رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی: عطاری‌ها، فرصتی برای توسعه مصرف گیاهان دارویی/ روند اعطای مجوز به عطاری‌ها اصلاح شود

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از ایسنا، دکتر شمسعلی رضازاده در آستانه سی و هشتمین سالگرد تاسیس جهاددانشگاهی درباره رشد بی رویه عطاری‌ها در سطح شهر اظهار کرد: بحث عطاری‌ها واقعا یک موضوع پیچیده برای فضای سلامت کشور است.
وی ادامه داد: تعداد عطاری‌ها خیلی زیاد شده و به صورت قارچ ‌گونه رشد کرده است. ما مغازه‌های شش تا هفت متری عطاری تا مغازه‌های بزرگ را در سطح شهر می‌بینیم که در بعضی از آن‌ها یک حکیم دارو تجویز می‌کند و در بعضی از آن‌ها یک جوان ۲۰ یا ۳۰ ساله اقدام به تجویز دارو می‌کند.
دکتر رضازاده با بیان این که عطاری‌های موجود فضای فیزیکی و خدمات متنوعی دارند، اظهار کرد: دامنه بسیار وسیعی از عطاری‌ها وجود دارد. به صورت مطلق عطاری را رد نمی‌کنم، زیرا عطاری جزئی از فرهنگ کشور است و سال‌های سال مردم از این عطاری‌ها سرویس گرفته‌اند و با آن بیماری‌هایشان را درمان کرده‌اند.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی درباره صلاحیت حکیم‌هایی که در عطاری‌ها دارو تجویز می‌کنند، تصریح کرد: در بعضی از این عطاری‌ها حکیم‌هایی وجود دارند که حتی در دانشکده‌های طب سنتی نیز از تجربه آن‌ها استفاده می‌شود، زیرا سوابق، اطلاعات و مستنداتشان قوی است، اما در بعضی جاها نیز با عطاری‌های کوچک و متصدیان کم اطلاع مواجهیم.
دکتر رضازاده با بیان این که عطاری‌ها اتحادیه مستقلی ندارند و در اتحادیه خواروبار فروش‌ها دسته‌بندی می‌شوند، تاکید کرد: به صورت کلی عطاری الان یک معضل است، اما می‌تواند یک راهکار خوب برای توسعه مصرف گیاهان دارویی باشد، ولی باید زیرساخت‌هایش فراهم شود.

به همه مجوز راه‌اندازی عطاری داده نشود
وی افزود: در اعطای مجوز به عطاری‌ها باید استانداردسازی انجام شود، یعنی هر کس که مجوز عطاری درخواست کرد، به آن داده نشود، بلکه افراد آموزش ببینند، دوره بگذرانند و تحصیلات مرتبط داشته باشند.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی بیان کرد: علاوه بر استانداردسازی مجوزها، فضای فیزیکی عطاری‌ها نیز استانداردسازی شود. در حال حاضر عطاری‌هایی با فضای فیزیکی شش تا هفت متر نیز وجود دارد، در حالی‌که در داروخانه‌ها حداقل فضای فیزیکی تعریف شده است که استاندارد ملی و بین‌المللی دارد و براساس آن باید یک داروخانه حداقل ۲۴ متر مربع فضا داشته باشد و برای داروهای ساختنی‌اش محلی پیش‌بینی شده باشد، همچنین مجهز به یخچال باشد، مسئول فنی حضور داشته باشد و سیستم خنک کننده مستقر باشد.
دکتر رضازاده با بیان این که عطاری‌ها باید زیر نظر وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها اداره شوند، ادامه داد: این استانداردها باید برای عطاری‌ها نیز تعریف شود و برای بسته‌بندی گیاهان نیز یک استاندارد تعیین شود و اینطور نباشد که گیاه در گونی ریخته شده باشد.
وی با بیان اینکه عطاری‌ها نیز تمایل دارند که این اتفاق برایشان رخ دهد، افزود: این امر خود به خود اتفاق نمی‌افتد، بلکه این با ورود مجموعه حاکمیتی و نظارت ملی قابل انجام است.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی یادآور شد: عطاری‌ها قابل جمع کردن نیستند و با نگاه اینکه بخواهیم عطاری‌ها را ببندیم نمی‌توانیم پیش برویم، بلکه عطاری‌ها به عنوان یک سیستم خدماتی باید اصلاح شوند تا در مسیر سلامت جامعه از آن‌ها بهره گرفته شود.

