نشست تخصصی «گفت‌و‌گوی خانواده؛ ضرورت‌ها و نوآوری‌ها»‌ برگزار شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، نشست تخصصی «گفت‌و‌گوی خانواده؛ ضرورت‌ها و نوآوری‌ها»‌ امروز (۲۶ بهمن‌ماه) به همت جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) و همکاری مرکز بین‌‌المللی اعتلای گفت‌و‌گوی خانواده ریاست جمهوری،  با حضور ۲۵ میهمان از چهار کشور لبنان، سوریه، عراق و افغانستان و معاونان دستگاه‌های همکار در تهران آغاز به کار کرد.

در این نشست دو روزه میهمانان و شرکت‌کنندگان به بیان تجارب و فعالیت‌های کشورهای مطبوع خود در حوزه زنان و خانواده می‌پردازند.

اقدامات جهاددانشگاهی در حوزه زنان و خانواده
در ابتدای این نشست تخصصی، دکتر زهرا نقی‌زاده، رییس جهاد‌دانشگاهی واحد الزهرا(س)، به بیان اقدامات جهاددانشگاهی در حوزه زنان و خانواده پرداخت و گفت: جهاددانشگاهی به‌عنوان نهادی عمومی و غیر دولتی، همواره باهدف گسترش تحقیقات و شکوفایی استعدادهای جامعه برای نیل به خوداتکایی و توسعه امور فرهنگی در سطح جامعه تلاش کرده و به دنبال گسترش طرح‌های کاربردی و مفید صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقاتی بوده است.

وی ادامه داد:‌ جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) از بین ۴۳ واحد جهاددانشگاهی، تنها واحدی است که با تکیه‌بر پتانسیل قرار گرفتن در دانشگاهی تک جنسیتی از سال ۱۳۵۹ شروع به فعالیت کرده و در حوزه‌های مختلف فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، اشتغال و کار‌آفرینی در حال فعالیت است. این واحد به‌طور خاص تمرکز خود را بر فعالیت‌های حوزه خانواده به‌ویژه زنان و دختران به‌عنوان نیمی از جمعیت ایران که نقش به‌سزایی در کمک به توسعه کشور دارند قرار داده است. یکی از نقطه‌ عطف‌های این واحد تمرکز گسترش گفتمان الگوی سوم زنان است و در این راستا در چند سال گذشته فعالیت‌های پژوهشی، فرهنگی و اجرایی خود را در این حوزه معطوف کرده است.

رییس جهاد‌دانشگاهی واحد الزهرا(س) با بیان اینکه توجه و حمایت از جامعه زنان و دختران عامل مؤثر موفقیت برنامه‌های کشور است که همواره از دغدغه‌های اصلی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) نیز بوده است،‌گفت:‌ اسلام آئین گفت‌وگو و قرآن کتاب گفت‌وگوست؛ قرآن کسانی را که به گفتار و سخنان دیگران گوش فرا می‌دهند و از بهترین کلام پیروی می‌کنند هدایت‌شدگان و خردمندان معرفی می‌کند. اسلام حتی سرسخت‌ترین دشمنان و سردمداران کفر را به گفت‌وگو دعوت کرده است. این نکته در سیره معصومان(ع) نیز به روشنی مشهود است. آنان هر کدام به‌تناسب فضای فرهنگی زمان خود، با تشکیل جلسات گفت‌وگو و مناظره با صاحبان عقاید مختلف گفت‌وگو می‌کردند و با آنان به بحث و محاجه می‌پرداختند.

وی یکی  از نعمت‌هایی که خدای متعال به انسان داده است را نعمت گفت‌وگو برشمرد و گفت: انسان به‌عنوان یک موجود اجتماعی برای زنده نگه‌داشتن حیات اجتماعی خود، نیاز به ارتباط کلامی و غیرکلامی مناسب با دیگران دارد. گفت‌وگو از نیازهای اساسی انسان است تا جایی که محرومیت از گفت‌وگو از بزرگ‌ترین رنج‌های بشر به شمار می‌آید.

دکتر نقی‌زاده با تأکید بر اینکه گفت‌وگو از عناصر قوام‌بخش هویت انسان است و ایجاد محرومیت گفت‌وگویی از سخت‌ترین مجازات‌های انسان به شمار می‌آید، تصریح کرد: اساساً ذات انسان گفت‌وگویی است، از همین روست که وقتی انسان از ارتباط با دیگران محروم می‌ماند، دچار آسیب می‌شود چراکه درواقع از ذات خودش دور می‌شود؛ بنابراین گفت‌وگو با انسان نیز نجات‌بخش و حیات‌بخش است و جز ذات زندگی است.

