نتایج قابل تأمل افکارسنجی جوانان درباره ازدواج/‌‌ظرفیت‌های قانونی در حمایت روانی - اجتماعی از دختران

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی الزهرا(س)، وبینار علمی تخصصی «نقش ابعاد کلی سلامت دختران در توسعه پایدار»، با محوریت حمایت‌های روانی ـ اجتماعی از دختران از سوی جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) با همکاری اداره کل امور بانوان شهرداری تهران و پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س) ۹ تیرماه، با حضور جمعی از اساتید، صاحب‌نظران، متخصصان و مسوولان اجرایی در حوزه فرهنگ در سالن شورا پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س) برگزار شد.

نتایج قابل تامل افکارسنجی جوانان درباره ازدواج
دکتر عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی، در این وبینار که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد با بیان اینکه برنامه‌های متعددی همه ساله ویژه دختران برگزار می‌کنیم، اظهار کرد: این قشر نقش مهمی در آینده کشور ایفا می‌کند. به اذعان محققان و پژوهشگران، به سمت حضور بیشتر دختران و بانوان در بین جامعه دانشگاهی رفته‌ایم و این نشان می‌دهد که در برنامه‌ریزی‌ها و ساختارها، این قشر را باید پررنگ‌تر دید. یکی از دلایل اصلی این امر نیز مشکلات جامعه و به تبع آن وضعیت معیشتی است که پسران ناچارند به جای تحصیل در دانشگاه به کار روی بیاورند و تمایلی به رفتن به دانشگاه ندارند.

وی با تأکید بر اینکه تربیت صحیح نسل آینده به دست دختران رقم می‌خورد، ادامه داد: بی‌توجهی به این قشر خسارات جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت. با توجه به جنس مطالبه‌گری‌های جوانان متولد دهه‌های ۷۰ و ۸۰، دریافته‌ایم که آرمان‌گرایی، تمایل به گفت‌وگو و مذاکره از ویژگی‌ها و خصلت‌های این جوانان است.

دکتر علیزاده با اشاره به افکارسنجی جوانان در سال ۹۷، اضافه کرد: این کار با موضوع ازدواج و با مشارکت جوانان ۱۸ تا ۳۵ سال انجام گرفت که البته نتایج آن به دلایلی منتشر نشد. اگر نسل جوان را نشناسیم و فعالیت‌ها را پژوهش‌محور پیش نبریم، هر نوع برنامه‌ریزی عقیم خواهد بود. مرکز افکارسنجی جهاددانشگاهی که وظیفه رصد و پایش نظرات و دیدگاه‌های جامعه را دارد و افکارسنجی می‌کند، اطلاعات مورد نیاز و داده‌های مشخصی را ارائه می‌دهد، اما مبنای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری قرار نمی‌گیرد. طبق این نظرسنجی که در میان جامعه آماری جوانانی متشکل از شهر و روستا انجام شده، دغدغه اصلی نسل جوان به ویژه دختران دو مورد است؛ اشتغال و ازدواج. همچنین در پاسخ به برخی پرسش‌ها از جمله اینکه مهمترین دلایل عدم ازدواج شما چیست؟ پسران در وهله نخست، هزینه بالای زندگی را انتخاب کرده‌اند، این در حالی است که ۵۹ درصد دختران نیافتن همسر دلخواه را انتخاب کرده‌اند که بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است. در رتبه دوم همین پرسش، پسران، نداشتن شغل را و دختران، ترس از ازدواج ناموفق را انتخاب کرده‌اند.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی ادامه داد: طبق این نظرسنجی، در پاسخ به این پرسش که نظر چه کسی در انتخاب همسر برای شما مهم است، ۴۵ درصد جوانان گفته‌اند نظر خودمان. اما در نتایج برخی از پرسش‌ها، مسائل قابل تأملی به چشم می‌خورد؛ درصد بالایی از دختران در ارائه دلایل خود برای ازدواج، گفته‌اند می‌خواهیم به رابطه‌مان در قالب خانواده رسمیت دهیم. همچنین۵۴.۲ درصد دختران مهمترین عامل در ازدواج موفق را علایق مشترک می‌دانند و فقط ۱۷.۳ درصد داشتن درآمد را به عنوان عامل موفقیت در ازدواج انتخاب کرده‌اند. همچنین در مورد این گزاره که ترجیح می‌دهند نحوه آشنایی با همسر آینده به چه شکل باشد، ۵۲.۵ درصد دختران، آشنایی از طریق خانواده و حدود ۳۴ درصد آشنایی در قالب دوستی پیش از ازدواج را انتخاب کرده‌اند. در ادامه این نظرسنجی، این نتایج نیز به دست آمد؛ ۳۴ درصد دختران گفته‌اند خواستگاری دختران از پسران اشکالی ندارد. همچنین درباره ازدواج با فردی که قبلاً رابطه دوستی با جنس مخالف را داشته، نزدیک به ۳۰ درصد دختران گفته‌اند موافق ازدواج با چنین فردی هستند و مشکلی ندارند.

