نیازمند نگاه کاربردی به آموزه‌های قرآنی هستیم

رییس جهاددانشگاهی در مراسم افتتاحیه مدرسه بین‌المللی تابستانی «قرآن و فرهنگ» بر کاربردی کردن آموزه‌های قرآنی در زندگی مادی و معنوی تأکید کرد.
به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی ، دکتر حمیدرضا طیبی رییس جهاددانشگاهی در مراسم افتتاحیه مدرسه بین‌المللی تابستانی «قرآن و فرهنگ»، رونمایی از رایحه بزرگداشت آیت‌الله تسخیری با عنوان «طلایه‌دار وحدت» و افتتاح زبان مالایی خبرگزاری ایکنا، که چهارشنبه ۲۰ مردادماه در سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد بر کاربردی کردن آموزه‌های قرآنی در زندگی مادی و معنوی تأکید کرد.

 رییس جهاد دانشگاه در این مراسم ضمن تسلیت ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اظهار کرد: نگاه و مأموریت ما در جهاد دانشگاهی، نگاه کاربردی یا نگاه به کاربرد علم و فرهنگ در ساختن جامعه‌ای است که سعادت دنیوی و اخروی مردم را تأمین کند. وقتی از سعادت صحبت می‌کنیم امور مادی و هم معنوی را توأمان دربرمی‌گیرد.
 
 وی ادامه داد: وقتی می‌خواهیم به سیاستگذاری در این زمینه بپردازیم اولویت این است که نگاه کاربردی به خود آموزه‌های قرآنی داشته باشیم و بدانیم قرآن چه آموزه‌هایی دارد که به برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت زندگی مادی و معنوی ما کمک می‌کند؟ همه حوزه‌های فعالیت در جهاد از حوزه پژوهشی، فنی، مهندسی، علوم انسانی، کشاورزی و ... کاملا نگاه کاربردی دارند و در حوزه فرهنگ نیز با ایجاد مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم، همین هدف را داریم، چراکه باید نگاه کاربردی به آموزه‌های قرآنی داشته باشیم.
رییس جهاد دانشگاهی در پایان سخنان خود گفت: مدرسه بین‌المللی «قرآن و فرهنگ» که با همکاری دانشگاه امام صادق(ع) برگزار می‌شود نیز چنین رویکردی دارد. از معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی، سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور و همچنین دانشگاه امام صادق(ع) برای این اندیشه و اقدامی تشکر می‌کنم.
 
