جریان‌سازی در حوزه نشر با برند «شانزده»/توجه سازمان انتشارات به اقتصاد فرهنگ در تولید محصولات فرهنگی

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، مراسم افتتاحیه نخستین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نشر با حضور معاون فرهنگی جهاددانشگاهی و جمعی از شخصیت های علمی و فرهنگی کشور به صورت حضوری و مجازی به همت سازمان انتشارات جهاددانشگاهی و با همکاری دانشگاه علم و فرهنگ امروز، 28 اردیبهشت ماه در سالن دفتر مرکزی جهاددانشگاهی برگزار شد.

دکتر عیسی علیزاده معاون فرهنگی جهاددانشگاهی و رییس شورای سیاستگذاری این همایش با ارایه توضیحاتی کوتاه در رابطه با موضوع نشر و جایگاه کتاب در حوزه معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی گفت: جهاددانشگاهی در کنار فعالیت‌هایی که در حوزه های مختلف پژوهشی، آموزشی و اشتغال دارد یکی از مهم‌ترین فعالیت های آن حوزه فرهنگی است؛ زیرا حوزه فرهنگی دانشجو محور است و توجه ویژه ای به نیازسنجی دانشجویان و مسایل روز جامعه دارد.

وی با بیان این که جهاددانشگاهی وجه تمایزی را در حوزه فرهنگی نسبت به نهادهای مشابه خود چه در دانشگاه و چه در بیرون از دانشگاه دارد و آن این است که با ابزاری که خیلی زودتر و بهتر نیاز جامعه را می سنجد، افزود: این نهاد تنها مجموعه‌ای است که 3 رسانه ایسنا، ایکنا و سینا پرس را در دل خود دارد و دارای یک مرکز افکارسنجی نیز می باشد که یکی از معتبر ترین مراکز افکارسنجی است. این ها بازوهایی هستند که به ما کمک می کنند که بتوانیم خیلی زودتر به نیاز جامعه برسیم.

معاون فرهنگی اظهار کرد: عمده فعالیت‌هایی که ما در معاونت فرهنگی انجام می دهیم دانشجو محور است. به نوعی معاونت فرهنگی تنها مجموعه فرهنگی دانشگاهی است که ابزاری دارد که دانشجویان متناسب با هر نیازشان می توانند با این مجموعه در حوزه های مختلف ارتباط بگیرند.

دکتر علیزاده افزود: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی، سازمان متفاوتی است و در مراکز دانشگاهی مجموعه مشابهی ندارد، زیرا معاونت فرهنگی در عین این‌که در جهاددانشگاهی از سال ۶۰ اقدام به انتشار کتاب کرد و در سال 1379 براساس نیاز و پشتوانه ای که داشت سازمان انتشارات را تشکیل داد که تاکنون بیش از 9 هزار عنوان کتاب در این حوزه چاپ شده و بسیاری از این کتاب‌ها کتاب‌هایی هستند که مرجع دانشگاهی می باشند و بارها و بارها تجدید چاپ شدند.

وی به 3 هدف عمده در سازمان انتشارات اشاره کرد و گفت: تامین و تولید محتوای علمی، ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی و تولید محصولات فرهنگی در حوزه نشر با توجه به اقتصاد فرهنگ 3 هدف عمده در سازمان انتشارات جهاددانشگاهی است.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی ادامه داد: وجه تمایز ما با مجموعه های دیگر این است که ما در عین این‌که کتاب منتشر می کنیم دو کار دیگر نیز انجام می دهیم؛ یکی توجه به رویدادهای تاثیرگذار در حوزه نشر و دوم توجه به حوزه اقتصاد فرهنگ است.

دکتر علیزاده تصریح کرد: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی ضمن برپایی رویدادهای تاثیرگذار در حوزه نشر و توجه به اقتصاد فرهنگ، به تالیف و توزیع آثار فرهنگی ارزشمند نیز می‌پردازد. این سازمان بیشترین ارتباط را با اساتید دانشگاهی دارد و پل ارتباطی جهاددانشگاهی با استادان است و تاکنون حدود ۴۰۰ اثر از استادان دانشگاه‌ها را منتشر کرده و علاوه بر آن آثار دانشجویان را که تا ۲۰۰ اثر می‌رسد نیز به انتشار رسانده است.