اثبات اثربخشی با روش‌های علمی روز، وجه تمایز طب سنتی با داروهای گیاهی
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا دسته‌بندی گیاهان دارویی براساس اصول طب سنتی پایه و اساس علمی دارد و یا خیر؟ تصریح کرد: بحث طب سنتی در کل دنیا یک باور عمومی است و مال ما نیست. ما جزء پیشتازان هستیم که از قدیم طب سنتی داشته‌ایم.
دکتر رضازاده ادامه داد: البته طب سنتی بدون پایه علمی نیست و پایه علمی دارد و از حدود ۲۵۰۰ سال پیش روی آن تجربه شده و اثربخشی‌هایش تایید شده است.
وی یادآور شد: در دوران قدیم مانند امروز برای تشخیص بیماری‌ها، تجهیزات پزشکی وجود نداشته است و بیماری‌ها را به گروه‌های مختلفی براساس مزاج‌های چهارگانه تقسیم‌بندی می‌کرده‌اند و از روی علائمی که آن زمان تشخیص می‌دادند درمان‌هایی را تجربه می‌کردند که اثربخشی داشته است.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی با تاکید بر این که طب سنتی مبنا و پیشینه علمی دارد، اظهار کرد: اگر یک اصطلاح علمی را از ۲۵۰۰ سال پیش تا امروز بررسی کنیم، می‌بینیم که ۵۰ سال پیش از این اصطلاح در جامعه یک برداشت می‌شده و در زمان کنونی از آن برداشت دیگری می‌شود. برای همین اگر اسم گیاهی ۵۰۰ سال پیش در یک منبع علمی آورده شده، شاید با اسم گیاهی که امروز در فضای عمومی داریم متفاوت باشد. بنابراین در این حوزه به متخصص نیاز داریم تا بتواند منابع را تفسیر کند.
دکتر رضازاده اضافه کرد: به صورت کلی طب سنتی در جایگاه‌هایی که مستند به اطلاعات علمی است و تحصیل‌کرده‌های طب سنتی آن را تجویز می‌کنند، قابل اعتماد و استفاده است.
وی در خصوص وجه تمایز فراورده طب سنتی با داروی گیاهی اظهارکرد: تفاوت فراورده طب سنتی با داروی گیاهی این است که داروی گیاهی شبیه به دارو است یعنی وقتی ما می‌گوییم ملیس یا ملیتروپیک برای آلزایمر خوب است، شاید در طب سنتی هم ریشه داشته باشد، اما اثربخشی آن با روش‌های علمی روز اثبات شده است و سازمان‌های نظارتی و رسمی آن را تایید کرده‌اند.

ممنوعیت همیوپاتی در ایران
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی در پاسخ به این سوال که کلاس‌های آموزش مبانی مقدماتی تا پیشرفته طب سنتی که در پژوهشکده برگزار می‌شود چه میزان مبنای علمی دارند، یادآور شد: ما در دنیا برای هر چیزی یک مجموعه نظارتی و تایید کننده داریم، برای مثال وقتی صحبت از دارو می‌شود، ناخودآگاه همه سازمان FDA را به یاد می‌آورند، در ایران نیز سازمان غذا و دارو با عنوان IFDA این نقش را ایفا می‌کند و وقتی یک محصول از سازمان غذا و داروی هر کشوری مجوز درمان می‌گیرد یعنی اینکه مورد تایید علمی است.
دکتر رضازاده اظهارکرد: در مبحث درمانی نیز وزارت بهداشت است که تعیین می‌کند که یک فرآیند اثربخش است یا خیر. برای مثال، در بسیاری از کشورهای جهان از بعضی تکنیک‌ها به نام "همیوپاتی" به عنوان یک روش درمانی استفاده می‌شود که در کشور ما مجوز درمان را دریافت نکرده است در صورتی که از این روش در بسیاری از کشورهای دنیا استفاده می‌شود.
وی افزود: بر این اساس استفاده از طب همیوپاتی و محصولات آن در کشور ما غیرعلمی محسوب می‌شود، ولی وزارت بهداشت برای آموزش طب سنتی در کشور دانشکده ایجاد کرده است که این دانشکده ساختار و سرفصل‌های آموزشی معینی دارد.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه برای طب سنتی در وزارت بهداشت مجموعه مشخصی تعریف شده است، تصریح کرد: طب سنتی از نظر وزارت بهداشت که متولی درمان و تولید دارو است، مورد تایید است و برای آن‌ها شاخص و استانداردهای خودش را تعریف کرده، پس طب سنتی در کشور ما یک موضوع علمی است و ما نیز بر همین مبنا این دوره‌ها را برگزار می‌کنیم.
دکتر رضازاده با تاکید بر این که طب سنتی در کشور ما مبنای علمی دارد، ادامه داد: ما در آموزش طب سنتی از افرادی که مورد تایید وزارت بهداشت هستند مانند فارغ‌التحصیلان دانشکده‌های طب سنتی و مدرسان این حوزه‌ها استفاده می‌کنیم.

