«خون خدا» در ایکنا رونمایی شد/ نگاهی نو به زیارت عاشورا در اثر جدید سید مهدی شجاعی

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از خبرگزاری ایکنا، آیین رونمایی از کتاب «خون خدا»، امروز شنبه ۱۶ شهریورماه با حضور سیدمهدی شجاعی، نویسنده و علی وزیریان، تصویرگر، دکتر عیسی علیزاده معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی، علی اکبر اشعری و جمعی از اهالی فرهنگ و ادب و رسانه با همکاری دفتر نشر فرهنگ اسلامی در خبرگزاری ایکنا برگزار شد.
این کتاب طرحی نو درباره روایت روز عاشورا است و نحوه کتاب‌پردازی و ارائه آن نیز به گونه‌ای متفاوت انجام شده و همین ویژگی‌ها آن را از سایر آثار سیدمهدی شجاعی متمایز کرده است.
در ابتدای این مراسم امیر اسماعیلی، مجری برنامه، ضمن خوشامدگویی به میهمانان گفت: امروز و همزمان با هفتمین روز محرم الحرام به بهانه رونمایی کتاب «خون خدا» گردهم آمدیم که قطعاً حضور در این مجلس رزقی است که نصیبمان شده و دست‌کمی از شرکت در مجلس عزای حسین(ع) ندارد. در ادامه فرازی از کتاب «خون خدا» قرائت شد.

 
جایگاه هنر در ارتقای فرهنگ دینی
دکتر سیدمحمدجواد شوشتری رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور، ضمن خیرمقدم به اصحاب علم و فرهنگ در این جلسه اظهار کرد: جای شعف است که در آستانه عاشورا در خدمت خادمان حسینی باشیم. همه بزرگواران سال‌هاست که سیدمهدی شجاعی را با مضامین دینی می‌شناسند و از برکت این ایام و توفیق ماست که به پیشنهاد دفتر نشر فرهنگ اسلامی این مراسم در ایکنا برگزار می‌شود. به خود می‌بالیم که در این اوضاع و احوال فرهنگی بلندگویی برای بررسی آثار دینی - هنری هستیم.
وی در ادامه گفت: چهره‌ای که درباره اثرش صحبت می‌کنیم، مُعرف همه ماست و از کودکی با آثار ایشان آشنا بودیم. سبب افتخار است که در این باره با توجه به اوضاع و احوال فرهنگی جامعه، بلندگویی برای معرفی آثاری باشیم که دین و اهل بیت(ع) را همراه با هنر به جوانان عرضه می‌کند.
دکتر شوشتری با اشاره به جای خالی این قبیل آثار، افزود: متأسفانه با توجه به اوضاع دنیا، توجه به هنر به عنوان ابزار پیش‌برنده فرهنگ دینی از توجه لازم برخوردار نیست.
وی ادامه داد: کتاب‌ها و آثار فاخری که پیش از این از استاد شجاعی منتشر شده، جای تقدیر دارد و نشان می‌دهد کاری که حاشیه دارد و در متن است، نیاز جامعه است و امیدواریم دفتر نشر فرهنگ اسلامی به این امر بیش از پیش توجه کند و ما نیز بتوانیم به وظیفه و رسالت خود در این راستا عمل کنیم و در مجموعه جهاد دانشگاهی که در این زمینه پیشرو بوده است، بتوانیم خدمتگزار اهل بیت(ع) باشیم.

