ساخت واکسن DNA برای کنترل بیماری انگلی توسط پژوهشگران ایرانی

 به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از سیناپرس، توکسوپلاسموز نوعی بیماری عفونی مشترک بین انسان و حیوان است که توسط انگلی به نام توکسوپلاسما با نام علمی Toxoplasma gondii ایجاد می‌شود. این انگل، یک پاتوژن داخل سلولی است که می‌تواند انسان و همه حیوانات خون‌گرم را با شیوع بالا، آلوده کند. در طول چند هفته اول پس از قرار گرفتن در معرض این بیماری، عفونت به‌طورمعمول باعث ایجاد علائمی مانند آنفلوانزا می‌شود. ولی در زنان باردار می‌تواند به سقط‌جنین منجر شده و در بعضی افراد نیز مرگ را به همراه داشته باشد.
    با توجه به این موضوع، یافتن واکسن‌های مناسب و انجام به‌موقع واکسیناسیون برای افراد در معرض خطر، اهمیت بالایی ازلحاظ بهداشت عمومی و حفظ نفوس دارد. در حال حاضر، مطالعات واکسیناسیون در جانوران مدل و بر روی انتخاب آنتی‌ژن محافظتی متمرکز شده‌اند و واکسن‌های تجربی امیدوارکننده‌ای نیز در این خصوص ساخته‌شده است. اما تحقیقات نشان می‌دهند که ایمن‌سازی موش‌ها با واکسن‌های ساخته‌شده از DNA می‌تواند باعث کاهش 80 درصدی در عوارض بیماری شود.
در همین رابطه، گروهی از محققین ایرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، دانشگاه تربیت مدرس و موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون، در تلاشی پژوهشی، نوعی واکسن ترکیبی DNA را ساخته‌اند که در آن از دو ژن استفاده‌شده تا بتواند توکسوپلاسموز حاد را کنترل کند.
دکتر فاطمه غفاری فر، محقق گروه انگل‌شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس که این پژوهش را با همکاری محققین دیگر انجام داده‌اند؛ گفت: «ما در تحقیق خود به دنبال ژن‌های مهم این انگل بوده‌ایم تا بتوانیم، وقتی‌که ژن را به حیوان آزمایشگاهی تلقیح می‌کنیم، بتواند حتی به‌صورت نسبی از بروز بیماری جلوگیری کند. لذا در این آزمایش از دو ژن به نام‌های GRA7 و ROP2 استفاده کردیم».
این محقق در خصوص روند پژوهش موردنظر افزود: «ژن‌های موردنظر، توسط دستگاه PCR تکثیر شدند و به پیکره نوعی باکتری حامل، وارد شدند. کار باکتری فوق، آن بود که ژن‌ها را در نسخه‌های بسیار زیاد برای ما تکثیر کند. چراکه باکتری‌ها، دارای قدرت تکثیر زیادی هستند. سپس، ما ژن‌های تکثیرشده را از باکتری‌ها استخراج کرده و به موش‌های آزمایشگاهی تلقیح کردیم. این کار 3 بار و به فاصله‌ی دو یا سه هفته انجام شد».
محققان پس از تزریق واکسن ژنی موردنظر به موش‌ها، آن‌ها را با انگل توکسوپلاسما آلوده کردند و سپس به‌طور علمی، بررسی کردند که آیا ژن‌های موردنظر توانسته‌اند از بیماری پیشگیری کنند یا خیر. به گفته دکتر غفاری فر، حتی اگر واکسنی بتواند در این خصوص، کشندگی انگل را کاهش داده و حیوان را برای مدت بیشتری زنده نگه دارد، می‌توان از آن به‌عنوان کاندید واکسن استفاده کرد.
نتایج بررسی‌های غفاری فر و همکارانش نشان می‌دهد که در مقایسه با واکسن تک ژنی، واکسن دو ژنی GRA7 و ROP2 به‌عنوان واکسن DNA، ایمن‌سازی نوع Th1 قوی‌تری را از خود نشان می‌دهد.
بنابراین به گفته محققان فوق، این روش ایمن‌سازی ممکن است رویکرد مهمی برای دستیابی به واکسنی علیه انگل عامل بیماری توکسوپلاسموز به‌خصوص برای ایجاد پاسخ ایمنی محافظتی طولانی‌تر باشد.
دکتر غفاری فر که نتایج پژوهش او و همکارانش در نشریه بین‌المللی جهاد دانشگاهی، Avicenna Journal of Medical Biotechnology وابسته به پژوهشگاه ابن‌سینا منتشرشده است، در این رابطه گفت: «البته این پژوهش، فعلاً در مرحله تحقیقاتی است و ما فی‌البداهه نمی‌توانیم آن را برای انسان انجام دهیم. هرچند در حال حاضر، ژن‌درمانی در انسان‌ها و برای بعضی بیماری‌ها مانند هپاتیت انجام می‌شود ولی این امر برای سایر بیماری‌های عفونی در حد تحقیقات است».
این محقق با اشاره به این‌که تحقیقات انجام‌شده آن‌ها، در همان حدی است که در کشورهای دیگر کار می‌شود، افزود: «این پژوهش را سازمان غذا و دارو باید تأیید کند تا بتوان از آن به‌طور عملی‌تر استفاده کرد. درواقع، ما به‌عنوان محقق، تحقیقات موردنظر را انجام می‌دهیم و تأیید نهایی این موضوع که آیا چنین ترکیبی برای انسان کاربردی هست یا خیر به عهده سازمان فوق است».
این پژوهشگر دانشگاه تربیت مدرس در انتها در خصوص امنیت چنین واکسن‌هایی اظهار داشت: «این واکسن‌ها، بسیار امن و مفید هستند. چراکه ما درواقع از طریق واکسن، خود عامل بیماری‌زا را وارد بدن موجود زنده نمی‌کنیم، بلکه یک یا چند ژن را به آن منتقل می‌کنیم و این موضوع عارضه‌ای ندارد. درواقع باید این‌گونه بیان کرد که تابه‌حال عارضه خاصی برای این روش واکسیناسیون شناخته نشده است. بااین‌حال برای کاربرد روی انسان، باید کار بیشتری روی آن انجام‌شده و تأیید نهایی، دریافت شود.