بسیاری از معضلات با کتاب قابل حل است

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از ایسنا، دکتر عیسی علیزاده معاون فرهنگی جهاددانشگاهی به مناسبت روز قلم و سالروز تاسیس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی، به تبیین اهمیت و ضرورت ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی پرداخت و یادآور شد: جهاددانشگاهی در سال ۱۳۵۹ با تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس شد. یکی از برنامه‌ها این بود که با تغییراتی که در فضای کشور در حوزه انقلاب و ارزش‌های انقلاب به وجود آمد، دانشگاه‌ها هم باید چه در حوزه مدیریتی، چه در حوزه فعالیتی و چه در حوزه محتوا تغییراتی می‌کردند. از سال ۱۳۶۰ سازمان انتشارات نیز شروع به کار کرد. بسیاری از رشته‌ها باید متناسب با شرایط انقلاب تدوین می‌شد و اصل اول برای آن تولید کتاب و محتوا بود.

وی افزود: به نظر من در این سال‌ها سازمان انتشارات، سازمان موفقی بوده و بیش از ۸ هزار عنوان منتشر کرده است. بسیاری از این کتاب‌ها و نویسنده‌های آن جوایز متعدد از کتاب سال جمهوری اسلامی و جاهای دیگر دریافت کرده‌اند. این سازمان همچنین قشر زیادی از دانشجویان را به سمت مطالعه، انتشار و انگیزه برای تالیف کتاب سوق داده است.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در ادامه خاطرنشان کرد: اما نکته‌ این است که آیا ما در جمهوری اسلامی در کشورمان در نتیجه انگیزه ایجاد کردن برای مطالعه کردن کتاب موفق بوده‌ایم؟ مرکز افکارسنجی آماری را درباره شهرهایی که بیشترین مطالعه را دارند، ارایه کرده که در صدر آن توکیو، بالاترین میزان مطالعه را داشت و بعد از آن شانگ‌های و بعد هم نیویورک. اگر واقعا از حیث رفتاری خیلی از این‌ها را تحلیل کنید، تمایز بین مردم شهری که کتاب می‌خوانند و مردم شهری که کتاب نمی‌خوانند، کاملا مشخص است.

علیزاده بیان کرد: شاید از ابتدای انقلاب چه در حوزه نشر، چه در حوزه کیفیت، تعداد ناشران و انتشارات تخصصی موفق بوده باشیم، اما واقعیت این است که نتوانستیم به جایگاه اصلی که می‌خواهیم، برسیم.

وی افزود: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی در برنامه‌های حمایتی مثل کتاب سال دانشجویی با یک دوره تاخیر نسبت به کتاب سال جمهوری اسلامی، این رویداد را برگزار کرده و بسیاری از نوقلمانی که صاحب آثار بسیار خوبی شدند و حرفه‌ای شدند، شروع کارشان با کتاب سال دانشجویی بوده است. با این حال تا رسیدن به جایگاه اصلی راه بسیاری وجود دارد.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به این که شاکله کار جهاددانشگاهی و سازمان انتشارات جهاددانشگاهی، فعالیت دانشجویی و تعامل با بدنه دانشگاهی کشور است، تصریح کرد: تقریباً تمام برنامه‌هایی که در سازمان انتشارات در حال انجام است، در همین راستا است. یکی از کارها، برنامه پایان‌نامه سال دانشجویی است. لذا موضوع پایان‌نامه سال دانشجویی در راستای ترویج موضوع کتاب‌خوانی است. 

دکتر علیزاده سپس بیان کرد: این را نیز اضافه کنم که ما یک شبکه تشکیلاتی منسجم در حوزه کتاب داریم؛ یعنی در تمامی معاونت‌های فرهنگی سراسر کشور سازمانی تحت عنوان انتشارات دارند و حوزه نشر برای آن‌ها اهمیت دارد.

وی گفت: از قضا تنها مجموعه‌ای که در آن علاوه بر دانشجویان، ارتباط با اساتید را نیز داریم، سازمان انتشارات است. عمده فعالیت‌هایی که در معاونت فرهنگی است، بر مبنای دانشجویان است ولی تنها قسمتی که می‌شود گفت در عین این که با دانشجویان در ارتباط است با اساتید هم ارتباط تنگاتنگی دارد، سازمان انتشارات است.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با تاکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی مقوله کتاب در خانواده و آموزش و پرورش، ادامه داد: متاسفانه در دانشگاه‌ها نیز بسیاری از دروس ما جزوه‌محور است و استاد به جای معرفی کتاب و به جای این که پایه را بر محور کتاب قرار دهد، به سمت جزوه می‌رود.