وی با اشاره به اینکه پنج رویداد مهم در سازمان انتشارات با هدف ترویج کتاب و کتابخوانی صورت می‌گیرد، گفت: این رویدادها شامل جشنواره کتاب سال دانشجویی است که ۲۹ دوره برگزار شده، جشنواره ملی پایان‌نامه سال، مسابقه ملی پایان‌نامه سه دقیقه‌ای و اولین دوره مسابقه ملی کتاب سه دقیقه‌ای از این جمله است و در کنار این‌ها نشست‌های مستمر و منظمی در خصوص نقد کتاب نیز برگزار می شود.

رئیس شورای سیاستگذاری کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نشر با اشاره به اهمیت اقتصاد نشر گفت: ما توانستیم برندی با عنوان «شانزده» را که نامش از 16 مرداد (سالروز تشکیل جهاددانشگاهی) و  ۱۶ آذر (روز دانشجو) برگرفته شده است، طراحی کنیم و عمده فعالیت‌های ما از این پس با این برند خواهد بود و در ادامه به سمت جریان‌سازی در حوزه نشر خواهیم رفت. همچنین فصلمنامه «نوشتار» را بتازگی در ان زمینه تاسیس کرده‌ایم که نخستین شماره آن منتشر شده است. در حوزه بین المللی نشر نیز علاوه بر برگزاری این کنفرانس، در زمینه‌ی ترجمه‌ از زبان‌های خارجی به فارسی و ترجمه‌ی معکوس را در دستور کار خود داریم.

جریان سازی برای یک گفتمان علمی و فرهنگی در حوزه کتاب و نشر با برگزاری کنفرانس نشر

در ادامه دکتر حامد علی‌اکبرزاده رییس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی اظهار کرد: نشر و کتاب مقوله ای چند بعدی است که 3 بعد فرهنگی، اقتصادی و علمی آن بسیار برجسته است و اهمیت ویژه‌ای دارد.

وی افزود: به لحاظ فرهنگی به نظر می‌رسد که کتاب و نشر مهمترین ابزاری به شمار می‌روند که در ارتباط‌های فرهنگی، ارتباط بین اندیشه‌ها و ارتباط بین سنت ها تاثیرگذار هستند و از یک منظر در واقع کتاب مهمترین کالاهای فرهنگی محسوب می شود.

رییس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی با بیان این که چطور‌می شود بشر را بدون کتاب و بدون صنعت نشر تصور کرد؟، گفت: به لحاظ اقتصادی اولا صنعت نشر در کتاب محدود نمی شود و ثانیا اگر فقط نگاه محدود داشته باشیم و فقط کتاب را مد نظر بگیریم همین کتاب پردرآمدترین صنایع فرهنگی محسوب می‌شود و نمونه هایی از آن را می توانیم در مجموعه هایی مثل «آمازون در دنیا» ببینیم.  

وی ادامه داد: به لحاط عملی هم به نظر می رسد مهمترین ابزار ترویج علم کتاب است. پرداختن به چنین مقوله ی چند بعدی که ابعاد علمی، فرهنگی و اقتصادی دارد از مجموعه‌هایی بر می آید که این مجموعه‌ها هم چند بعدی باشند و به نظر می‌رسد پرداختن به این مساله از سوی نهادی مثل جهاددانشگاهی کاری است که متناسب با شان، وظایف و اهداف نهاد محسوب می شود.

دکتر علی‌اکبرزاده بیان کرد: ما در واقع در نخستین کنفرانس بین المللی پژوهش های نشر هدف اول و هدف اصلی ما این بوده که به بستری مناسب برای تبادل نظر، گفتگو و بعد در زمینه‌های مختلف نشر ایجاد کنیم و بتوانیم در واقع جریان سازی برای یک گفتمان علمی و فرهنگی در حوزه کتاب و نشر کنیم. ضمن اینکه برگزاری این رویداد علمی و فرهنگی بستر مناسبی را برای استفاده از تجارب بین المللی و دیدگاه‌های پژوهشگران خارجی در زمینه کتاب و نشر فراهم خواهد کرد.

رییس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی تصریح کرد: با برگزاری این رویداد زمینه‌ی مناسب فراهم خواهد شد تا با آخرین دستاوردهای دنیا در زمینه چاپ، نشر و کتاب آشنا شویم و بحث های تخصصی و کارشناسی در زمینه های جدیدی مثل نشر الکترونیک و بحث‌های تخصصی در زمینه مسایل مهم مانند اقتصاد نشر داشته باشیم.

