کتاب «روش های پژوهش در رسانه ها و ارتباطات» رونمایی شد

به گزارش روابط عمومی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی،‌ در این نشست، دکتر سید سعیدرضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر عادل تقوی، رئیس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی، دکتر ابراهیم محسنی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر دانشگاه مریلند، دکتر احسان شاه قاسمی، استاد دانشگاه تهران و مترجم کتاب  حضور داشتند.

در این نشست دکتر عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تشکر از دست اندرکاران این کار گفت: از تیم انتشارات جهاددانشگاهی ممنونم. به هر دو مترجم کتاب هم برای این کار بزرگ تبریک عرض می کنم. دکتر شاه قاسمی یکی از مترجم های برتر این دو حوزه هستند و کارهای ایشان بسیار روان و عالی است و امروز ایشان را به عنوان یک برند در حوزه علوم اجتماعی می شناسند.

وی گفت: یکی از نکاتی که در این کتاب وجود دارد این است که باید اصطلاحات بیشتری زیرنویس می شد. برخی از اصطلاحات خاصی که ترجمه شده اند را خود دکتر شاه قاسمی نوآورد کرده اند که کار خوبی است اما لازم است که زیرنویس شوند.

دکتر عاملی در ادامه نکاتی را درباره آرتور آسا برگر مولف کتاب بیان کردند: آرتور آسا برگر تلاش کرده یک متن روشی بنویسد که همه بتوانند از آن استفاده کنند. برگر خیلی از بازی و بازی سازی آموزش در تدریس روش استفاده می کند. در سفری که به ایران آمده بود هم کارگاه هایی را با این روش برگزار کرده است. نکته دوم درباره آقای برگر این است که روش مستقل خود را دارد. اکثر کتاب ها در بحث روش، مثال های جدیدی ندارند و نتوانسته اند یا نخواسته اند برای خودشان مثال هایی بیافرینند. همانطور که جناب دکتر محسنی اشاره کردند، برگر دنبال نوشتن یک کتاب به روش تکنیکی نبوده است. برگر در این جا «فلسفه تحقیق» را ارایه کرده است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: برگر یک استاد دانشگاه پرکار است و در سن ۸۸ سالگی همچنان سرزنده به پژوهش می پردازد و کتاب حاضر در گوگل اسکالر چند هزار سایتیشن دارد. در کتاب روش های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه ما حدود ۴۰ نوع روش را معرفی کردیم و برخی از آن ها با این کتاب مشترک است.

وی افزود: برگر زبان ساده ای دارد و می گوید همه کارهای روزانه ما برای کسب اطلاع در خرید روزانه، مدرسه خوب برای فرزندان، پیدا کردن بهترین مسیر و غیره، نوعی پژوهش است، و تفاوت ما با آن ها فقط در این است که پژوهش های علمی ما ویژگی نظام مند و حرفه ای دارد. برگر معتقد است که پیش از پژوهش نباید ارزش ها را در طراحی تحقیق دخالت دهیم گرچه می توان بعد از گرفتن نتیجه در فهم -بنا به فرض درست- آن را با کمک ایدئولوژی برای فهم دیگری از جهان به کار برد.

دکتر عاملی ادامه داد: یکی از نکاتی که در مصاحبه هست این است که پژوهشگر اجازه می دهد مشارکت کننده بهتر و راحت تر در جریان مصاحبه حرکت کند. البته برگر با هوشمندی برای ما توضیح می دهد که مردم همیشه راست نمی گویند، یا مردم همیشه اطلاعات را به درستی به یاد نمی آورند، یا، مردم همیشه اطلاعات سودمندی ندارند، یا مردم چیزی را می گویند که شما دوست دارید بشنوید، یا مردم از مهارت های زبانی برای نگفتن چیزها استفاده می کنند. دغدغه برگر این است که به واقعیت برسد و از این رو ۱۹ مغالطه فکری را به ما معرفی می کند.

وی اظهار کرد: کتاب چهار بخش دارد، بخش اول به مفهوم و چیستی پژوهش اشاره دارد و روش اسنادی و کتابخانه ای را معرفی کرده است. برگر در این بخش می گوید اطلاعات باید یک ویژگی «جدید بودن» داشته باشد و به دانش ما چیزی بیافزاید.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: بخش دوم به تحلیل متن می پردازد. بخش سوم روش های تحقیق کیفی را توضیح می دهد و در بخش پنجم به روش های کمّی می پردازد و در نهایت در قالب ۱۹ مغالطه، اشکالات رایج در پژوهش را توضیح می دهد.