معرفت قرآنی اقتضای جهانی دارد
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این مراسم ضمن تسلیت ایام شهادت اباعبدالله الحسین(ع) اظهار کرد: ان‌شاءالله محبت به حضرت سیدالشهدا(ع) ما را در مسیر مقاومت و حرکت به سمت فرهنگ و سنت اهل بیت(ع) و استقرار جامعه اسلامی مقاوم‌تر کند. با تأخیر سالگرد تشکیل جهاددانشگاهی را نیز تبریک عرض می‌کنم. انصافا جهاددانشگاهی میراث ارزشمندی در حوزه‌های صنعت، کشاورزی، خدمات، پزشکی، علوم انسانی و ... بر جای گذاشته‌ است. تأسیس خبرگزاری‌های ایسنا، ایکنا و سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور نیز مرجعیتی برای جهاددانشگاهی در زمینه رسانه‌ای و قرآنی محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: مدرسه بین‌المللی «قرآن و فرهنگ» نیز در ادامه این زنجیره ارزشمند کار مهمی است و خوشحالیم این کار را با همکاری دانشگاه امام صادق(ع) انجام می‌دهید چراکه وقتی کار با همکاری یک مجموعه تخصصی انجام شود تضمینی است که به خوبی دنبال شود. درباره فرهنگ جهانی قرآن باید بگویم قرآن خطابات محلی ندارد بلکه خطابات عام و خاص آن جهانی است؛ چه در جایی که مردم را با تعبیر «یا ایها الناس» خطاب قرار می‌دهد و چه در خطابات خاص که مؤمنین را خطاب قرار می‌دهد؛ همه خطاب‌های قرآن جهانی است. 
 حجت‌الاسلام عاملی اظهار کرد: خداوند در قرآن کریم فرموده است: «وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِیرًا وَنَذِیرًا وَلَٰکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ؛ و ما تو را جز برای اینکه عموم بشر را (به رحمت خدا) بشارت دهی و (از عذابش) بترسانی نفرستادیم و لیکن اکثر مردم (از این حقیقت) آگاه نیستند» (سبأ/ ۲۸) این نشان می‌دهد پیامبر برای همه مردم جهان آمده است. بنده در این زمینه ‌با کسانی‌ که معتقدند باید به جنبه بومی فرهنگ قرآنی توجه کنیم، زاویه دارم؛ چراکه پیام قرآن قانونمند و جهانی است و همه اقوام و رنگ‌ها را در برمی‌گیرد و بر سازه فطری انسان می‌نشیند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه گفت: رفع تبعیض اجتماعی در همه جهان، توجه به نیازهای مردم و مؤلفه‌های اخلاقی همانند راستی و پرهیز از تهمت و غیبت، همگی صفاتی پذیرفته شده در میان جهانیان است پس پیام قرآن جهانی است. از سوی دیگر پیام قرآن مبتنی بر حکمت و عقلانیت است. در گذشته عصبیت قومی و نژادی بسیار پررنگ بوده و امروز نیز نوعی عصبیت ناشی از جهل مُرَکَب وجود دارد که بدتر از آن عصبیت قومی و نژادی است. قرآن با دوازده واژه، دعوت به عقلانیت کرده است. خدای متعال و اهل بیت(ع) نیز دائماً ما را دعوت به حکمت و عقلانیت کرده‌‌اند. امروز باید بسیار نگران باشیم که در رفتار و سیره عملی ما استنباطی باشد که ضد حکمت و تدبیر است لذا باید به سمت فرهنگی برویم که منبعث از قرآن است.
 
وی ادامه داد: فرهنگ یک امر اجتماعی است و وقتی از آن صحبت می‌کنیم تسامحاً از مفاهیم قرآن تعبیر به فرهنگ می‌کنیم. پیام خدا منبعی برای فرهنگ و چگونه زندگی کردن است. نکته دیگر این است که قرآن کریم فرهنگ‌ساز و هویت‌بخش است و به ما کیستی و نیستی می‌آموزد. هویت به معنای بودن‌ها و نبودن‌ها است و اگر کسی در شرایطی قرار گیرد که سرشار از تردید باشد یعنی نه بودن داشته باشد و نه نبودن، بسیار خطرناک است و مسیر خود را پیدا نکرده است اما قرآن کریم با مفاهیم ارزشمند این مسیر را به انسان نشان می‌دهد.
 حجت‌الاسلام عاملی تصریح کرد: ‌خداوند در قرآن کریم فرموده است: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ، ای مردم، شما همه به خدا فقیر و محتاجید و تنها خداست که بی‌نیاز و غنیّ بالذّات و ستوده صفات است» (فاطر/ ۱۵) همه انسان‌ها نیازمند هستند و خداوند غنیِ مطلق است و فهم عبودیت در فاصله این دو مورد است. از این جهت قرآن هویت بخش است. ما باید نگران جهان باشیم چون در هرجای دنیا مشکلی باشد به جاهای دیگر سرایت می‌کند.

 وی گفت: خطرناک است که انسان به فکری محدود شود که صرفا منفعتی برای او دارد. اگر نگاه جهانی نداشته باشیم جهان ساخته نمی‌شود. معرفت قرآنی نیز این اقتضا را دارد و خداوند خطابات خود را به همه مردم جهان دارد و اینگونه خداوند به ما جهت می‌دهد که در عین اینکه به فکر خود و خانواده خود هستیم به فکر جهان هم باشیم.