دشواری‌های وقایع‌نگاری دینی
محسن چینی‌فروشان مدیرعامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی در ادامه این مراسم درباره کتاب «خون خدا» گفت: کار دینی کردن در رسانه‌های گوناگون به ویژه رسانه مکتوب، کار ساده‌ای نیست و دشواری‌های بسیاری دارد. غیر از اینکه نویسنده و تصویرگر باید هنرمند باشد، مسائل حاشیه‌ای فراوانی وجود دارد. پس از انقلاب اسلامی این بحث مطرح بود که مرز تخیل چیست و آیا واقعیات تاریخی تا کجا قابل نگاشت است؟ استنادات آن چگونه است؟ بنابراین تاریخ‌نگاری و وقایع‌نگاری دینی سخت است، اما ادبیات دینی و تصویرگری آن سختی‌های بیشتری دارد. در جلسه‌ای که با روحانیون داشتیم، این سؤال مطرح شد که این مرز‌ها را باید حوزه علمیه تبیین کند و این موضوع در حوزه علمیه نیز چالشی بود که باید حل و فصل شود.
وی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آقای شجاعی عمر خود را در این مسیر صرف کرده‌اند. کتاب «خون خدا» اثری بسیار زیبا، هنرمندانه و در عین حال راه‌گشا است و علاوه بر اینکه متن مذهبی زیارت عاشورا با قلمی زیبا آمده، تصویرگری آن نیز پیچیده و زیباست.
پس از انقلاب این بحث مطرح بوده که مرز تخیل چیست و آیا واقعیات تاریخی تا کجا قابل نگاشت است؟ استنادات آن چگونه است؟ بنابراین تاریخ‌نگاری و وقایع‌نگاری دینی سخت است، اما ادبیات دینی و تصویرگری آن سختی‌های بیشتری دارد
چینی‌فروشان تصریح کرد: این کتاب از یک سو کتابی دینی و از سوی دیگر کتابی حرفه‌ای از نظر گرافیک و صفحه‌آرایی است و از نظر مخاطب ویژگی‌های خاصی دارد. مخاطب این اثر در زبان فارسی البته بچه‌های مذهبی هستند، اما نویسنده در آغاز کتاب بیان کرده که مخاطب این اثر کسی است که امام حسین(ع) را نمی‌شناسد و دورادور اسم امام(ع) را شنیده است. از این رو نوشتن برای چنین مخاطبی سخت است. آشنا کردن کسی که با این موضوع بیگانه است، از قلم سیدمهدی شجاعی برمی‌آید و این نکته مهمی است.

نگاه جدید به زیارت عاشورا در «خون خدا»
وی در ادامه با بیان اینکه علاوه بر زیبایی قلم، نگاه جدیدی به زیارت عاشورا وجود دارد و به برخی مفاهیم می‌توان نگاه دیگری داشت، تصریح کرد: نوع لحن سخن متفاوت بوده و این ناشی از نگاه تعریفی است و این کتاب می‌تواند الگو و نمونه‌ای باشد برای اینکه سایر نویسندگان به این مقوله بیش از پیش ورود کنند.
مدیرعامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی درباره تصویرگری این اثر گفت: علی وزیریان سال‌های سال است که در این زمینه فعالیت می‌کند و عمری را صرف آن کرده است و اکنون ماهیت تصویرگری دینی مدیون چنین افرادی است که وجه بارز آن را در این کتاب می‌بینید.
وی یادآور شد: این کتاب در دو قطع بزرگ و کوچک منتشر شده، ترجمه انگلیسی آن نیز به چاپ رسیده است و ترجمه عربی نیز در دست چاپ است و به زودی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
چینی‌فروشان همچنین دو ویژگی حرفه‌ای سیدمهدی شجاعی را مورد اشاره قرار داد و گفت: یکی از این ویژگی‌ها مربوط به سبک وی است که سبک جدیدی را در ژانر دین ایجاد کرده است. چنین افرادی انگشت‌شمارند و پیش از وی افرادی چون جلال آل احمد، علی شریعتی، شهید مطهری و ... بودند که سبک جدیدی را در نگارش داشتند. ویژگی دیگر شجاعی، شاگردپروری است. او همواره به این موضوع توجه داشته و هنوز هم این شیوه را در کارگاه‌های داستان‌نویسی یکشنبه‌ها به کار می‌گیرد.