وی با تأکید بر اینکه ما قصد سیاه‌نمایی نداریم، گفت: اگر شناخت صحیح و کافی از جامعه نداشته باشیم، نمی‌توانیم برای آن برنامه‌ریزی کنیم. امروز نسل متولد دهه ۸۰ وارد دانشگاه شده‌اند، این در حالی است که در برهه‌ای، یکی از جا‌هایی که می‌شد در آنجا به همه چیز رسید، دانشگاه بود، اما الان دانشگاه فقط مکانی برای دریافت نمره و مدرک شده است. از طرفی، ما نمی‌توانیم به مطالبات جوانان بی‌توجه باشیم و لذا راه برون‌رفت از فضای نامطلوب فرهنگی، جدی گرفتن فعالیت‌های فرهنگی در بطن دانشگاه است.

در ادامه این وبینار، بتول مشکین‌فام، رئیس پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا(س)، با اشاره به برخی روایات، حدیثی از پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) همچون «الإحسان إلى البنات»، اظهار کرد: احادیث فراوانی از ائمه(ع) در تکریم زن و دختر به ما رسیده، مبنی بر اینکه کسی که زن را بزرگ می‌کند حتما انسان بزرگی است، حتی توصیه می‌شود؛ دختران اگر می‌خواهند به خواستگاری جواب دهند، حتماً ببینند آن مرد با مادر خود چگونه رفتار می‌کند. در جای دیگری آمده که خداوند به کسی که دختر و زن خود را کرامت نکند، غضب می‌کند.

مشکین‌فام ادامه داد: همه این موارد و مسائل در رعایت کرامت و حقوق دختران، نیازمند آموزش است که این امر بر عهده ماست و باید به نحو احسن انجام دهیم. دانشگاهی مانند الزهرا(س)، ۱۰ هزار دختر دانشجو دارد، چقدر آموزش این دختران اهمیت دارد؟‌ ای کاش دختران از مهدکودک و پیش‌دبستان و بعدتر مدرسه و دانشگاه، تحت تربیت صحیحی قرار گیرند. ما در برابر امانت‌هایی که به ما سپرده شده، مسئول هستیم، لذا آموزش در دو حوزه خانواده‌ها و دختران ضروری و از نیاز‌های امروز ماست. اما صحبت درباره این مسائل، بعضا اختصاص به دهه کرامت و روز دختر دارد.

وی با تأکید بر اینکه شرایط کرونا باعث شد فضای مجازی تحت اختیار ما قرار گیرد، گفت: آنچه باید در اولویت باشد، آموزش به خانواده‌ها و دختران با محوریت عزت‌مندی است. متأسفانه بخش‌های فرهنگی دانشگاه فعالیت ارزنده‌ای در زمینه آموزش خودآگاهی، مهارت‌های زندگی، مسئولیت‌پذیری، تصمیم‌گیری، مثبت‌اندیشی، توانایی مقابله با هیجانات، تفکر انتقادی، همدلی و تفکر خلاق، انتقال احساسات و ابراز وجود به دختران ندارد. بارها تکرار شده که سر کلاس رفته‌ایم و از دانشجویان پرسیدیم چه خبر؟ و پاسخ شنیده‌ایم؛ خوب نیستم! اگر مشکل نداشتن اعتماد به نفس دختران را حل کنیم، مسائل زیادی از جمله عفاف و حجاب و ابراز وجود آن‌ها را حل خواهیم کرد. خانواده‌ها باید یاد بگیرند برای دختران مشوق باشند و در جای درست انتقاد کنند.