وی ضمن انتقاد از این رویه، خاطرنشان کرد: در جایی بیان کردم که می‌شود دانشجویی به دوره تحصیلات عالیه برسد ولی یک کتاب ۵۰۰ صفحه‌ای را از اول تا آخر نخوانده باشد؟ یعنی صرفا فقط واحد پاس کرده است. به نظر من این یعنی عدم رفاقت با کتاب؛ در حالی که در بسیاری از کشورهای دیگر مردم واقعا با کتاب رفاقت دارند و احساس نیاز به کتاب دارند و ما نتوانستیم این احساس نیاز را به وجود بیاوریم. نظرسنجی که در ایام کرونا توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان جهاددانشگاهی صورت گرفت، نشان می‌دهد ۲۵ درصد مردم ما کتاب مجازی مطالعه کردند.

دکتر علیزاده در پاسخ به پرسشی درباره معضل «کتاب‌نخوانی» در کشور، بیان کرد: این امر دلایل بسیاری دارد که خیلی‌ها معتقدند علت آن اقتصاد است. کتاب باید به صورت مناسب و بسیار ارزان در اختیار مردم قرار بگیرد. با این حال، معتقدم فرهنگ‌سازی برای کتاب هنوز در جامعه شکل نگرفته و نهادهایی که پیگیر این کار هستند، نتوانستند انگیزه لازم را ایجاد کنند. آموزش و پرورش هنوز نتوانسته دانش‌آموزان را به کتاب علاقه‌مند کند.

وی اظهار کرد: اساس تحصیلات و فرهنگ کتاب است. بسیاری از معضلاتی که ما در حوزه اجتماعی با آن مواجه هستیم و همین مسایلی که اخیرا به وجود آمده که مردم از سیاست‌های فرهنگی چندان استقبال نمی‌کنند، از عدم آشنایی با بسیاری از مسایل است که کتاب می‌تواند آن را حل کند. با این حال، معتقدم نسل کتابخوان داریم. کماکان خیلی از دانشجویان و جوانان دهه هفتاد و هشتاد هستند که علاقه‌مند به کتاب هستند. صفحات متعدد در فضای مجازی با محوریت کتاب وجود دارد. شاید ویژگی کتاب‌خوان‌ها این است که جامعه اطرافشان، جامعه متفاوتی است.

دکتر علیزاده اضافه کرد: ممکن است به لحاظ کمی بگویم تاثیرات آن‌ها کم است ولی به لحاظ کیفی افراد بسیار تاثیرگذاری هستند. در همین تهران برخی از پاتوق‌ها مثل کافی‌شاپ‌ها اساسشان کتاب است؛ یعنی جمع‌های کتاب‌خوانی دارند، عنوان مشخصی برای خود درنظر گرفته‌اند و افراد جمع‌ می‌شوند، کتاب می‌خوانند و نظراتشان را به اشتراک می‌گذارند. این‌ها باید حمایت شود و شاید در نظر گرفتن سلایق همه اقشار بتواند بسیار موثر باشد.

وی همچنین گفت: آمار حاکی از آن است که عمده حوزه مطالعات نسل جوان، پس از کتب آموزشی، ادبیات، رمان و شعر است که اگر ترویج پیدا کند بسیار مؤثر است. یکی از مشکلاتی که در جامعه وجود دارد، بحث آسیب‌های اجتماعی است. اگر از طریق ادبیات، رمان و داستان بتوانیم قوه تخیل، نوع‌دوستی و همزادپنداری را در جوانان تقویت کنیم، به نوعی مشکلاتی که ما از طریق تبلیغ می‌خواهیم حلشان کنیم، حل می‌شود. کسی که نتواند خود را در هنگام مشکلات جای دیگری بگذارد، هیچ وقت نمی‌تواند در جهت رفع مشکل برآید. این کارها را تخیل انجام می‌دهد و تخیل از طریق مطالعه و خواندن به وجود می‌آید.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی گفت: اطراف همین انقلاب کافه‌های بسیار مناسبی وجود دارد که با همین شرایطی که داریم، کتاب‌های مطرح و پرفروشی را می‌گذارند که به نظر من، حمایت از آن‌ها می‌تواند در رونق این موضوع کمک کند.

وی خاطرنشان کرد: در وهله اول باید از تمام دوستانی که از ابتدای راه‌اندازی این مجموعه بودند، تشکر کنم. بالاخره مجموعه‌ای که به این نقطه می‌رسد، حاصل زحمات گروهی است و اگر مجموعه‌ای به موفقیت می‌رسد به این معناست که تمام اجزای آن موفق بوده که توانسته به این نقطه برسد.

دکتر علیزاده با بیان این که «واقعاً در حوزه‌هایی موفق بودیم و در بخش‌هایی هم نه»، تصریح کرد: یکی از مجموعه‌های اقتصادی که در حوزه معاونت فرهنگی منجر به کسب درآمد می‌شود، سازمان انتشارات است. کمتر مجموعه‌ای داریم که محصول تولید کند و مخاطب تصمیم بگیرد آن را بخرد و بابت آن پول بدهد. بنابراین باید این مجموعه با قواعد بازار اداره شود؛ در عین این که باید با یک سری از قواعد و سیاست‌های جهاددانشگاهی نیز هماهنگی داشته باشد.

