ظرفیت تولید قارچ ارینجی در سال به ۵۰۰ تن می‌رسد

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، دکتر جواد جانپور اظهار کرد: مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی زیرمجموعه گروه زیست فناوری قارچ‌های صنعتی در جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بوده که در سال 81 رسما فعالیت خود را آغاز کرده است.

وی ادامه داد: این مجموعه فعالیت خود را با تولید بذر قارچ خوراکی دکمه‌ای (اسپاون) و صدفی آغاز کرده است و طی چند سال فعالیت آن بیش از 200 تن اسپاون این دو قارچ خوراکی را به تولید کنندگان قارچ در داخل و خارج از کشور عرضه کرده است.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی افزود: از حدود 2 سال گذشته تاکنون فعالیت‌های این مجموعه تخصصی‌تر شده و با نگاه ویژه به گسترش تولید قارچ‌های خوراکی و دارویی، مسیر تولید نژاد و اصلاح قارچ خوراکی دیگر و همچنین تولید بستر کشت و میوه این قارچ‌های خوراکی در مرکز خدمات تخصصی تغییر پیدا کرده است.

جان‌پور عنوان کرد: با حمایت ویژه رییس جهاددانشگاهی خراسان رضوی، معاونت پژوهشی و معاونت پشتیبانی این جهاد، شرکتی با هدف تولید انواع قارچ خوراکی و دارویی در حال شکل‌گیری و ایجاد است. فعالیت این شرکت شروع شده و تولید بذر و بستر کشت چند نوع قارچ خوراکی- دارویی را در برنامه تولید دارد.

وی تصریح کرد: در این شرکت واحد تولید بستر کشت و واحد تولید میوه به صورت مجزا فعالیت می‌کنند. در همین راستا مجموعه‌ای با 7 سالن کشت در 35 کیلومتری مشهد در حال راه‌اندازی و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز است.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: در داخل دانشگاه فردوسی گلخانه پایلوت تحقیقات قارچ‌های دارویی را داریم و در این مجموعه تولید بذر و بستر کشت قارچ‌هایی دارویی انجام می‌گیرد. تحقیقات هدفمند برای فرمولاسیون بستر کشت و اصلاح‌نژاد برای صفات مطلوب زراعی در برنامه این مجموعه قرار دارد.

جانپور تاکید کرد: طبق آمار‌های رسمی (FAO) در سال 2016، ایران با تولید حدود 150 هزار تن رتبه هفتم را در بین تولید کنندگان قارچ‌های خوراکی داشته است.

 وی بیان کرد: در این رتبه‌بندی ایران پس از چین، ایتالیا، آمریکا، هلند، لهستان و اسپانیا رتبه هفتم را دارد. این درحالی است که در ایران بیش از 99 درصد تولید قارچ خوراکی به قارچ خوراکی دکمه‌ای اختصاص پیدا کرده است.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تاکید کرد: قارچ دکمه‌ای که در کشور شناخته شده است ودر مجموعه شرکت قارچ های خوراکی و دارویی نیز این قارچ تولید می‌شود با این تفاوت که تحت نظارت اعضا هیات علمی گروه زیست فناوری قارچ‌های صنعتی در مراحل میوه‌گیری و تولید آن از هیچگونه سموم کشاورزی استفاده نمی‌شود و حذف آلودگی‌ها و عوامل کاهنده تولید با روش‌هایی انجام می‌گیرند که در نهایت به تولید یک محصول سالم منجر گردد. همچنین از نژادهای پر محصول اصلاح شده قارچ دکمه‌ای نیز برای تولید در این مجموعه استفاده می‌شود.

جانپور اضافه کرد: قارچ ارینجی (شاه صدف) قارچ دومی بوده که در شرکت قارچ‌های خوراکی و دارویی در حال تولید بوده برای تولید این قارچ از بستر کشت و نژاد اصلاح شده که در نتیجه طرح‌های پژوهشی است استفاده می‌شود، در حال حاضر خط تولید قارچ ارینجی در حال صنعتی شدن است و به زودی توان تولید بالاتری را پیدا خواهد کرد.