رییس جهاد‌دانشگاهی واحد الزهرا(س) ادامه داد:‌ گفت‌وگو اساس زندگی انسان است و خانواده کانون رشد و نمو اوست؛ به‌طورقطع مهارت کلیدی در تمام روابط ازجمله روابط زندگی مشترک و خانواده، گفت‌وگو است. اگر تفاهم بین اعضای خانواده حاکم شود قطعاً مجال مناسبی برای ایجاد گفت‌وگوی خانوادگی فراهم خواهد شد. وجود اشتراک و اهداف مشترک بین اعضای خانواده می‌تواند بهانه‌هایی برای ابعاد تفاهم و گفت‌وگو فراهم کند. اگر در خانواده گفت‌وگو وجود نداشته باشد، هر عامل خارجی می‌تواند در آن خانواده تأثیرگذار شود. گفت‌وگویی که درون خانواده شکل می‌گیرد باید سالم، محترمانه، پویا و خلاق باشد؛ آن زمان است که عامل بیرونی نمی‌تواند در این خانواده نفوذ کند و اگر نفوذ کرد به سهولت چاره‌جویی می‌شود و خانواده از گزند آسیب حفظ می‌ماند.

دکتر نقی‌زاده با بیان اینکه به اعتقاد رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی) جامعه اسلامی، بدون بهره‌مندی از نهاد خانواده سالم، سرزنده و بانشاط امکان ندارد پیشرفت کند، تصریح کرد: خانواده به‌عنوان یکی از مؤثرترین محیط‌ها در شکل‌گیری شخصیت افراد، از ابزارهای خاصی در این شکل‌گیری بهره می‌برد. گفت‌وگوی مناسب بین اعضای خانواده و تبادل اندیشه میان ایشان می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری مناسب شخصیت فرزندان شود. در خانواده‌ای که گفت‌وگو و مشورت، اصل ارتباطی اعضای خانواده است، فرزندانی باعزت نفس و اعتمادبه‌نفس بالا تربیت می‌شود و در مقابل خانواده‌ای که در آن اعضا اجازه بیان اندیشه و عقیده خود را ندارند و یک نفر به‌عنوان تصمیم‌گیرنده برای همه نقش ایفا می‌کند، فرزندانی بدون عزت‌نفس و سرخورده تحویل جامعه می‌دهد.

وی افزود:‌ ابقای فرهنگ گفت‌وگو در خانواد‌ه و بهینه کردن کارکرد آن نه‌تنها برای بقای خانواده ضروری است بلکه در درازمدت برای انسجام اجتماعی نیز ضرورت دارد. آموزش و یادگیری روش‌های گفت‌وگو و مذاکره در کانون خانواده بین والدین و فرزندان، بین زن و شوهرها، بین همکاران، بین آحاد افراد جامعه و استفاده از تمامی ظرفیت‌های ذهنی یکدیگر برای رسیدن به یک توافق و تفاهم در موارد مورد اختلاف دوجانبه و چندجانبه امری ضروری برای یک جامعه پویاست. در حقیقت رویکرد گفت‌وگو و مذاکره در تعاملات اجتماعی نرخ بسیاری از معضلات را پایین می‌آورد؛ آنچه مسلم است خیلی از افراد به‌واسطه عدم آشنایی با ادبیات گفت‌وگو و فنون مذاکره، هنگام بروز مشکلات در بیشتر موارد به‌سادگی در دام تقابل و حتی خشونت و پرخاش و دیگر روش‌های زورمدارانه می‌افتند.

دکتر نقی‌زاده در پایان یادآور شد:‌ خانواده‌ها نقش مهمی در فراهم ساختن زمینه‌های رشد و پرورش فرزندان خوددارند، والدین باید انگیزه ازدست‌رفته فرزندان را به آنان بازگردانند و آرامش و اطمینان خاطر را در ایشان به وجود آورند. کانون خانواده مجموعه‌ای است شامل زن، شوهر و فرزندان؛ موفقیت آن درگرو هماهنگی، همکاری و صمیمیت همه اعضا از مسیر گفت‌وگو است که طرح ملی گفت‌وگوی خانواده توانست به‌درستی بدان پرداخته و در اقدامی ارزشمند آن را وارد میدان عمل کند؛ فراهم‌سازی بستری که در آن خانواده‌ها بتوانند با تکیه‌بر بستر اجتماعات محلی، به گفت‌وگویی بپردازند که به نقل از اسناد این طرح، توانمندساز بوده و به ارتقای سطح آگاهی، تحمل و همدلی بین اعضای خانواده یاری می‌رساند.