وی در پایان گفت: پژوهش برای درک و حل مسئله است. مسائلی وجود دارند که ما پاسخ آن را نمی دانیم و پژوهش به ما کمک می کند به این هدف برسیم. واقعا توجه به حل اختلال هایی که مانع حل مسئله می شوند بسیار مهم است. در همین قضایای چند روز گذشته شاهد بودیم که هم عده ای از اندیشمندان و پژوهشگران را از دست دادیم اما مشکلات بعدی مشکلات ارتباطی بود. بهتر بود از همان آغاز ابهامات برطرف می شد تا مردم خود را از مسوولین دور ندانند. در هر حال، اکنون می بینید که عوامل دیگری فعال شده اند و در فرآیند فهم و حل مسئله دخالت می کنند و این باعث آشفتگی در فضای آگاهی همگانی می شود و نتایج آن را می بینیم. شبکه های اجتماعی اینستاگرام، فیسبوک، تویتر و غیره هر کدام الزامات خودشان را دارند و وقتی وارد آن ها می شویم باید این بایسته ها را بپذیریم. در هر حال، ما باید اختلال گران فهم را کنار بزنیم و واقعیت را آن طور که هست بفهمیم. یکی از مشکلات ما در حال حاضر این است که پژوهشگران ما کمتر راه حل ارائه می کنند. مسئله هم معلومات دارد و هم مجهولات. کسی که می خواهد حل مسئله بکند، باید تلاش کند مجهولات را به معلومات بدل کند. این که پژوهشگران ما پیوسته بر طبل بی اعتمادی بکوبند، کاری بسیار نادرست است.

در ادامه نشست دکتر محسنی، استاد دانشگاه تهران درباره کتاب گفت: کتاب یک کتاب جامع است که مطالعه کننده را با مبانی و مفاهیم روش پژوهش آشنا می کند. در پانزده سالی که من در عرصه عمومی پیمایش می کنم، یکی از نکاتی که همواره با آن مواجه شدم این است که برخی پژوهشگران ما یک تعصب روشی دارند. برخی با روش کمی مشکل دارند و برخی با روش های کیفی. متاسفانه گاهی آشنایی افراد را روش ها سطحی است اما این کتاب تلاش می کند که یک آشنایی میان روش های کمی و کیفی برقرار کند و این به نظر من یک امتیاز مهم این کتاب است. نکته دیگر در این کتاب این است که پژوهش امری مقطعی نیست. پژوهش امری فرآیندی است که در هر مقطع که ما کار می کنیم مقداری بهبود پیدا می کند و هیچ وقت قرار نیست کافی باشد. کتاب به صورتی شیوا به ما می گوید هم به هدف فکر کنیم و هم به ملاحظات روشی توجه داشته باشیم و سخنان ما مستندات لازم را داشته باشیم.

وی در ادامه گفت: در کنار این مزایا کتاب ضعف هایی هم دارد. کتاب روش های پژوهشی مختلف را به دانشجویان یاد می دهد اما همزمان این تصور را ایجاد می کند که کسی که این فصل را خوانده یک پژوهشگر برجسته در حوزه روشی آن فصل است. روش های مختلف از اجزایی برخوردار است که برای هر کدام از این اجزا کتاب های زیادی نوشته شده است. به دیگر سخن، کتاب در حد درک مطالب و نقد روش ها عالی است اما برای این که کار را در میدان اجرا کنیم، نیاز به تلاش بیشتری است و مخاطب باید خودش به دنبال اطلاعات بیشتری برود. برای نمونه در بخش پیمایش، بسیاری از جزئیات گفته نشده و به دلیل کوتاه بودن فصل، نمی تواند گفته شود. کاش می شد در مقدمه این نکته گفته می شد که این کتاب شما را با روش ها آشنا می کند، اما این کتاب یک دستورالعمل اجرا نیست. ضعف دیگر کتاب این است که اصول گفته می شود، اما گفته نمی شود که عدول از این اصول چه مشکلاتی را در کار ما ایجاد می کند. چیز دیگری که جای خالی آن در این کتاب حس می شود این است که پژوهشگر شخصا در برخی از این حوزه ها کار نکرده و بنابراین در برخی موارد جنبه هنری روش ها نادیده گرفته شده است. در هر حال، همچنان معتقدم این کتاب یکی از برجسته ترین کتاب های روشی است.

گفتنی است، در انتهای مراسم پس از تقدیر از این کار ارزش‌مند، این اثر در کتابخانه دانشکده مطالعات جهان رونمایی شد.

کتاب "روش های پژوهش در رسانه ها و ارتباطات" تالیف آرتور آسابرگر و ترجمه احسان شاه قاسمی و محمدرضا نیرو با قیمت 95000 تومان تعداد صفحه 620 توسط سازمان انتشارات جهاددانشگاهی به چاپ رسیده است.