 مسیر بازگشت به خدا قوت پیدا می‌کند
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد:‌ باور من این است که ما شاهد این خواهیم بود که به مرور زمان مسیر بازگشت به خدا قوت پیدا می‌کند. اکنون نوعی اضمحلال عمومی را در جهان و‌ نوعی فرسودگی ناشی از دور شدن از خدا را شاهد هستیم. همچنین نوعی از جفا در حق طبیعت را شاهدیم که منجر به شیوع انواع ویروس‌ها شده است.

 حجت‌الاسلام عاملی بیان کرد: دنیای غرب در صنعت و شهرسازی و برخی از مظاهر زندگی جدید پیشرفت کرده اما در مورد «انسان» شکست‌های بزرگی دارد. انسانی سوار بر این ماشین‌های مدرن و ساکن خانه‌های آنچنانی است اما گرفتار فرسودگی‌های ذهنی شده است و جدایی‌های متعدد در خانواده، خانواده‌های تک سرپرست و همجنس‌بازی رواج پیدا کرده و فرهنگی غیر از فرهنگ الهی در زندگی به وجود آمده است. اینها ما را به آیه از قرآن رجوع می‌دهد: «الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ؛ آنان که چون به حادثه سخت و ناگواری دچار شوند (صبوری پیش گرفته و) گویند: ما به فرمان خدا آمده‌ایم و به سوی او رجوع خواهیم کرد» (بقره/ ۱۵۶) انسان حتما به خدا برمی‌گردد و این امری گریزناپذیر است چراکه راه و پناهی غیر از بازگشت به خدا نداریم.
 
وی گفت:‌ فرهنگ یک پدیده با دوام و دارای جذبه‌های مشترک در زندگی است و اگر برای آن قلمرو ایجاد می‌کنیم و از فرهنگ عرب یا ایرانی و آسیایی و ... صحبت یا برای فرهنگ به صورت موضوعی قلمرو ایجاد کرده و از فرهنگ اسلامی یا فرهنگ را به حوزه صنوف می‌بریم و از فرهنگ خبرنگاری صحبت می‌کنیم به معنای نوعی اشتراک‌سازی است. از این منظر به دلیل بحران‌هایی که در جهان وجود دارد برخی از پایان فرهنگ صحبت می‌کنند و دلیلش این است که فردگرایی مبتنی بر استقلال‌گرایی در جهان در حال تقویت است. البته فرهنگ مهدویت ناظر بر این است که در زمان ظهور، مردم می‌شنوند و می‌پذیرند و این ناشی از رواج عقلانیت در جامعه است.

 حجت‌الاسلام عاملی اظهار کرد: فرهنگ قرآنی، ظرف و مظروف را به هم متصل می‌کند و اگر درست عرضه شود در این فضا پذیرفته می‌شود. مگر می‌شود به کسی غذای خوب بدهیم و او بگوید من می‌خواهم زهر بخورم؟ البته عده‌ای هستند که خودشان به سمت پلیدی می‌روند و جذب می‌شوند. اگر فرهنگی که خیر دایمی و جاودانه انسان را تأمین می‌کند عرضه کنیم شاهد خواهیم بود که وجوه مشترک جهانی همان فرهنگی خواهد بود که خداوند عرضه کرده است.
 بشریت دنبال بازگشت به دین است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: فرهنگ منابع تغذیه دارد که این منابع امروز دچار مشکل شده است و در نتیجه برعکس هدف خود عمل می‌کنند. در همین شرایط کرونا براساس یک تحقیق میدانی، وقتی فشارهای کرونا به سمت مردم می‌آید بیش از ۴۰ درصد مردم گفته‌اند قرآن تلاوت می‌کنیم لذا قرآن و دین ‌همچنان مهمترین منابع فرهنگ در جهان هستند؛ گرچه به دلیل رواج سکولاریسم این دین مقداری ناقص است اما باز هم بشریت دنبال بازگشت به دین است. اگر امروزه به کشورهای شوروی سابق بروید متوجه می‌شوید بسیاری از آنها که سال‌ها زیر سلطه کمونیسم بوده‌اند اکنون تمایلات دینی دارند.
 