ایجاد مرکزی برای«اعتلای گفتگوی خانواده»
عبدالکریم صادق‌دوست، رییس آیسسکو جمهوری اسلامی ایران نیز با حضور در این نشست طی سخنانی اظهار کرد: امروز هنگامی که از خانواده سخن می‌گوییم، از کانونی سخن به میان می‌آوریم که در فرهنگ غنی اسلام، دارای جایگاه و قداست ویژه‌ای است. پیامبر گرامی اسلام(ص) پیام آسمانی خود را در ابتدا به خانواده خود ابلاغ فرمودند و با دلگرمی و پشتوانه خانواده نیز، اولین قدم‌های استوار خود را در مسیر گسترش اسلام، برداشتند.

وی ادامه داد:‌ وقتی از خانواده سخن به میان می‌آوریم، از کانون مهمی سخن گفته‌ایم که اولین هسته و اجتماع بشری را تشکیل داده است و منشأ تحولات مهم در زندگی انسان‌ها بوده است. خانواده به مثابه یک مجموعه به هم‌پیوسته است که در این مجموعه، زن و مادر خانواده، دارای نقشی اساسی و قابل‌توجه می‌باشد قرآن کریم، مقام زن را ارج می‌نهد و سوره مبارکی نیز در این کتاب مقدس به نام« زنان» اختصاص داده‌شده است. بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام راحل(ره) نیز درباره مقام زن، فرموده‌اند «از دامن زن، مرد به معراج می‌رود» و این والاترین تعبیری است که در این زمینه می‌توان به کار گرفت.

وی با بیان اینکه امروز ما ملت‌های مسلمان این افتخار راداریم که در مسئله صیانت از خانواده و منزلت زن، در مقایسه با دیگر ملت‌ها و در مقایسه با دیگر تمدن‌های شرقی و غربی بسیار جلوتر هستیم، گفت:‌ درعین‌حال، دختران وزنان مسلمان کوشیده‌اند در ابعاد مختلف علمی، تربیتی و فرهنگی پیشگام بوده و الگوی موفقی را از خود به نمایش بگذارند. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی جهان اسلام، آیسسکو که یک سازمان تخصصی و مرکب از ۵۴ کشور اسلامی است، در راستای انجام رسالت خود و مسئولیتی که در زمینه توسعه آموزش، علوم و فرهنگ در کشورهای اسلامی بر عهده دارد، توجه خاصی به جایگاه خانواده و نقش زنان و دختران در جوامع اسلامی نموده است. این سازمان، سال ۲۰۲۱ را بنام «سال زن» نام‌گذاری کرده است و روز پنجشنبه گذشته،۱۱ فوریه را به‌عنوان «روز بین‌المللی زنان و دختران در علوم» گرامی داشته است. این موضوع، اهمیت نقش زنان و خانواده و لزوم برنامه‌ریزی برای اعتلای این نقش در جهان اسلام را، بیش‌ازپیش نمایان می‌سازد.

صادق‌دوست اظهار کرد:‌ کمیسیون ملی آیسسکو در جمهوری اسلامی ایران، نیز بنابر رسالتی که بر عهده دارد، تلاش کرده است تا برنامه‌های مربوط به خانواده را به‌عنوان اساس فرهنگ در جامعه، در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد و اعتقاد ما بر این است که اگر بخواهیم تغییراتی مثبتی را در جوامع اسلامی خود شاهد باشیم، باید این تحولات مثبت را از خانواده شروع کنیم. زیرا اولین گام‌های تربیتی و شکل‌گیری شخصت فرزندان، در خانواده اتفاق می‌افتد و به همین دلیل، توجه به مسئله تربیت در خانواده، مقدم بر توجه به این امر در مدرسه است. خانواده، باید محلی امن، کانونی گرم، و درعین‌حال پویا و پرنشاط باشد تا بتواند فرزندانی پاک، دارای اعتمادبه‌نفس و انسان‌هایی باهمت بلند، پرورش دهد.

