‌های عربی و فرانسه ترجمه کند تا در سطح بین‌الملل عرضه شود.
عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی، نیز توضیحی درباره فعالیت سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان در حوزه پژوهش، آموزش، کارآفرینی و رشد ارائه کرد و از ترجمه اخبار خبرگزاری ایکنا به ۱۹ زبان خبر داد.

نسخه الکترونیک شمس
محمدباقر انصاری، رئیس مؤسسه «بوستان کتاب» و ناشر تفسیر شمس، نیز سخنران پایانی این نشست بود که اظهار کرد: این اثر از جمله تفاسیر وزین قرآن به شمار می‌آید. در بوستان کتاب درصدد برآمدیم تا همزمان با انتشار نسخه مکتوب این دوره از تفسیر، نسخه الکترونیک آن را نیز در بستر نرم‌افزار کتابخوان همراه «پژوهان»(ویژه گوشی‌های همراه) آماده کنیم که امروز پیشکش دوستان حاضر در مراسم شده است.

تفسیر «شمس» عاری از موضع‌گیری و عناد است
در ادامه، آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، رئیس گروه علم فرهنگستان علوم نیز در این مراسم، بیان کرد: محی‌الدین عربی در تفسیر یکی از آیات سوره «شورا» نظری خاص دارد(آیه ۵۱ شورا) آن آیه این است: « وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا؛ و هیچ بشری را یارای آن نباشد که خدا با او سخن گوید مگر به وحی (و الهام خدا) یا از پس پرده غیب عالم (و حجاب ملکوت جهان) یا رسولی (که از فرشتگان عالم بالا) فرستد». در تفسیر این آیه مشهور است که خداوند یا از طریق وحی مانند وحی به مادر حضرت موسی(ع) با انسان سخن می‌گوید، یا از ورای حجاب مانند آن طریقی که با موسی(ع) صحبت کرد و یا از طریق رسولی، که جبرئیل برای وی سخن خدا را منتقل می‌کند، با انسان سخن گفته است.
وی در ادامه گفت: محی‌الدین عربی می‌گوید که این رسول که از آن در آیه ۵۱ سوره شورا سخن به میان آمده، پیامبر اسلام(ص) است. مخاطبان آیات قرآن کریم، همه انسان‌ها هستند که وحی از طریق رسول خدا به آنان منتقل می‌شود. وحی مستمر است؛ به این معنی که قطع نمی‌شود و از زمانی که قرآن نازل شد، همیشه برای انسان‌ها وجود دارد و انسان‌ها می‌توانند وحی قرآن را احساس کنند.
محقق داماد افزود: ما انسان‌ها حق داریم تفسیر جدیدی را در طول تاریخ ارائه کنیم. قرآن برای همه مخاطبان است و هر انسانی می‌تواند آن را درک کند و بفهمد.
رئیس گروه علم فرهنگستان علوم در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: با وجود اینکه همه قدرت فهم این کتاب آسمانی را دارند، قرآن کریم درباره عده‌ای گفته است که حق ندارند که از قرآن برداشت کرده و تفسیر بنویسند. قرآن گفته است که «لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ». تفسیر قرآن باید عاری از موضع‌گیری باشد و سبب مخالفت و عناد نشود.
وی توضیح داد: اگر دل انسان پاک باشد، به گفته آیت‌الله طباطبایی حق آن را دارد که مطلبی را ولو بعد از چند دهه،‌ روی چشم خود بگذارد، احترام کند و بگوید که من اکنون، چنین دریافت و فهمی دارم.
محقق داماد در ادامه افزود: نام مناسبی برای کتاب تفسیر «شمس» انتخاب شده است. شمس مرکز نور است. مفسر در این اثر از زیاده‌گویی و مختصرنویسی پرهیز کرده است و بر همین اساس،‌ تفسیری ارزنده و مناسب ارائه کرده که طولانی‌نویسی و اختصار را در یک جا جمع کرده است. از سوی دیگر، نگارش تفسیر قرآن شمس به فارسی یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب به شمار می‌آید. تفاسیر عربی بسیاری در بازار کتاب وجود دارد، ولی تفسیر فارسی اصیل اندک است.
وی با بیان اینکه ایران ام‌القرای ادبیات اسلامی فارسی است و زبان فارسی باید زبان اصلی در این عرصه باشد، یادآور شد: در زمانی که فقه فارسی را در قالب کتاب منتشر کردم (اشاره به تألیف کتاب «قواعد فقه» در پنج جلد به زبان فارسی، چند اثر بیشتر در این باره وجود نداشت. از من گلایه کردند که چرا به عربی ننوشتم که من در پاسخ به ایرانی بودن خودم استناد کردم.
محقق داماد در بخش دیگری از سخنانش، ویژگی سوم تفسیر شمس را یادآور شد و گفت: در پیام محمدجواد ظریف اشاره شد که مصطفی بروجردی شخصیتی دیپلمات و آشنا با روابط بین‌الملل است و می‌داند که امروز نباید هر سخنی را به زبان آورد و باید از دوستی و آشنایی سخن گفت، به پرهیز این اثر از تفرقه تأکید شده است. به نظر من مفسر از ایجاد تفرقه پرهیز کرده است و تلخ‌گویی در اثر دیده نمی‌شود.
وی با بیان اینکه در جلد نخست دوره ۱۰ جلدی تفسیر شمس به نکاتی پرداخته شده است که محفوظات ادبی بسیاری در خود دارد، اظهار کرد: اگر من این تفسیر را می‌نوشتم، به سوی اشعار سعدی پیش می‌رفتم، اما حجت‌الاسلام بروجردی فقط یک بیت شعر از این شاعر را آورده و اشاره‌ای به نام سعدی نکرده است.