تصویب و آغاز هشت طرح فناورانه جدید در سال ۹۹/ انجام مراحل پایانی سه پروژه

مهندس ولی‌الله روشن مدیرکل دفتر تخصصی علوم پایه، فنی و مهندسی معاونت پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در گفت‌وگو با روابط عمومی جهاددانشگاهی به تشریح طرح‌های در دست اقدام و جدید این دفتر پرداخت که در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید:

• در سال 1399 چند طرح جدید در دفتر تخصصی علوم پایه، فنی و مهندسی آغاز شد؟ شاخص‌ترین طرح کدام بود؟

در سال 99، هشت طرح فناورانه «ساخت ابر خازن الکتروشیمیایی بر پایه ترکیبات نانو متخلخل کربنی»، «تدوین دانش فنی استحصال نیکل و کبالت از منابع معدنی کشور: طراحی و اجرای واحد پایلوت»، «دستیابی به دانش فنی احداث اولین پایلوت استحصال روی از منابع اکسیدی-سولفیدی به روش نوین لیچینگ مستقیم و استخراج حلالی با هدف افزایش راندمان و کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی در صنعت روی کشور»، «تدوین دانش فنی، طراحی و ساخت سیستم الکترونیکی کنترل گیربکس اتوماتیک خودرو (TCU)»، «تولید محصول میکروبی ازدیاد برداشت مخازن نفت با قابلیت حذف باکتری‌های SRB و کاهش H2S مخزن»، «کسب دانش فنی تولید مواد شیمیایی»، «دستیابی به دانش فنی تولید فولادهای کرایوژنیک» و «تدوین دانش فنی و تولید پودر مورد نیاز خط تولید مونولیت سرامیکی کاتالیست خودرو» مصوب و آغاز شد.

با احتساب این طرح‌ها، کل طرح‌های فناورانه حوزه علوم پایه و فنی مهندسی 26 طرح می‌شود. همچنین براساس تفاهم‌نامه منعقد شده بین جهاددانشگاهی و شرکت ایران‌خودرو تعداد 3 قرارداد و 1 تفاهم‌نامه براساس پیگیری‌های صورت گرفته با عناوین خرید خدمات علمی، پژوهشی و فنی در خصوص طراحی، مهندسی و ساخت فریم فلزی داشبورد خودرو دنا به‌منظور کاهش وزن قطعه، خرید خدمات علمی، پژوهشی و فنی در خصوص طراحی، مهندسی و ساخت لوله تقویتی رکاب خودرو دنا به‌منظور کاهش وزن قطعه، پژوهش، طراحی، ساخت تجهیزات و توسعه کاربردهای خودروهای متصل شرکت ایران‌خودرو و تولید و تامین 300 هزار عدد سابسترا (مونولیت سرامیکی) با همکاری شرکت یاپکو (در قالب تفاهم‌نامه) برای خودروهای سبک منعقد شده است.

همچنین در همین راستا و با برگزاری جلسات منظم کارگروه مشترک دو طرف، سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف نیز 2 قرارداد جوش لیزر خط بدنه ایکاپ و طراحی، ساخت و تولید TCU گیربکس AMT6 با ایران‌خودرو منعقد کرد.

پروژه دیگری که در قالب قرارداد منعقده بین جهاددانشگاهی و شرکت مهندسی و توسعه نفت در مرحله اجرایی شدن است، پروژه «ساخت، مالکیت و بهره‌برداری (BOO) واحدهای پیش‌ساخته (Skid Mounted) فراورش نفت» است.

علاوه بر این تمام طرح‌های تعریف شده در قالب طرح‌های فناورانه و یا قراردادهای منعقده با سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف به‌گونه‌ای تعریف شده‌اند که بتوانند علاوه بر رفع نیازهای کشور و صنایع مختلف از جمله صنعت نفت و گاز، حمل‌ونقل و ریلی و ... منجر به ایجاد کسب‌وکار پایدار برای واحدهای مجری پروژه شوند، بنابراین با این نگاه یک طرح مصوب برتری خاصی نسبت به طرح دیگر نداشته و همه آن‌ها از نظر این دفتر جزء طرح‌های شاخص محسوب می‌شوند.