می‌خواستم اسمم در میان محبان اهل بیت(ع) باشد
در ادامه این مراسم، علی وزیریان تصویرگر «خون خدا» اظهار کرد: این اثر صرفاً یک کار دلی بود و اصلاً تصور نمی‌کردم یا نیت آن را نداشتم که به صورت کتاب چاپ شود. به هر برگ از زیارت عاشورا فکر کردم و تصویرسازی انجام دادم؛ دلیل آن نیز این بود که بسیار عشق و علاقه داشتم که زیارت عاشورا که برای ما شیعیان یک مانیفست است، به مسلمانان دیگر غیرفارسی زبان نیز معرفی شود و فکر کردم با تصویرسازی‌هایی که درباره زیارت عاشورا می‌شود، می‌توان این اتفاق را رقم زد. این مجموعه حدود ۱۵ تا ۱۶ سال طول کشید، اما هیچ وقت نیت چاپ یا ارائه آن‌ها را نداشتم و حدود دو سال پیش بود که بخشی از این مجموعه در یک نمایشگاهی در خانه هنرمندان در ایام ماه محرم ارائه شد و آقای چینی‌فروشان با دیدن نمایشگاه، پیشنهاد دادند که این کار چاپ شود.
به هر برگ از زیارت عاشورا فکر کردم و تصویرسازی انجام دادم و دلیل آن نیز این بود که بسیار عشق و علاقه داشتم که زیارت عاشورا که برای ما شیعیان یک مانیفست است، به مسلمانان دیگر غیرفارسی زبان نیز معرفی شود و فکر کردم با تصویرسازی‌هایی که درباره زیارت عاشورا می‌شود، می‌توان این اتفاق را رقم زد
وی افزود: نیت من از ابتدا این بود که این کار را برای کسانی انجام دهم که زیارت عاشورا را نمی‌شناسند و تعدادشان در دنیا بسیار زیاد است، به آن‌ها معرفی شود و وی پیشنهاد داد که متنی در کنار این پوستر‌ها باشد و در نهایت سیدمهدی شجاعی این کار را انجام داد و من خدا را شاکرم که انجام این کار را رزق و روزی من کرد.
وزیریان ادامه داد: این کار شبیه همان کار مسکین و فقیری است که برای خریدن حضرت یوسف(ع) می‌رود تا اسمش در فهرست باشد، برای من نیز همین‌گونه بود، خیلی دوست داشتم از طریق کاری که می‌کنم، با طراحی گرافیک اسمم در میان محبان اهل بیت(ع) جا شود و فکر نمی‌کردم که اثر به این صورت ارائه شود.