وی با اشاره به این که نکته دیگری که باید به آن توجه کرد ما امسال به عنوان بخش ویژه و عنوان فرعی مساله ترجمه و توسعه فرهنگی را در این کنفرانس انتخاب کردیم، افزود: به باور همه اهالی فرهنگ و اندیشه مساله ترجمه فرصت ها و چالش های زیادی را پیش روی ما و پیش روی جامعه قرار می‌دهد که بایستی از منظرهای مختلف و از ابعاد مختلف به آن پرداخت. پرداختن به این مساله در مجموعه ای که بیش از ۹ هزار عنوان از ابتدای تاسیس خود کتاب چاپ کرده، چه کتاب‌های ترجمه و چه کتاب‌های تالیفی، به نظر می رسد که متناسب با شان و جایگاه این مجموعه است.

دکتر علی‌اکبرزاده ادامه داد: از دی‌ماه سال ۹۹ فراخوان کنفرانس و دریافت مقالات را اعلام کردیم و تا پایان اسفندماه مقالات را دریافت شد. مجموعه مقالاتی که دریافت شد ۱۵۱ مقاله بود که از بین آن ها 62 مقاله برای ارایه سخنرانی پذیرفته و در کتابچه چکیده مقالات کنفرانش منتشر شد. از مجموع 62 مقاله، 21 سخنرانی در قالب پنل امروز ارایه می شود و 41 سخنرانی به صورت فردی اجرا می شود.

رییس سازمان انتشارات اظهار کرد: زبان مقالات فارسی و انگلیسی بود و ما توانستیم از ۱۱ کشور دنیا شامل روسیه، استرالیا، صربستان، پاکستان، نیجریه، آمریکا لبنان، دانمارک، سریلانکا، آلمان و فرانسه مقالاتی را دریافت کنیم که تعدادی به عنوان سخنرانی پذیرفته و در کتابچه منتشر شد.

وی در پایان گفت: از مجموع 151 مقاله ای که دریافت کردیم ۷۶ مقاله کار افرادی بود که دکترای تخصصی داشتند، 36 مقاله از فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد و18 مقاله از دانشجویان کارشناسی ارشد، 11 مقاله دانشجویان دکتری و 10 مقاله از سایرین دانشجویان بود.

فضای مجازی امکانات تازه‌ای برای مطالعه ایجاد کرده است

دکتر غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، در پیامی ویدیویی با اشاره به اینکه یکی از مسائل نشر ما، درک نقش ناشر در توسعه علم و فرهنگ است، اظهار کرد: شاید خیلی‌ها ارزیابی درستی از جایگاه و اهمیت حرفه انتشاراتی در پیشرفت علم نداشته باشند. اگر شما ناشر را حذف کنید، برای مؤلف، استاد دانشگاه، مترجم و پژوهشگر به هیچ وجه امکان اینکه فکر، اندیشه و دستاورد خود را به جامعه برساند وجود ندارد.

مدیرعامل بنیاد سعدی افزود: در واقع ناشر حاصل فکر و اندیشه معلم را دریافت و به صورت کتاب به جامعه می‌رساند، اگر چنین حرفه‌ای در کشوری ضعیف شود، در واقع انتشار علم در آن کشور ضعیف شده و علم صدمه می‌بیند، بنابراین توجه به صنعت نشر و بررسی مشکلات آن کار بایسته‌ای است.

حداد عادل با بیان اینکه کمبود و گرانی کاغذ از مشکلات صنعت نشر ماست، ادامه داد: این موضوع بر قیمت کتاب اثر گذاشته و باعث افزایش قیمت آن شده است و دیگر برای طبقه متوسط امکان خرید کتاب وجود ندارد. ناشرانی را می‌شناسم که حرفه‌شان با خطر ورشکستگی رو‌به‌رو است و برخی نیز به کارهای جنبی رو آورده‌اند؛ مثلا صنایع دستی و لباس و چیزهایی را برای فروش می‌آورند تا چرخ زندگی خود را بچرخانند، برخی نیز مغازه خود را با رقم بیشتری از درآمد انتشاراتی به ساندویچ‌فروشی اجاره می‌دهند.

وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر این‌که نباید در حوزه کاغذ وابستگی به خارج وجود داشته باشد، افزود: اما از این حیث، تولید کاغذ در داخل صورت نگرفته و در اثر تحریم‌ها کاغذ و سایر لوازم نشر وارد نشده و ناشران تحت تحت فشار قرار گرفته‌اند و این موضوع باعث شده قیمت کتاب بالا برود و دانشجویان و مردم عادی قدرت خرید کتاب‌شان کمتر شده و صنعت نشر در معرض خطر قرار بگیرد.
دکتر حداد عادل با اشاره به تاثیر فضای مجازی گفت: این فضا امکانات تازه‌ای برای مطالعه ایجاد کرده که هم می‌تواند فرصت باشد و هم تهدید؛ فرصت از این جهت که در مصرف کاغذ صرفه‌جوئی شود. مسوولان و دلسوزان صنعت نشر باید در مورد کاهش و جلوگیری از تهدید‌های فضای مجازی و حفظ و ارتقای فرصت‌های فضای مجازی اقداماتی انجام دهند. موضوع دیگر مساله حقوق مولف و ناشر است که باید به سازماندهی شود تا حقوق مولف، ناشر و مترجم ضایع نشود. وزارت ارشاد و قوه قضائیه باید این موضوع را ساماندهی کنند.

وی در ادامه با بیان این‌که برخی کتاب‌ها بازار عمومی ندارند، توضیح داد: برخی از کتاب‌ها به اندازه‌ کتاب‌های کنکور و دانشگاهی خریدار ندارد و معمولا روی آن‌ها سرمایه‌گذاری نمی‌شود؛ این کتاب‌ها، کتاب‌های ماندگاری‌اند اما ناشران کمتر جرأت می‌کنند آنها را چاپ کنند و روی آن‌ها سرمایه بگذارند. معمولاً در کشورهای دیگر، دولت‌ها روی این کتاب‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و در ایران هم می‌توان در این بخش به صنعت نشر تنفس داد و دولت‌ها به ناشران موفق کمک کنند تا کتاب‌هایی که بدون کمک دولت چاپ‌شان به صرفه نیست را چاپ و در کتابخانه‌های بزرگ توزیع کنند و این میراث فرهنگی و فکری ماندگار بماند.

صنعت نشر در ایران بقای خود را مرهون نوآوری و خلاقیت است

دیگر سخنران بخش افتتاحیه، دکتر محسن جوادی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که با ابراز امیدواری جهت ادامه‌ی رویدادهایی نظیر این کنفرانس گفت: نشر کتاب تاریخ غنی‌ای در ایران دارد و به مدد همین غنای تاریخی در برابر طوفان‌های مختلف از جمله در سال‌های اخیر طوفان تحریم و کرونا ایستاد و بر مشکلات فائق آمد. اگر نگاهی به تعداد عناوین کتب و ناشران ممتاز و جوان و نویسندگان جوان و مهم‌تر از همه، اندیشه‌های نو و خلاقانه‌ای که در همه‌ی زمینه‌های نشر کتاب وارد شده‌اند داشته باشیم، می‌توانیم به آینده نشر ایران امیدوار باشیم.

جوادی در ادامه افزود: صنعت نشر در ایران بقای خود را مرهون نوآوری و خلاقیت است و کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نشر نیز یکی از گام‌های مهم در راستای رسیدن به این هدف است. این پژوهش‌ها در حوزه نشر زمینه‌های مختلفی دارد و بنا به تجربه‌ای که ما در مدیریت نشر کشور داشته‌ایم، تولید محتوایی بسیار در این زمینه مهم  است. صنعت نشر نیز از دیگر حوزه‌هایی است که می‌شود در آن کار پژوهشی کرد و امیدوارم پژوهش‌هایی که صورت می‌گیرد نتیجه‌اش در اختیار سیاستگذاران حوزه نشر قرار بگیرد و همچنین بخش خصوص نیز باید برای ارتقای خود از نتایج این پژوهش‌ها بهره بگیرد.

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ با بیان اینکه نکته مهم دیگر این همایش، موضوع ترجمه و توسعه‌ی فرهنگی است، اظهار کرد: ترجمه راهی است برای انتقال فرهنگی از کشوری به کشور دیگر و این مهمترین رکن ترجمه است؛ اما مهمترین انگیزه برای ترجمه، پیدا کردن راه جدید و دانش جدید است که انسان‌ها را از کشوری به کشوری و از مقصدی به مقصد دیگر می‌کشد. انگیزه‌های اقتصادی یا سیاسی نیز ممکن است وجود داشته باشد اما نمی‌توان این را به معنای بستن باب ترجمه در نظر گرفت و باید بر این نگرانی فائق بیاییم و مسیر انتقال فکر و اندیشه و نظر را داشته و برای آن برنامه‌ریزی کنیم.