حاشیه امن سلامت داروهای گیاهی بالا است
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا استفاده افراد از داروهایی که بدون نسخه در داروخانه‌ها ارائه می‌شود، تاثیری در سلامتی افراد دارد یا خیر؟ اظهارکرد: داروها به دو دسته نسخه‌ای و بدون نسخه یا اصطلاحا OTC دسته‌بندی می‌شوند. داروهای OTC داروهایی‌اند که بدون تجویز پزشک نیز قابل تحویل‌اند.
وی ادامه داد: ویژگی داروهای OTC این است که مدت زیادی در بازار بوده‌اند و با مصرف معمول این داروها عوارض جانبی جدی‌ای برای مصرف کننده اتفاق نمی‌افتد. مردم نیز اطلاعاتشان در حال حاضر نسبت به این داروها به اندازه‌ای شده که خودشان بتوانند استفاده از آن‌ها را تشخیص دهند و یا اینکه از مسئول فنی داروخانه برای استفاده از آن‌ها مشورت بگیرند.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه تجویز بدون نسخه این داروها به معنای اثربخش نبودن آن‌ها نیست، تصریح کرد: این داروها اثربخشی دارند و مردم نیز از آن‌ها استفاده می‌کنند، اما ویژگی آن‌ها این است که حاشیه سلامتی مصرف این داروها بالا است، ‌ یعنی اگر یک نفر به جای یک قرص چهار یا پنج عدد مصرف کرد، سمیت حاد اتفاق نمی‌افتد.
دکتر رضازاده با بیان اینکه داروهای گیاهی نیز در زمره داروهای OTC قرار دارند، یادآور شد: داروهای گیاهی عمدتا در طول تاریخ استفاده شده‌اند و در عین اینکه اثربخش‌اند، حاشیه امن سلامت‌شان بالا است.
وی درباره این که چند درصد از داروهای تولید شده در پژوهشکده گیاهان دارویی بدون نسخه در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند، گفت: فرآورده‌های ما همه قابل تحویل بدون ارایه نسخه هستند، زیرا حاشیه امن سلامت‌شان بالا است.
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا تبلیغ دارو کار درستی است یا خیر؟ توضیح داد: به صورت عام در کل دنیا و در اکثر کشورها تبلیغات دارو در مجامع عمومی و غیر تخصصی ممنوع است. برای مثال، ما داروی لیورسیل که محصول جدیدمان است را نمی‌توانیم در یک مجله عمومی تبلیغ کنیم، زیرا این‌ها به عنوان دارو طبقه‌بندی می‌شوند.
دکتر رضازاده افزود: محل تبلیغ داروها در مراکز علمی، مجلات علمی و جایگاه‌هایی است که برای بحث درمان و تجویز و تحویل دارو اختصاص داده شده است و معرفی این‌ها در آن‌جا ایرادی ندارد، زیرا افراد در آن محل‌ها می‌توانند از مشاور بهره بگیرند.
وی در پایان درباره این که آیا می‌توان روی جلد یک دارو محصول دارویی دیگری را معرفی و تبلیغ کرد، اظهار کرد: روی جلد یک دارو نمی‌توان فرآورده دیگری را تبلیغ کرد و جعبه محصول مخصوص اطلاعات اختصاصی آن فرآورده است.