این مسوول فرهنگی اظهار کرد: به نظر من بسیاری از کتاب‌های ما به دست فرد علاقه‌مند و اهالی کتاب نمی‌رسد. این مسأله نیاز به برنامه درازمدت دارد. باید این حوزه تقویت شود که البته همکاران ما در سازمان انتشارات برنامه‌هایی برای این حوزه دارند.

وی افزود: معتقدم مردم کماکان دوست دارند کتاب کاغذی بخوانند ولی بخش دیجیتال و نشر الکترونیک، سهمی از بازار را به خود اختصاص می‌دهد و نباید از این حوزه غافل بود. در این بخش نیز با مراکزی که کارهای دیجیتال انجام می‌دهند، در تعامل هستیم.

دکتر علیزاده گفت: شاید در شکل کتاب مثل طرح جلد، فونت، سایز قلم، صفحه‌آرایی و غیره باید تغییر حاصل شود زیرا این مسائل نیز در دنیا در حال رشد است. نکته دیگر درباره تغییرات در رشته‌هاست که رشته‌های بسیاری آمده و رقبای جدی نیز در این برهه داریم اما باید به عموم نیز توجه کنیم و نکته مهم، جذب جوانان و دانشجویان است و این جذب صرفاً در دانشگاه صورت نمی‌گیرد. اگر به جد و دقیق حوزه نشر را بشناسیم، می‌توانیم وارد این حوزه بشویم و کارهای خیلی خوب انجام دهیم.

وی به اهمیت ترجمه در نشر نیز پرداخت و بیان کرد: به نظر من، در بسیاری از حوزه‌ها می‌توانیم به حوزه ترجمه توجه کنیم. هنوز که هنوز است، باید در بسیاری از حوزه‌ها آثار فاخری را که در دنیا کار می‌شود، ترجمه کنیم. این کار در دستورکار قرار دارد؛ مخصوصاً آثاری که با سیاست‌های فرهنگی، مطالعات فرهنگی و کارهای آماری در ارتباط باشد.

دکتر علیزاده با اشاره به این که «ورود یک سری ادبیات به حوزه فرهنگی نیاز به ترجمه دارد»، تاکید کرد: اگر با فضای کتاب در دنیا و مولفان تاثیرگذار آشنا نباشیم، نمی‌توانیم خودمان را در سطح کتاب و انتشارات فاخر قرار بدهیم. این موضوع هم در دستور کار است.

وی اظهار کرد: سال گذشته کارهای بسیار خوبی انجام دادیم و باز هم باید با هماهنگی و همکاری که بین دفتر مطالعات فرهنگی معاونت فرهنگی و سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی وجود دارد، این کارها در حال انجام است. واقعیت این است که همه این اتفاقات باید منجر به خواندن کتاب شود و این، کار یک  نهاد نیست. اگر نگوییم که یک سری از نهادها به لحاظ فرهنگی در حال خنثی‌سازی کارهای نهادهای دیگر هستند، حداقل می‌توان گفت که موازی‌کاری صورت می‌گیرد.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به عدم رعایت حقوق معنوی و برخی بی‌اخلاقی‌ها، گفت: باید یک سری سیاست‌هایی وجود داشته باشد که مکمل یکدیگر باشد که این امر باید از طریق شورای سیاست‌گذاری انجام گیرد.

وی در ادامه بر اهمیت درست خواندن تاکید و تصریح کرد: باید بگویم که در گذشته واقعا خوب می‌خواندند. امروز اگر دیوان وحشی بافقی را در اختیار کسی بگذاریم، شاید نتواند ۲۰ بیت را از رو درست بخواند.

دکتر علیزاده همچنین به مسابقه «کتاب سه‌دقیقه‌ای» که برای اولین بار به همت سازمان انتشارات برگزار شده است، پرداخت و بیان کرد: ارائه سه‌دقیقه‌ای برای یک کتاب ۵۰۰ صفحه‌ای واقعاً کار سختی است. اگر بخواهم یکی از کتاب‌هایی را که خوانده‌ام، در سه دقیقه بگویم، اگر تمرین نکرده باشم قطعاً امکان‌پذیر نیست. این حرکت در ترویج کتاب‌خوانی قطعاً مؤثر است.

وی در این‌باره ادامه داد: اگر کسی کتابی را خوانده باشد و برای خودش موثر بوده باشد، باید بتواند آن را در سه دقیقه توضیح دهد و فرد دیگری را ترغیب کند که برود و آن کتاب را بخواند. محدودیتی هم برای کتاب وجود ندارد. شخصا خیلی به این کار علاقه دارم. تعلق خاطر ویژه‌ای به این برنامه دارم زیرا بسیار تاثیرگذار است و جمع‌های خانوادگی، دانشجویی، دوستانه و همکاری می‌تواند با این موضوع تحت تاثیر قرار بگیرد.

دکتر علیزاده گفت: کماکان کتاب هم یکی از تفریحات من است؛ گرچه هنوز نمی‌توانم کتاب دیجتال بخوانم و به خواندن کتاب کاغذی بیشتر علاقه‌مندم.