نشست «مبانی و کارکردهای ابررویداد راهپیمایی اربعین از منظر گردشگری زیارتی» برگزار شد

 به گزارش روابط عمومی مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران (ISTTA)، 30 مهرماه سی امین نشست علمی- تخصصی از سلسله نشست‌های چشم‌انداز صنعت گردشگری در ایران با موضوع "مبانی و کارکردهای ابررویداد پیاده‌روی اربعین از منظر گردشگری زیارتی" توسط مرکز گردشگری علمی- فرهنگی دانشجویان ایران با همکاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با حضور بهمن طاهرخانی، عضو کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی؛ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و معاون بین‌الملل مجمع جهانی اهل‌بیت (ع) و دکتر مهدیه بُد، پژوهشگر مطالعات گردشگری و عضو هیئت علمی پژوهشکده نظر و علاقمندان به حوزه گردشگری برگزار شد.

در ابتدای این نشست، رحیم یعقوب‌زاده، رئیس مرکز گردشگری علمی - فرهنگی دانشجویان ایران با ارائه توضیحاتی اجمالی درخصوص فعالیت‌های این مرکز گفت: مرکز گردشگری دارای ۳۰ شعبه در سراسر کشور است که از حدود ۱۶ سال پیش فعالیت خود را در زمینه گردشگری آغاز کرده است و برنامه های شاخصی همچون 15 دوره طرح ملی "ایران، مرز پرگهر" با هدف آشنایی دانشجویان با میراث فرهنگی ایران و دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران، 13 دوره همایش ملی "خلیج فارس" با هدف پاسداشت مزیت‌های خلیج فارس و .... را برگزار کرده است.

وی همچنین درباره برگزاری سلسله نشست‌های چشم انداز صنعت گردشگری در کشور افزود: این نشست ها با تلاش مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران و سایر دستگاهها با هدف تمرکز بر مسائل مربوط به گردشگری و ارائه راهبردهای مشخص در این خصوص از مهر سال 94 شروع شده و تاکنون  29  نشست از این مجموعه نشست ها در دو مرحله برگزار شده است که سخنرانی ایراد‌شده در قالب گزارش راهبردی(Policy Paper) چاپ و منتشر خواهد شد.

یعقوب زاده در پایان با بیان اینکه مبحث گردشگری به تازگی وارد برنامه‌ توسعه شده است، گفت: نشست‌ها و همایش‌های مختلفی که در زمینه گردشگری برگزار شده است، موجب دغدغه‌مندی برای این حوزه شده است؛ هر چند هنوز به شکل عملیاتی در حوزه گردشگری ضعیف عمل کرده‌ایم، اما نسبت به ۱۰ تا ۱۵ سال قبل، از وضعیت بهتری برخوردار هستیم.

پیاده‌روی اربعین؛ کلاس درسی برای گردشگری

در ادامه مهدیه بُد، عضو هیئت علمی پژوهشکده نظر با بیان اینکه پیاده‌روی اربعین برای گردشگری، یک کلاس درس است، گفت: این سفر می‌تواند بار آموزشی داشته باشد. همچنین تبادلات بین فرهنگی در آن رخ دهد و در واقع دو نوع گردشگری شامل تبلیغی و تبادل گروهی نیز در آن محقق شود.

این پژوهشگر حوزه گردشگری در ادامه به جاذبه‌های گردشگری سفر اربعین پرداخت و تصریح کرد: این سفر به دلایل مختلف جاذبه‌های گوناگونی دارد. نمونه آن مسیر پیاده‌روی، حضور در رویداد، تجربه آیین، حضور فرهنگ‌های مختلف و حتی غذا‌های گوناگون در آن برای هر گردشگری یک جاذبه محسوب می‌شود.

بُد با بیان اینکه برای درک یک رویداد حتماً باید در آن حضور پیدا کرد، اظهار کرد: اربعین به دلیل اینکه در آن بیش از یک میلیون نفر حضور دارند، ابررویداد نامیده می‌شود.