‌‌ظرفیت‌های قانونی در حمایت روانی - اجتماعی از دختران

‌در ادامه لیلا ثمنی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)، به سخنرانی درباره موضوع ظرفیت‌های قانونی موجود در حمایت روانی - اجتماعی از دختران پرداخت و بیان کرد: سه بحث عمده را می‌توان در این مقوله ذکر کرد؛ ظرفیت‌های قانونی موجود برای حمایت‌های روانی -اجتماعی از دختران، سیاست‌گذاری‌ها و نیز قوانین موجود، که قوانین به دو دسته عام و خاص تقسیم‌بندی می‌شود و قوانین مدنی، اساسی و حقوق شهروندی در این دسته‌بندی جای می‌گیرد. در حمایت از زنان و دختران در بعد اجتماعی، انتظار می‌رود احساس مؤثر بودن برای دختران، امکان تحصیل، اشتغال، رشد اجتماعی و احساس موفقیت در دختران و زنان تقویت شود و قوانین به این‌ موارد توجه کند و در جنبه‌های پیشگیرانه و درمانی قوانین لحاظ شود.

ندا ملکی، معاون پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی، نیز اظهار کرد: عزت نفس موضوع بسیار مهی در اعتبار عملکرد ماست، اما در مورد جنس لطیف بشر این عزت نفس تأثیر بیشتری در عملکرد‌ها دارد. عزت نفس تعاریف مختلفی دارد و در معنایی کلی نظر شخص درباره خود و درک او از شایستگی‌ها و توانایی‌هایش است. در تعریف دیگر عزت نفس مرکب از مجموعه باور‌ها و گرایش‌هایی است که عمیقاً در ما نهادینه شده، بنابراین می‌توان گفت دیدگاه و نگرش نسبت به ارزشمندی، عزت نفس ما را شکل می‌دهد.

ملکی ادامه داد: در این مقوله باید به دو مفهوم دیگر توجه کنیم؛ مفهوم خودپنداره و نیز اعتماد به نفس که نزدیکی‌های زیادی با عزت نفس دارد. خودپنداره یا مفهوم خود، عقاید هر فرد در مورد اینکه چگونه فردی است را شامل می‌شود و تصویری است که همواره با ما وجود دارد. عزت نفس، به نسبت ارزیابی فرد از وضعیت خودپنداره در وضعیت متغیر است، برای مثال اگر کودکی برای شاگرد اول شدن ارزش زیادی قائل باشد، در حالی که دانش‌آموز ضعیفی است، عزت نفس او خدشه‌دار می‌شود. از طرفی، اعتماد به نفس هم ارتباط نزدیکی با عزت نفس دارد، تفاوت اصلی این دو این است که اعتماد به نفس اساساً در حیطه انتظار غلبه موفقیت‌ها بر شکست‌هاست و شخص قادر است امور را مطابق خواست خود پیش ببرد، اما عزت نفس، حرمت نفس و احساس ارزشمندی است. به نظر می‌رسد کیفیت روابط در دوران کودکی اهمیت زیادی داشته باشد، در همین زمان است که احساس عزت نفس در وجود فرد شکل می‌گیرد. اگر رابطه مادر و فرزند صحیح باشد، کودک می‌تواند در مورد خود و برقراری روابط درست در بزرگسالی خوب عمل کند.

به گفته معاون پژوهشی دانشگاه مذاهب اسلامی؛ عزت نفس پایین و مشکلات روانشناختی، تأثیرات متقابلی دارند و به طور کلی ویژگی‌های منفی بیش از ویژگی‌های مثبت در افراد با عزت نفس بالا مشاهده می‌شود. هرچه عزت نفس در فرد پایین‌تر باشد، تمایل به دستیابی به موفقیت هم پایین‌تر خواهد بود و نیز این افراد از برقراری ارتباط با دیگران گریزانند. خودپنداره چنین فردی ضعیف‌تر خواهد بود.