 وی گفت: قارچ ارینجی یکی از قارچ‌های شناخته شده در دنیا بوده و تولید آن در حال افزایش است. در دهه اخیر شاهد آن بودیم که حجم تولید انواع قارچ‌های صدفی به خصوص قارچ ارینجی (شاه صدف) افزایش پیدا کرده است و از حجم تولید قارچ خوراکی دکمه‌ای در طی این سال ها کاسته شده است.

 مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: مشکلات تولید قارچ خوراکی دکمه‌ای از جمله هزینه بالای تولید به دلیل مصرف خاک پوششی و نیروی کارگری (در مراحل تخته کوبی، خاکدهی، رافلینگ، برداشت) و مصرف آب به دلیل نیاز به شستشوهای مکرر و ... از یک سو و ماندگاری پایین محصول از سوی دیگر باعث می‌شود این صنعت در معرض خطر قرار گیرد.

جانپور اظهار کرد: مذاکرات اولیه برای صادرات میوه و بستر کشت این قارچ به چند کشور همسایه انجام شده است و با برطرف شدن برخی مشکلات در ارسال محصول به این کشورها، امکان صادرات برای این محصول وجود دارد.

وی تاکید کرد: در فاز اول ظرفیت تولید برای مجموعه تولید قارچ ارینجی، 200 تن بستر کشت در سال است که پیش‌بینی می‌شود در صورت محیا شدن زیرساخت‌های لازم، این ظرفیت تولید به 500 تن در سال قابل افزایش خواهد بود.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه یکی از دلایلی که مردم در غرب کشور به سمت قارچ‌های وحشی و کوهی تمایل پیدا می‌کنند، طعم، شکل ظاهر و خواص غذایی و دارویی آن است، اظهار کرد: قارچ ارینجی یکی از گونه‌های نزدیک به گونه‌های وحشی است که در شرایط کاملا کنترل شده و به صورت پرورشی تولید می‌شود و بنابراین می‌توان به مشتاقان مصرف قارچ‌های کوهی بدون خطر سمی بودن آن‌ها، مصرف این قارچ پرورشی را پیشنهاد کرد.

جانپور اضافه کرد: در حال حاضر در بیشتر هایپرمارکت‌های سطح شهر مشهد قارچ‌های ارینجی در حال عرضه است.

وی در خصوص میزان اشتغال ایجاد شده در مجموعه کاری خود، ادامه داد: در مجموعه کاری خود برای 8 نفر به صورت مستقیم زمینه اشتغال را فراهم کردیم و با توجه به بحث فروش و توزیع حدود 25 نفر هم به صورت غیرمستقیم مشغول هستند.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه نظام تک کشتی در امور کشاورزی یک سیستم بسیار ریسک‌پذیر است، خاطرنشان کرد: زیرا در این سیستم به محض وارد شدن تنش و یا بیماری احتمال درگیر شدن کل مجموعه تولید وجود دارد، تک کشتی بودن قارچ خوراکی دکمه‌ای در ایران در سنوات گذشته نیز چنین مشکلاتی را به وجود آورده است.

 جانپور افزود: اتفاقی که در خرداد سال جاری در مورد قارچ‌های سمی افتاد، از دو منظر قابل بررسی است، موضوع اول، مسائل و مشکلات درمانی و متاسفانه فوت تعدادی از هموطنان‌مان که بسیار متاثر کننده بود و مسئولین مربوطه بایستی در این موضوع ورود کنند و با آگاهی بخشی مردم از تکرار آن جلوگیری به عمل بیاورند و موضوع دوم، لطمات و خساراتی است که تولید کنندگان قارچ خوراکی به دلیل اطلاع‌رسانی نادرست و شایعه سمی بودن قارچ‌های پرورشی مواجه شدند.