وی با اشاره به اینکه تلاش برای راه‌اندازی و ایجاد مرکزی برای«اعتلای گفتگوی خانواده» با همین نگاه در معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری آغاز شد و گام‌های محکم و مؤثری در این زمینه برداشته شد که در همین‌جا لازم می‌دانم از جانب کمیسیون ملی آیسسکو، از زحمات و تلاش‌های معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده و همکاران محترمشان، برای راه‌اندازی چنین مرکزی، تشکر و قدردانی کنم. در کمیسیون ملی آیسسکو، تلاش کردیم این تجربه موفق را به دیگر کشورهای اسلامی عضو آیسسکو عرضه کنیم، زیرا معتقدیم که خانواده‌ها در جوامع اسلامی، دارای اشتراکات فراوانی هستند و مفاهیم فرهنگی کم‌وبیش یکسانی، آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد ازاین‌جهت، این موضوع را در «کمیته تخصصی فرهنگ» کمیسیون ملی آیسسکو، در چندین جلسه موردبحث و بررسی قرار دادیم و در نهایت، پیشنهاد تأسیس «مرکز بین‌المللی تعالی گفتگوی خانواده» را در سطح جهان اسلام، به آیسسکو ارائه شد و خوشبختانه این پیشنهاد در سال گذشته در آیسسکو به تصویب رسید و اولین گام‌ها برای معرفی و شناسایی فعالیت‌های این مرکز به دیگر کشورهای اسلامی، برداشته شد.

وی ضمن معرفی مرکز بین‌المللی اعتلای گفت‌وگوی خانواده، تصریح کرد:‌ موضوع گفت‌وگوی خانواده، راه حل بسیاری از معضلات امروز خانواده‌ها و روشی مطمئن برای پر کردن خلأ بین نسلی است. گفت‌وگوی بین افراد خانواده، علاوه بر آنکه صداقت و صمیمیت را در میان آنها نهادینه می‌کند، به هر یک از افراد خانواده این فرصت را می‌دهد تا با طرح نقطه نظرات و ایده‌های خود، نقشی پویا و فعال در رشد و بالندگی خانواده داشته باشند. فعالیت چنین مرکزی برای خانواده‌های مسلمان، به‌ویژه در دوران کرونا بسیار حائز اهمیت است. زیرا در شرایط کنونی و محدودیت‌های موجود، بیشترین فشارها و آسیب‌ها متوجه خانواده است؛ از طرفی، مدارس نیز فعالیت رسمی خود را همانند سال‌های گذشته ندارند و دانش‌آموزان عموماً فعالیت‌های درسی و علمی خود را درون خانه و در میان خانواده انجام می‌دهند و از طرف دیگر تفریحات و گردش‌های معمول افراد خانواده، که برای کودکان و نوجوانان امری ضروری است، در شرایط کنونی محدود گشته است. در نتیجه، محصور شدن افراد در درون خانه، فشارهای زیادی را از نظر روحی و روانی بر خانواده وارد کرده است که اگر برای آن چاره‌اندیشی نشود، به تدریج اثرات منفی آن بیشتر و بیشتر خواهد شد.

صادق‌دوست ادامه داد: انتقال چنین تجربه‌ای از جمهوری اسلامی ایران به سایر کشورهای مسلمان، نه تنها در تقویت بنیان خانواده‌ها در جوامع اسلامی اثر گذار خواهد بود، بلکه در تقویت همبستگی بین کشورهای اسلامی نیز، که بخش مهمی از رسالت آیسسکو است، نقش سازنده و مؤثر خواهد داشت. در عین حال باید اذعان نمود که هر تجربه و ابتکار جدید، خالی از اشکال و نقص نیست. به همین منظور، کمیسیون ملی آیسسکو از هر گونه نقطه نظراتی، برای بهبودی و اثر بخشی این طرح در جهان اسلام، استقبال می‌کند و در همین جا از همه اساتید و صاحبنظران در کشورهای اسلامی درخواست می‌گردد که با ارائه نقطه نظرات ارزشمند خود، ما را در این مسیر یاری فرمایند. کمیسیون ملی آیسسکو در جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر مشارکت فعال در معرفی مرکز بین‌المللی گفتگوی خانواده به جهان اسلام، فعالیت‌های متعدد دیگری را نیز برای شکوفایی فرهنگی در خانواده‌ها در کشور انجام داده‌ است که  از جمله این برنامه‌ها، برگزاری مسابقات مختلف، فرهنگی، هنری در ابتدای سال جاری طرف سازمان آیسسکو، برای تمام افراد خانواده‌ها و از جمله دانش آموزان، در سراسر کشور است که خوشبختانه موفق شدیم مقام اول در زمینه فیلم کوتاه مستند و مقام دوم در زمینه نقاشی را، در بین کشورهای اسلامی عضو آیسسکو کسب کنیم و باز هم باعث خوش‌وقتی است که این مقام دوم مسابقات نقاشی در بین کشورهای مسلمان، متعلق به یکی از دختران هنرجو در یکی از هنرستان‌های تهران است.