وی افزود: با توجه به اینکه پیاده‌روی اربعین یک رویداد مردمی باید از سوی مردم مدیریت شود و درواقع بهتر است مدیریت در حوزه‌های دیگر همچون امنیت، حمل و نقل و ترافیک و بهداشت برقرار شود و مراودات و ارتباطات زائرین همچون پذیرایی و اسکان و ..... در مسیر همانگونه که هست باقی بماند؛ چراکه وضع هر گونه قانونی ممکن است زیبایی این جاذبه را مختل کند.

وی تأکید کرد: این سفر می‌تواند مبانی ارتباط بین‌فرهنگی ما را نیز افزایش دهد، مانند نفس حضور در منازل عراقی و مواکب که فرهنگ‌های گوناگون در آن حضور دارند.

وی در ادامه به تفاوت‌های سفر حج و سفر اربعین پرداخت و گفت: در سفر حج مناسک اجباری است، اما در سفر اربعین اختیاری بوده و زائر نیاز نیست حتماً در زمان مشخصی به زیارت بپردازد. از سوی دیگر محدودیت زمانی در سفر حج برای انجام اعمال وجود دارد که در سفر اربعین اینگونه نیست.

در این نشست عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به تشریح اهمیت این راهپیمایی در اتحاد مسلمان پرداخت و عضو کمیسیون حقوقی قضایی مجلس بر لزوم ایجاد قوانین و رژیم‌های حقوقی مختلف برای حمایت از زوار اربعین تأکید کرد.

بُد بیان کرد: پدیده اربعین به دلیل نگاه مقدس به آن شاید مورد آسیب‌شناسی قرار نگیرد، اما باید به این موضوعات نیز پرداخت. این آسیب‌شناسی می‌تواند از چند منظر شامل محیط زیست، فرهنگ متفاوت نظیر پوشش بانوان، پوشش خاطرات تلخ تاریخی مانند جنگ ایران و عراق، اصلاح دید ایرانی‌ها به زوار عراقی مانند اینکه مردم عراق را به عنوان میزبان دید، نه خدمتگزار و تقویت هویت جمعی صورت بگیرد.

ضرورت حمایت حقوقی از اربعین در سطح بین‌الملل/ خدمات متقابل گردشگری زیارتی و اربعین

بهمن طاهرخانی، عضو کمیسیون حقوقی قضایی مجلس نیز با بیان اینکه موضوع اربعین چند سالی است که به عنوان نقطه ثقل آیین‌های شیعیان مطرح می‌شود، گفت: این راهپیمایی به افراد مختلفی در صدر اسلام منتسب است که از آن جمله می‌توان به جابرابن عبدالله انصاری و کاروان اسرای کربلا که از شام باز می‌گشتند، اشاره کرد.

طاهرخانی افزود: این آیین در دوره هایی از تاریخ بسیار جدی و با شکوه برگزار می‌شد و در دور‌ه‌هایی نیز حکومت‌ها مانع از برگزاری آن می‌شدند. دوران حکومت آل بویه و جمهوری اسلامی ایران با شکوه‌ترین دوران برپایی این راهپیمایی بوده است.

این نماینده مجلس با تأکید بر اینکه امروز مسئولیت حساس و سنگینی بر عهده سیاستگذاران، اندیشمندان و علما برای پیش‌برد زمینه اتحاد مسلمانان در آیین اربعین وجود دارد، گفت: باید از مراسم‌ محلی که نمونه آن در دهه عاشورا اجرا می‌شوند، استقبال کنیم. اینها منافاتی با اصل فرهنگ دینی ندارند و چه بسا آن را زیباتر هم می‌کنند. از لحاظ حقوقی نیز نمی‌توان به آنها خرده گرفت. اتفاقاً اینها در کنار هم ذیل فرهنگ عاشورا و اربعین می‌توانند زمینه ارتباط فرهنگی را ایجاد کنند.

وی یاد آور شد: واقعه عاشورا متأثر از فرهنگ‌ها نیست، بلکه خود بر فرهنگ‌ها اثر گذاشته است. با این حال، در اربعین همه فرهنگ‌های فراگیر ملی و خرده فرهنگ ها با هم جمع می‌شوند و بر راهپیمایی تأثیر می‌گذارند.