• شرایط کنونی کشور (تحریم و شیوع ویروس کرونا) چه تاثیری بر روند پروژه‌ها و طرح‌های این دفتر داشته است؟

ثبات در شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از عوامل مهم در انجام به‌موقع پروژه‌ها در زمان تصویب و اجرای یک پروژه بوده و وقوع رویدادهای مختلف در طول مدت اجرای یک پروژه می‌تواند زمان، هزینه و کیفیت آن را تحت تاثیر قرار دهد. همان‌گونه که مستحضرید در یک سال گذشته شیوع و اپیدمی ویروس کرونا در کشور همه فعالیت‌های دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف و بنگاه‌های صنعتی را تحت تاثیر قرارداده است. جهاددانشگاهی نیز بالتبع یکی از سازمان‌هایی است که در این دوران از شیوع این ویروس دچار آسیب‌های مختلفی در برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت و میان مدت و در اجرای پروژه‌ها شده است. متاسفانه شیوع این ویروس منجر به ایجاد تاخیر در اجرای به‌موقع پروژه‌ها و فعالیت‌های مربوط به آن‌ها شده و این مشکلات بر مشکلات قبلی اجرای پروژه‌ها از قبیل وجود تحریم‌های ظالمانه، افزایش نرخ ارز و ... نیز افزوده شده است.

• آیا پروژه‌ای با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا متوقف شده است؟

بسیاری از پروژه‌های جاری و در دست پیگیری و نیز پروژه‌های مصوب در سال 99 با توجه به شیوع ویروس کرونا دچار تاخیر شده‌اند و نسبت به برنامه زمان‌بندی خود عقب هستند؛ اما این تاخیرها به‌گونه‌ای نیست که قابل جبران نباشد، بنابراین با این وجود و به‌رغم مشکلات ایجاد شده، هیچ کدام از پروژه‌ها به دلیل شیوع این ویروس متوقف نشده و این دفتر نیز سعی کرده است در این راستا حداکثر مساعدت و همکاری را با واحدها و سازمان‌های مجری انجام دهد.

• کدام طرح‌ها به پایان رسیده‌اند؟

تا پایان سال (1399) و به همت و تلاش جهادگران سه طرح فناورانه با عناوین ذیل در مراحل پایانی اجرای خود قرار گرفتند:

پروژه «ساخت سیستم رانش یک دستگاه قطار هفت واگنه مترو» که قرار است در پروژه قطار ملی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

پروژه «ساخت موتورهای هیدرولیکی درون چاهی حفاری سایزهای 8/1-2 و 4/3-6 اینچ» که توسط سازمان جهاددانشگاهی صنعتی شریف انجام گرفته است. موتورهای درون‌چاهی در صنعت حفاری چاه‌های نفت جهت‌دار و عمودی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و در حال حاضر شرکت‌های بهره‌بردار به واردات این محصول استراتژیک وابسته هستند. هدف از اجرای این طرح، بومی‌سازی ساخت دو موتور درون چاهی در سایزهای 4/3 ـ 6 و 8/1 ـ 2 اینچ است که دارای بیشترین کاربرد در صنعت حفاری هستند.

پروژه سومی که در مراحل پایانی اجرا قرار دارد پروژه «طراحی و ساخت واحد قابل حمل تولید نشاسته حفاری با قابلیت تحمل دمایی زیاد» که توسط پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی انجام گرفت. بومی‌سازی دانش فنی و تولید ماده نشاسته حفاری از سیب‌زمینی‌های نامرغوب جهت تامین 100 درصد نیاز کشور خصوصا نیاز صنعت حفاری به مواد شیمیایی مورد نیاز و قطع وابستگی از ورود این ماده از خارج کشور از اهداف اجرای این پروژه شمرده می‌شوند.

• در حال حاضر چه طرح‌هایی در حال پیگیری هستند و به اتمام نرسیده است؟

در حال حاضر طرح‌های فناورانه در حال اجرا در حوزه علوم پایه و فنی مهندسی 26 پروژه بوده و این پروژه‌ها در واحدهای مختلفی در استان تهران و سراسر کشور در دست اجرا است که همه امور مربوط به برگزاری جلسات شورای راهبری، نظارت، کنترل پروژه و ... توسط این دفتر در حال پیگیری هستند.