زیارت عاشورا؛ اعلام مواضع در برابر ولایت
در ادامه این مراسم، سیدمهدی شجاعی نویسنده «خون خدا» گفت: در خلق این اثر دو حق بزرگ بر گردنم از جانب آقایان چینی‌فروشان و وزیریان است. بانی اول این کار علی وزیریان بود و طراحی و گرافیک دینی و مذهبی مرهون این استاد بزرگ و هنرمند است؛‌باید بگوییم ایشان حق جدی بر گردن این هنر دارند. وی همواره دغدغه‌اش در تمام این سال‌ها گرافیک مذهبی بوده و آثار برجسته وی از اولین طرح‌هایی بود که روی جلد سوره چاپ می‌شد. جشنواره اسماءالحسنی نیز هر سال به دبیری او برگزار می‌شود. یعنی دغدغه کار مذهبی در عرصه گرافیک در ایشان جدی بوده و هست و در زندگی و کار وی محوریت داشته است.
وی افزود: وی با دل و نیت خالص کار کرده بود و نمود کار به گونه‌ای بود به این فکر افتادیم که برای مخاطب خارجی کار کنیم. علی وزیریان همین آثار گرافیکی عاشورایی را در فضای مجازی قرار داده بود و بازتابی که از افراد غیرمذهبی گرفت و حس و حالی که نسبت به این آثار داشتند، این تلنگر را به او زد که اثر را با مخاطب بیرون از خیمه تشیع تدارک ببینیم. آقای چینی‌فروشان نیز بانی اصلی این کار بودند.
شجاعی ادامه داد: آنچه باعث کار برای اهل بیت(ع) و به ویژه برای امام حسین(ع) می‌شود، لطف و کرامت ایشان به ماست و نه اینکه ما کاری برای ایشان کرده باشیم. این بسیار مهم است که بفهمیم توفیق از جانب آن‌هاست. اگر عزاداری کنیم، توفیق از جانب آنهاست و نفس ولایت و محبت آنها، همه توفیق از جانب آنهاست. این حمد و سپاس برای این است که اگر از نعمت ولایت برخورداریم، این امر جای شکر دارد. خدا کند که بتوانیم کار خالصانه برای امام حسین(ع) انجام دهیم. به واقع در محضر آن حضرت، کار کوچک و بزرگ ندارد. مهم نیت است و امیدواریم نیتمان خالص باشد و مورد قبول حضرت قرار گیرد.
وی درباره مخاطب این اثر گفت: بیش از آنچه که بخواهد نصیب مخاطب شود، لطفی است که نصیب من شد و به واقع نگارش این کار کشفی بود که همزمان با تولد کار رخ داد و این‌گونه فضا‌ها نیز برای من تازگی داشت. تشرف به این معانی به خودی خود برای من توفیقی بود که به واسطه این کار حاصل شد و من قبل از دیگران از آن بهره‌مند شدم.
شجاعی ادامه داد: این منظری که درباره مخاطبان خارجی و بیرونی اشاره شد، همیشه دغدغه من بود که بسیاری از آثار مذهبی که تولید می‌کنیم، مبتنی بر حافظه مخاطب است. یعنی هر حرفی حتی در کتاب‌های دینی و فضای قرآنی می‌نویسیم، متکی به ذهنیت و فضای تاریخی هستیم که مخاطب دارد، از این رو مقدمات را حذف می‌کنیم و از نقطه‌ای شروع به حرف زدن می‌کنیم. اما مسئله این است که مخاطبی که سابقه و حافظه ذهنی را ندارد و با این زمینه‌ها مواجه نبوده، چه باید از این اثر بفهمد و مواجهه‌اش باید چگونه باشد. اینکه هزار و اندی سال از یک واقعه گذشته است، اما همچنان این داغ تازه است و رمز این داستان چیست؟ کسی که خارج از این فضا است، باید با مقدماتی آشنا باشد تا بتواند وارد این حریم شود تا با معارف بعدی آشنا شود.
وی تصریح کرد: یکی از وجوه دیگر این اثر، زیارت عاشورا، برای من همیشه صرفاً یک زیارت و اظهار ارادت و ادب بود، اما در این اثر اتفاقات دیگری افتاد و با این نگاه مواجه شدم که زیارت عاشورا یک مانیفست برای ما و اعلام مواضع در برابر ولایت است که همین امر باعث جدی شدن این موضوع شد و به ابعاد دیگری اندیشیدم که پیش از آن برایم مطرح نبود. اگر از منظر محبت به یک محبوب نگاه کنیم، نمی‌شود دشمن او را دشمن خود ندانست و نمی‌شود در آن واحد، هر دو متخاصم را به یک چشم نگاه کرد و به هر دو مهر ورزید. لازمه مهر ورزیدن و تولی به یکی، تبری بر دیگری است و جمع این اضداد شدنی نیست.
وی در ادامه به بحث لعن دشمنان در زیارت عاشورا اشاره و اظهار کرد: فضا‌های امروزه و شعار‌های صلح‌طلبانه و فضای روشنفکری ایجاب می‌کند که هر آنچه که رنگ و بوی خصومت و دشمنی و جنگ داشته باشد، محکوم شود و حتی بعضاً سعی دارند بگویند که این بخش‌ها در اسناد نیست و محل شک و تردید است. بخش دیگر ماجرا این است که واقعاً ما در این چند دهه چنان مرگ را بی‌محابا برای همه کشور‌ها به کار بردیم که باعث شده ابهت و ماهیت لعن مخدوش شود. این داستان زمینه دیگری هم دارد که به نگاه متصوفه برمی‌گردد؛ بزرگانی از اهل تصوف از جمله امام غزالی، لعن بر شیطان را هم جایز نمی‌دانند که فلسفه و بحثی برای آن دارند که مفصل است و این نیز یکی از ابوابی است که باعث شده بحث اصالت لعن مورد تردید قرار گیرد.
شجاعی تأکید کرد: آنچه در این اثر توجه مرا جلب کرد، این است که اگر از منظر محبت به یک محبوب نگاه کنیم، نمی‌شود دشمن او را دشمن خود ندانست و نمی‌شود در آن واحد، هر دو متخاصم را به یک چشم نگاه کرد و به هر دو مهر ورزید. لازمه مهر ورزیدن و تولی به یکی، تبری بر دیگری است و جمع این اضداد شدنی نیست و این بحث ماهیت عقلانی دارد و اخیراً نیز فردی از بزرگان گفته بود که لعن‌های زیارت عاشورا وجود ندارد که به نظر می‌رسد این موضوع ناشی از همین نگاه باشد. اما واقعیت این است که تولی و تبری هر کدام بدون دیگری ناقص است.
وی یادآور شد: به همان نسبت که اعلام موضع نسبت به امام حسین(ع) در زیارت عاشورا قداست و ارزش دارد، به همان نسبت اعلام دشمنی و برائت از دشمنان امام حسین(ع) هم موضوعیت دارد و سعی شده این مسئه در این کتاب تبیین شود. همه این‌ها مرهون برکت امام حسین(ع) و لطف آن حضرت به ما است و امیدوارم بتوانیم در این راستا به وظایف خود عمل کنیم.

در پایان این مراسم، رونمایی از کتاب «خون خدا» با حضور سیدمهدی شجاعی، نویسنده و علی وزیریان، تصویرگر و نیز دکتر عیسی علیزاده معاون فرهنگی جهاددانشگاهی انجام شد.