ملکی با بیان اینکه عزت نفس یکی از عوامل مهم در رشد و شکوفایی شخصیت افراد است، گفت: کودکان و نوجوانان با عزت نفس بالا به راحتی تحت تأثیر عوامل گوناگون قرار نمی‌گیرند. پدر و مادر‌هایی که با دختران نوجوان سر و کار دارند، در هنگام مشاهده رفتار‌های غیرمتعارف بلافاصله باید این هشدار به ذهن آن‌ها خطور کند که فرزندشان با مشکل پایین بودن عزت نفس روبروست. افراد با عزت نفس بالا در برخورد با اشخاص و موقعیت‌ها، موفقیت‌های بیشتری دارند و معتقدند کوشش آن‌ها حتما به ثمر خواهد نشست، همچنین در مواجهه با عقاید مخالف، واقع‌گرایانه عقاید خود را باور دارند. فرد با عزت نفس پایین برای اجتناب از ارتباط با دیگران، به بسیاری شاخه‌ها و مفسده‌ها دست می‌آویزند.

وی اضافه کرد: افراد با عزت نفس بالا در مقابل مشکلات پیش روی خود با کیفیت بهتر عمل می‌کنند، اهل خطر کردن هستند. خطر کردن به معنای اینکه نمی‌ترسند اگر موقعیت‌های تجربه نشده را امتحان کنند و از فعالیت‌های سخت هراسی ندارند. بسیاری از افراد که با نوجوانان سر و کار دارند به دنبال این هستند که چه اتفاقی می‌افتد که رفتار‌های دردسرساز از یک نوجوان سر می‌زند و از آن چیزی که بوده فاصله می‌گیرد! در دوران نوجوانی، در روح، جسم، تفکر، عاطفه و خلق‌وخوی فرد تغییرات بسیار و عمده‌ای رخ می‌دهد. این مرحله از زندگی، نیازمند تکنیک‌های ویژه‌ای است که خانواده‌ها و نوجوانان آگاهی‌هایی را کسب کنند، به ویژه اینکه در این دوران فرد دیدگاه خود را نسبت به جهان و پیرامون خود می‌سنجد و به دنبال یافتن هویت جدید است، اگر به این مسئله بی‌توجهی کنیم، هویت او خدشه‌دار می‌شود.

چگونگی ایجاد عزت نفس در دختران

ملکی با ذکر اینکه برای تربیت دختران موفق، که احساس ارزشمندی و عزت نفس بالاتری داشته باشند، چه باید کرد؟ گفت: ابتدا باید به دختران خود عشق بورزیم و برای برقراری ارتباط نزدیک با دختران و افزایش عزت نفس، این مسئله یکی از اصلی‌ترین راه‌هاست. برای دختران، عشق والدین به آن‌ها زمینه بالا رفتن عزت نفس آن‌ها می‌شود. اگر دختر ما بداند فردی دوست داشتنی است، قطعاً عزت نفس بالاتری پیدا می‌کند و این اولین و بهترین راهکار اصلاح و ارتقای رابطه والدین با فرزند است. وضع قوانین در خانواده، به این منظور که وقتی فرزندان وارد جامعه شدند، به قوانین جامعه و چارچوب‌های آن احترام بگذارند، یکی دیگر از راهکارهاست.

وی درباره علت اصلی بدرفتاری فرزندان نیز اظهار کرد: اگر دختر ما احساس کند استقلال، اختیار و احترام کافی در خانه ندارد و با او بدرفتاری می‌شود، بروز رفتار‌های پرخاشگرانه و رفتار‌های پرخطر را در او شاهد خواهیم بود. علت اصلی بدرفتاری را باید جست‌وجو کنیم، اگر رفتار ما به گونه‌ای بوده که باعث رفتار‌های پرخطر شده، باید به فکر اصلاح رفتار خود باشیم.