علاوه بر طرح‌های فناورانه ذکر شده، قراردادهای دیگری نیز از سال‌های قبل تصویب شده و در حال اجرا می‌باشند که از جمله آن‌ها می‌توان از قرارداد تولید انبوه مته‌های حفاری Rock Bits به کارفرمایی مدیریت پشتیبانی ساخت و تامین کالای شرکت ملی نفت ایران با اعتبار معادل 875.945 میلیون ریال و پروژه ESP به کارفرمایی شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا اشاره کرد و امیدواریم که تا پایان خردادماه سال آینده مراحل اجرایی پروژه مذکور به اتمام رسیده و نسبت به نصب پمپ در محل و میدان مورد نظر اقدام شود. ضمنا پروژه‌های کلاف دستگاه لوله مغری سیار، آب همراه نفت به آب قابل پذیرش برای محیط زیست (تصفیه پساب)، هیدروفرکچر (شکاف هیدرولیکی)، دمولسیفایر، مواد شیمیایی پرمصرف، تاسیس انستیتو انرژی با کارفرمایی وزارت نفت و شرکت‌های تابعه و فروش یک دستگاه لوله مغزی سیار به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی از جمله پروژه‌ها و موضوعاتی هستند که جهت رسیدن به مرحله قرارداد توسط این دفتر درحال پیگیری می‌باشند.

• برنامه‌های این دفتر برای سال جدید چیست؟

از برنامه‌های این دفتر می‌توان به تعریف طرح‌های فناورانه با نگاه مشتری‌محور و بر اساس نیازهای فناورانه صنایع کشور، شناسایی نیاز کشور به فناوری‌های روز دنیا و بومی‌سازی دانش فنی طراحی و ساخت و تولید این فناوری‌ها در جهاددانشگاهی، عقد قرارداد طرح‌های لوله مغزی دستگاه لوله مغزی سیار، هیدروفرکچر، فروش مواد شیمیایی پر مصرف، تاسیس انستیتو انرژی، راه‌اندازی خط تولید نشاسته حفاری در اردبیل، تجاری‌سازی دستاوردهای طرح‌های فناورانه خاتمه یافته و ایجاد درآمد و کسب‌وکار پایدار برای سازمان‌ها و واحدها، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در صنایع نفت و گاز و حمل‌ونقل ریلی، همکاری با وزارت صمت برای بومی‌سازی فناوری و حضور جهاددانشگاهی به‌عنوان مشاور فناوری در انتقال فناوری از خارج، پیگیری پروژه بومی‌سازی واگن‌های مترو با مشارکت جهاددانشگاهی و شرکت‌های واگن‌ساز با مسوولیت طراحی و ساخت سیستم رانش توسط جهاددانشگاهی، تاسیس مراکز توسعه فناوری در واحدهای توانمند جهاددانشگاهی، صدور خدمات فنی مهندسی به کشورهای همسایه با همکاری دفتر امور بین‌الملل، همکاری مشترک با دفتر تخصصی پزشکی برای اجرای پروژه‌های فناورانه در حوزه مهندسی پزشکی، استفاده از ظرفیت واحدهای فناور جهاددانشگاهی مستقر در تهران برای ایجاد زمینه کاری فناورانه برای واحدهای استانی جهاددانشگاهی و توسعه همکاری فناورانه با صنعت نفت کشور اشاره کرد.

• حرف آخر؟

امیدواریم مسوولان کشور حمایت‌های بیشتری از شرکت‌های داخلی و مراکز پژوهشی از جمله جهاددانشگاهی داشته باشند تا با استفاده از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعلی که در داخل کشور وجود دارد بتوانیم گام موثری در تامین نیازهای صنایع داخلی برداشته و هر روز شاهد پیشرفت روز افزون این صنایع در رشد و تعالی ایران عزیز باشیم. همچنین امید است واحدها/پژوهشکده‌های جهاددانشگاهی اهتمام بیشتری در اجرای پروژه‌ها و قراردادی منعقد شده خود داشته باشند و در سال جدید این نهاد موفق به رونمایی از چندین پروژه فناورانه شود و بخشی از ماموریت و رسالت جهاددانشگاهی در پیشبرد علوم و پژوهش‌های کاربردی و فناورانه محقق گردد.