جوادی با بیان تاثیر ترجمه در طول تاریخ با اشاره به ترجمه و انتقال آثار ابن سینا از شرق به غرب طی حدود صد سال، گفت: آثار او با شرایط آن دوران ترجمه و به غرب منتقل می‌شود و حتی تدریس و به آن استناد می‌شود. بنابراین نهادهای متولی در این زمینه می‌توانند مداخله‌ی مثبتی کرده و به این فرایند کمک کنند تا در مسیر درستی قرار بگیرد.

وی با اشاره اینکه یکی از نکات قابل توجه این است که متنی که ترجمه می‌شود باید به تحول فکری و ایجاد گفتمان فکری در زبان مقصد منتهی شود گفت: اگر روند ترجمه به این صورت پیش رود و بتواند منشا تحول فکری شود و اندیشه‌ساز باشد نه اندیشه‌سوز، می‌تواند بسیار مفید باشد. در ایران نیز هرچند هنوز شرایط مطلوب نیست اما وضعیت خوبی داریم که باید کمک کنیم این مسیر روند بهتری داشته باشد و در زمینه‌ی آثار فکری قوی‌تر هم بشود و از سوی دیگر آثار فارسی نیز به زبان‌های دیگر ترجمه شود. بعلاوه ترجمه نیز نباید به یک زبان محدود شود و چندگانگی در این زمینه باید غالب شود چراکه از این طریق می‌توان هم جریان اندیشه و صنعت نشر را پویا و هم اقتصاد نشر را شکوفا کرد.

پیشرفت علمی، بر توانمندی ادبیات پژوهشی در روند خوداصلاحی متکی است

دکتر جنیفر بیرن، استاد دانشگاه سیدنی که به صورت ویدیویی در این همایش شرکت داشت در سخنانی با محوریت «بهبود ظرفیت خوداصلاحی در دانش از طریق شناسایی و اصلاح اشتباهات در آثار پژوهشی منتشر شده»، گفت: پیشرفت علمی، بر توانمندی ادبیات پژوهشی در روند خوداصلاحی متکی است اما تعدد اشتباهات در آثار منتشر شده و موانع موجود در اصلاح این اشتباهات، نشان می‌دهد که ظرفیت دانش در زمینه خوداصلاحی مکفی نیست.

وی با اشاره به این‌که در سخنرانی خود بر اساس تجربه شناسایی و توصیف اشتباهات قابل‌راستی‌آزمایی در پژوهش‌های مرتبط با حوزه عملکرد ژن‌های انسانی، به چالش‌های بالقوه جدید در اصلاح اشتباهات پس از انتشار مقالات علمی می‌پردازد، ادامه داد: مطالعه‌ ما، پاسخ‌های مجلات به شناسایی یک اشتباه مشخص در ۳۱ مقاله پژوهشی را که در ۱۳ مجله علمی بیوپزشکی منتشر شده‌اند، مقایسه می‌کند. اطلاع‌رسانی در خصوص اشتباه مربوطه در این ۳۱ مقاله، به انتشار ۲۶ جوابیه شامل ۱۴ اصلاحیه، پنج ابراز دغدغه و هفت اصلاحیه از سوی نویسنده منجر شد و در شش مورد نیز مجلات اعلام کردند که تصمیم آنها این است که اقدامی نکنند.

خانم بیرن با بیان اینکه به رویکردهایی می‌پردازد که می‌تواند شناسایی و اطلاع‌رسانی درباره اشتباهات را به گونه‌ای بهنگام، کارآمد و شفاف فراهم سازد، اظهار کرد: این رویکردها، ایجاد قالبی برای تسهیل تعامل، تحلیل، بررسی و گزارش اشتباهات در آثار پژوهشی منتشر شده را شامل می‌شود و در مجموع می‌توان گفت واکنش‌ها و جوابیه‌های متفاوت مجلات در قبال مقالاتی که نوع مشخصی از اشتباه در آنها وجود دارد، نشان می‌دهد تحریریه مجلات باید توجه مضاعفی در زمینه عکس‌العمل به شناسایی اشتباهات در آثار منتشر شده داشته باشند.

اختتامیه این برنامه عصر امروز با سخنرانی دکتر حمیدرضا طیبی رییس جهاددانشگاهی برگزار خواهد شد و علاقه مندان می توانند این کنفرانس را از طریق سایت جهاددانشگاهی به نشانی www.acecr.ac.ir و سایت‌های http://roytab.ir ،http://isba.ir به صورت زنده تماشا کنند.