این استاد دانشگاه تأکید کرد: بخش بسیاری از منابع غیردینی تغذیه فرهنگ توسط بنگاه‌های تجاری به وجود آمده که دنبال این هستند جاذبه‌های شیطانی را در زندگی بشر تقویت کنند. اینها امروزه تبدیل به منابع فرهنگ شده‌اند. 

 وی در پایان گفت: اگر سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور، توجه خود را همزمان به قرآن و واقعیت‌های اجتماعی قرار دهد و متناسب با آن مفاهیم قرآنی را اولویت‌سنجی کند آثار بسیاری در پی خواهد داشت چراکه بیان معارف الهی تابع نیازهای اجتماعی است. امیدوارم جهاددانشگاهی و سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور این مسیر تقویت نظام یکپارچه مطالعات و برنامه‌های دینی را ادامه دهند و روز به روز شاهد توسعه فعالیت‌های دینی و قرآنی باشیم.

توجه امام و رهبری به رابطه قرآن و فرهنگ
 در ادامه این مراسم، محمود کریمی، دبیر علمی مدرسه بین‌المللی «قرآن و فرهنگ» ضمن تسلیت ایام شهادت و گرامیداشت یاد و نام آیت‌الله تسخیری اظهار کرد: مفتخریم نخستین مدرسه بین‌المللی «قرآن و فرهنگ» را در این ایام راه‌اندازی کنیم و تقارن برپایی این مدرسه با ایام محرم را به فال نیک می‌گیریم و این نشان می‌دهد فرهنگ قرآنی جدای از فرهنگ حسینی نیست. اگر اسلام را دینِ فرهنگ و قرآن را کتابِ فرهنگ‌ساز بدانیم به بیراهه نرفته‌ایم.

 وی ادامه داد: توصیه‌های حضرت امام و مقام معظم رهبری در باب حفظ فرهنگ قرآنی نشان دهنده همین حقیقت درباره رابطه قرآن و فرهنگ است. شناخت فرهنگ قرآنی و تعامل قرآن و فرهنگ در بُعد فردی و اجتماعی، امری اجتناب‌‌ناپذیر است. در بُعد فردی بدون فرهنگ قرآنی، جهان بینی قرآنی درک نمی‌شود. در بُعد جهانی نیز آنچه امروز علوم انسانی قرآن‌بنیان می‌نامیم و از ساخت تمدن نوین اسلامی سخن می‌گوییم بدون شناخت مؤلفه‌های فرهنگی قرآن امکان‌پذیر نیست. در همین راستا مرکز مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم با همکاری دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق(ع) راه اندازی و به عنوان نخستین مدرسه بین‌المللی قرآن و فرهنگ شروع به کار می‌کند. 

دبیر علمی مدرسه بین‌المللی «قرآن و فرهنگ» یادآور شد: جلسات این مدرسه را در روزهای ۲۱ و ۲۲ مرداد و ۴ و ۵ شهریورماه به صورت فشرده تشکیل خواهد شد و ‌طیف زیادی از نظریات فرهنگ و فهم فرهنگی قرآن و چیستی و چگونگی آن در این دوره مطرح خواهد شد و قرار است مجموعه این تلاش‌ها به چند زبان منتشر و مورد نقد و بررسی پژوهشگران این حوزه قرار گیرد.

 کریمی گفت: دانشمندان و دانشجویان ما علاقه خاصی به این حوزه دارند و ان‌شاءالله مطالب بیان شده در این مدرسه به دستاوردی برای مدارس بعدی تبدیل شود. لازم است از مرکز مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم در سازمان فعالیت‌های قرآنی جهاد دانشگاهی تشکر کنم که زحمات زیادی را متحمل شدند تا این برنامه به نتیجه برسد.