نماینده مردم تاکستان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه با توجه به افزایش سالانه زوار نیاز به یک قاعده مشترک وجود دارد، گفت: باید زمینه‌ای ایجاد شود که تلفیق این فرهنگ‌ها موجب ایجاد تنش نشود. ما نیازمند ایجاد قاعده ای بین‌المللی هستیم تا بتوانیم از این راهپیمایی به صورت حقوقی حمایت کنیم.

وی ادامه داد: باید اندیشمندان اسلامی و حقوق دانان جمع شوند تا قانونی را ایجاد کند که این قانون زمینه اتحاد جهان اسلام در زمینه اربعین شود.

هفت فرآیند جهانی شدن اربعین

طاهرخانی در ادامه هفت فرآیند را برای جهانی کردن حرکت اربعین و زمینه‌سازی اتحاد مسلمانان برشمرد و تصریح کرد: این هفت فرآیند عبارتند از: تبیین حرکت از عاشورا به زیارت اربعین برای مردم، حرکت از شبکه‌های محلی به شبکه‌های بزرگ فرامحلی و جهانی، حرکت از سنت‌های محلی به سنت‌های جهانی، تحول بستر و زمینه آیین اربعین، حرکت از رسانه‌های محلی به رسانه‌های جهانی، حرکت از قاعده محرومیت مردم از زیارت به قاعده دسترسی انبوه و آخرین مورد حرکت از اشکال ایستا به اشکال پویا.

عضو کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: ضرورت امروز ما این است که ضمن این قاعده‌سازی، قوانین حقوقی را به وجود آوریم تا با رژیم‌های حقوقی مناسب، از این راهپیمایی و زائران حاضر در آن حمایت‌های لازم انجام شود.

زیارت اربعین؛ مختص امام حسین(ع)

حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی فرمانیان، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه این همایش به مبانی زیارت اربعین پرداخت و گفت: در مورد زیارت امام حسین(ع) در اسلام توصیه‌های بسیاری شده و ترک آن نیز مذمت شده است. حدیثی از امام صادق(ع) وجود دارد که کسانی که سالی یکبار به زیارت امام حسین(ع) نائل نشوند، از شیعیان امام نیستند.

وی افزود: ما در منابع دینی برای هیچ امامی اربعین نداریم و هیچ زیارت‌نامه‌ای هم برای اربعین آنها تدوین نشده است. زیارت اربعین تنها برای امام حسین(ع) وارد شده و زیارت‌نامه آن هم از سوی امام صادق(ع) صادر شده است. امام حسن عسکری(ع) در اهمیت زیارت اربعین می‌فرمایند که مومن ۵ نشانه دارد و یکی از آنها زیارت اربعین است. آنه‌ماری‌ شیمل، اسلام‌شناس و شرق‌شناس شهیر آلمانی نیز در کتاب «راز اعداد»، اربعین و چهل را عدد کمال دانسته است.

فرمانیان با یاد‌آوری اینکه پیاده‌روی اربعین پدیده جدیدی نیست، گفت: اولین گروهی که به پیاده‌روی اربعین به صورت جمعی پرداختند، توابینی بودند که برای جبران تنها گذاشتن امام حسین(ع) در صحرای کربلا، می‌خواستند قیام کنند. آنها ابتدا از کوفه به سمت کربلا پیاده‌روی کردند و مختار ثقفی نیز شخص دیگری بود که پیش از قیام خود پیاده‌روی کرد.

وی در ادامه به کارکردهای زیارت اربعین پرداخت و گفت: نخستین کارکرد این راهپیمایی، اتحاد شیعیان بین فرق مختلف و حرکت به سمت اتحاد مسلمانان است. وهابیون و سلفی‌ها تنها گروهی که با این راهپیمایی و زیارت مخالفت می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در پایان، اتحاد اقوام عرب و عجم و فعال کردن موسسات گردشگری را از دیگر کارکردهای اربعین برشمرد.