وی تبیین کرد: از جمله دیگر فعالیت‌های کمیسیون ملی آیسسکو در سال جاری، کمک به دختران بازمانده از تحصیل به‌ویژه در مناطق محروم و همچنین برنامه‌‌ریزی برای مسابقات فرهنگی دیگر در آستانه عید نوروز امسال، برای دانش‌آموزان، به‌طور مشترک با کشورهای همسایه است، که همه این فعالیت‌ها باهدف حفظ پویایی و شادابی خانواده‌ها، به‌ویژه کودکان و نوجوانان طراحی شده است، که این گروه بیشترین اثرات منفی را در دوران کرونا را متحمل شده‌اند.

تأثیر کرونا بر جایگاه خانواده

سوسن باستانی، معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، نیز در نشست تخصصی «گفت‌و‌گوی خانواده؛ ضرورت‌ها و نوآوری‌ها» به تشریح طرح‌های معاونت امور زنان در حوزه زنان و خانواده پرداخت و گفت: تدوین شاخص‌های خانواده که به رصد و ارزیابی خانواده‌های ایرانی می‌پردازد از جمله طرح‌های ماست. همچنین تلاش شد سیاست‌های دولت دوستدار خانواده تدوین شود.

وی گفت‌و‌گوی ملی خانواده را به‌عنوان یک طرح موفق در حوزه خانواده در ایران دانست و اظهار کرد: این طرح باهدف تحکیم بنیان خانواده و بهبود و ارتقای کیفیت تعاملات درون خانواده و مهارت‌های ارتباطی در دستور کار قرار گرفت.

باستانی به آموزش کارشناسان اورژانس اجتماعی در حوزه حمایت از خانواده و برقراری ارتباط بین بخش‌های مسئول در این حوزه نیز اشاره کرد و گفت: طرح گفت‌و‌گوی بین نسلی نیز تلاش دارد پتانسیل گفت‌و‌گو بین نسل‌های مختلف را تقویت کند.

وی با اشاره به تأثیر کرونا بر جایگاه خانواده گفت: در خانه ماندن موجب شد خانه به محلی برای کار، تفریح و زندگی تبدیل شود و همین مسئله اهمیت تعاملات بیشتر اعضای خانواده را نمایان کرد.

باستانی در ادامه به تشریح طرح بهار در خانه پرداخت و گفت: این طرح با همکاری کانون امام موسی صدر اجرا می‌شود که محور آن آموختن سه مهارت شنیدن، احترام و ابراز در خانواده است که در دوران در خانه ماندن کرونا اجرا شد.

وی از اقدامات معاونت امور زنان و خانواده در حوزه کاهش آسیب اعتیاد نیز سخن گفت و افزود: ۱۳ شهر به صورت پایلوت انتخاب و آموزش‌ها باهدف تسهیل‌گری و آموزش خانواده‌ها در این حوزه در حال اجراست. همچنین طرح‌های پژوهشی مختلفی نیز در بخش‌های مختلف اجرا می‌شود.

در ادامه نیز زند رضوی، مجری طرح گفت‌و‌گوی ملی خانواده در تشریح این طرح، گفت: مشکلات خانواده‌ها در گذشته در درون خانواده رفع می‌شد اما اکنون خانواده‌ها به تنهایی توان این کار را ندارند و نهادهای دولتی، مسئول فراهم کردن امکانات پایه‌های رفع مشکلات هستند و سازمان‌های مردم نهاد نیز به خانواده‌ها کمک می‌کنند اما مشکلات همچنان باقی است.

وی با مطرح کردن این سوال که برای حل مشکلات خانواده‌ها چه باید کرد، گفت: تقویت زندگی شخصی هر انسانی صرفاً از راه تقویت زندگی اجتماعی او امکان‌پذیر است و کم‌هزینه‌ترین راه توسعه فرهنگی و اجتماعی ایجاد بستر دائمی برای گفت‌و‌گوی رو در رو و مستدل در درون خانواده، محله، اجتماع و سطح ملی است.

به گزارش ایکنا زند رضوی با تأکید بر اینکه گفت‌و‌گو غیر از شنیدن و پاسخ دادن در زندگی روزمره است، گفت: گفت‌و‌گو یعنی سراپا گوش شدن و همدلانه شنیدن و خود را جای طرف مقابل گذاشتن. همه ما انسان‌ها علی‌رغم تفاوت‌ها دارای یک آرزوی مشترک هستیم و آن اینکه فرزندانمان در رفاه و آرامش بیشتری زندگی کنند و این کلید همه مشکلات جهان است. برای دستیابی به این مهم تعامل درون خانواده، محله(مادرها با هم، پدرها با هم، فرزندان با هم و در ادامه هر سه گروه با هم) را داشته باشیم.