درمانی نوین و امیدبخش برای اندومتریوز

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی قم، دکتر آذر شیخ الاسلامی در تشریح بیماری اندومتریوز گفت: اندومتریوز یک بیماری وابسته به هورمون خوش­خیم است که در آن بافت اندومتر در بافت‌ها و اندام هایی در خارج از رحم نظیر تخمدان، صفاق و فضای رکتوواژینال ایجاد می‌شود.

شیخ الاسلامی ادامه داد: بیشتر بیماران مبتلا به اندومتریوز در سنین باروری هستند و علائم مختلفی از جمله درد مزمن لگن، دردهای آزاردهنده و رنج آور در زمان قاعدگی و نزدیکی، و ناباروری را تجربه می‌کنند که اغلب کیفیت زندگی را به طور چشمگیری کاهش می­دهد.

وی گفت: از نظر آسیب شناسی، تشخیص اندومتریوز با حضور غدد و استرومای اندومتر در خارج از رحم، عمدتاً در تخمدان‌ها صورت می­گیرد. تاکنون پاتوژنز بیماری اندومتریوز به طور دقیق مشخص نشده است، با این وجود مهم ترین علت مورد قبول آن، برگشت جریان خون قاعدگی به داخل حفره‌­ی لگن و استقرار سلول­‌های موجود در خون قاعدگی در نواحی خارج از حفره‌ی رحم است.

شیخ الاسلامی افزود: با توجه به محدودیت­های رویکردهای درمانی فعلی برای درمان اندومتریوز که شامل هورمون تراپی و جراحی است و همچنین عود بیماری پس از طی دوره درمان، ضرورت ایجاد روش‌های جدید که در پیشگیری و یا درمان اندومتریوز‌ موثر باشند به شدت احساس می‌شود.

عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی قم بیان کرد: بررسی‌ها نشان داده است که خون قاعدگی حاوی سلول­‌های بنیادی با خاصیت رشد و تکثیر فراوان و قدرت تمایزی بالا تحت عنوان سلول‌های بنیادی اندومتر (EnSCs) است که این سلول‌­ها در بیماران مبتلا به اندومتریوز از نظر عملکردی و بیوشیمیایی با زنان فاقد اندومتریوز متفاوت است و فنوتیپ تهاجمی‌­تر و پتانسیل تکثیری بالاتری از خود نشان می­دهند.

وی با بیان این که بسیاری از شواهد نشان می‌دهد که پاسخ ایمنی در اندومتریوز فعال می­شود گفت: این پاسخ ایمنی منجر به تغییرات سلولی در سلول‌های بنیادی اندومتر ناشی از خون قاعدگی‌ (MenSCs)می شود و در حقیقت سلول‌های بنیادی اندومتریال زنان مبتلا به اندومتریوز از لحاظ ژنتیکی با زنان سالم تفاوت دارند که می‌تواند گامی در جهت تشخیص پاتوژنز و فراهم ساختن راهکارهای درمانی موثر برای این بیماری باشد.

شیخ الاسلامی ژن‌های التهابی و ژن‌های مرتبط با خواص بنیادینگی را از جمله ژن هایی که در اندومتریوز تفاوت بیان نسبت به سالم نشان می‌دهند عنوان کرد و ادامه داد: امروزه استفاده از سلول‌های بنیادی و مشتقات آن در درمان بیماری­ها کاربرد وسیعی پیدا کرده است. یکی از مشتقات سلولی که فاقد سلول است و استفاده از آن مشکلات رد پیوند و مشکلات اخلاقی به دنبال ندارد محیط شرطی شده حاصل از سلول‌های بنیادی مزانشیمی است.

وی افزود: محیط شرطی شده حاصل از سلول‌های بنیادی مزانشیمی حاوی پروتئین‌ها و فاکتورهای ترشحی موثری است که طی متابولیسم این سلول‌ها از آن‌ها ترشح می‌شود و می‌تواند اثرات مفید سلول‌های بنیادی را بدون استفاده از خود سلول‌ها انتقال دهد.‌

مدیر گروه پژوهشی سلول‌های بنیادی مزانشیمی جهاددانشگاهی قم گفت: هدف گروه پژوهشی سلول‌های بنیادی مزانشیمی، بکارگیری محیط شرطی شده (Conditioned Medium) حاصل از سلول­‌های بنیادی مزانشیمی به منظور بهبود و تعدیل میزان بیان ژن‌های التهابی و ژن­های پرتوانی سلول‌­های مشتق از زنان اندومتریوز بوده است.

دکتر آذر شیخ الاسلامی افزود: در این مطالعه، پس از تیمار سلول‌های اندومتریوزی بیمار با محیط شرطی حاصل از سلول‌های بنیادی اندومتریال سالم، تفاوت‌های چشمگیری از لحاظ ریخت شناسی (مورفولوژی)، بیان گیرنده‌های سطحی، و بیان ژن در سلول‌های بیمار مشاهده شد و آن‌ها را به طور معناداری به سمت سلول‌هایی با ویژگی‌های سالم تغییر داد.

وی تاکید کرد: تیم تحقیقاتی گروه پژوهشی سلول‌های بنیادی مزانشیمی همچنان در حال انجام بخش‌های تکمیلی این پروژه است تا با عنایت پروردگار، افقی روشن در درمان بیماری اندومتریوز در آینده‌ای نزدیک پیش روی بیماران و جامعه پزشکی قرار دهد.