 وی بیان کرد: اگر در صنعت قارچ کشور محصولات جایگزین و یا صنایع تبدیلی (به تعداد و گستردگی کامل) و همچنین امکان صادرات قارچ خوراکی دکمه‌ای وجود داشت، در صورت تحمیل چنین تنش‌هایی به بازار، می‌توان با مدیریت صحیح از آن‌ها گذر کرد. در صورتی که در حال حاضر اینگونه نیست و شوک‌های وارد شده به بازار قارچ خوراکی باعث نابودی تعدادی از تولیدکنندگان می‌شود.

 مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی اظهار کرد: این نکته توجه به تنوع بخشی به محصول قارچ خوراکی را در دنیا نشان می‌دهد. قارچ خوراکی دکمه‌ای سفید برای تولید به یک لایه خاک پوششی نیاز دارد که ایران از حیث منابع خاک پوششی مناسب برای تولید قارچ خوراکی دکمه‌ای فقیر است و برداشت آن از طبیعت باعث تخریب محیط زیست می‌شود، از طرف دیگر بیماری‌های قارچ خوراکی دکمه‌ای در چند سال اخیر نیز بسیار شیوع پیدا کرده و خسارات زیادی را به تولید کنندگان وارد می‌کند که نتیجه آن افزایش هزینه‌های تولید است.

جانپور با بیان اینکه آمارهای تکان دهنده از سه برابر بودن شیوع سرطان در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای دنیا، لزوم توجه به سبک زندگی و اهمیت دادن به سلامت مواد غذایی را گوشزد می‌کند، اظهار کرد: در میان محصولات غذایی مختلف، استفاده از گیاهان و قارچ‌های خوراکی و دارویی که در فرهنگ کهن بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران، سابقه‌ای طولانی دارد، می‌تواند در بهبود و ترویج سلامت جامعه کمک شایان توجهی کند.

وی تصریح کرد: امروزه در کشورهای پیشرفته، توجه به استفاده از گیاهان دارویی و قارچ‌های خوراکی و دارویی به دلیل خصوصیات و مزیت‌های غذایی و دارویی آن‌ها، روز به روز رو به افزایش است.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: تجربه تولید گونه‌های قارچ خوراکی به غیر از قارچ دکمه‌ای، پیش از این با تولید قارچ خوراکی صدفی وجود داشته است اما به دلایل مختلف از جمله عدم ترویج مصرف، تولید به شیوه سنتی، ماندگاری پایین و ... نتوانست جایگاه خود را همانند قارچ دکمه‌ای در سبد غذایی مردم ایجاد نماید.

 جانپور تاکید کرد: امروزه با پیشرفت‌های صورت گرفته در تکنولوژی، تولید گونه‌های مختلف قارچ‌های خوراکی و نیز افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان درخصوص مصرف مواد غذایی سودمند و مفید برای سلامتی، گرایش به مصرف گونه‌های قارچ خوراکی که به ویژه دارای خواص دارویی و درمانی نیز باشند، افزایش یافته است.

وی اضافه کرد: امروزه تقاضا برای تولید قارچ خوراکی- دارویی ارینجی (شاه صدف) در سراسر دنیا در حال افزایش است، این اشتیاق در مصرف قارچ شاه صدف به دلایل اصلی خواص تغذیه‌ای و دارویی ویژه، بافت عالی در آشپزی و پایین‌بودن قیمت تمام شده تولید است.

 مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی تاکید کرد: این قارچ ابتدا در شمال ایتالیا و سوئیس کشت شد، اما کشت و تولید این قارچ در مقیاس صنعتی برای اولین بار در حدود سال‌های 1993 تا 1995 در کشور ژاپن آغاز گردید، در سال 1996 مقدار تولید این قارچ در کشور ژاپن حدود 2000 تن بود و تنها به فاصله 5 سال در سال 2001 میلادی، تولید این قارچ به بیش از 3 برابر و حدود ده هزار و 70 تن افزایش پیدا کرد، پیش‌بینی‌ها با توجه به تقاضای فعلی این محصول در ژاپن و همچنین کشورهای شرق آسیا نشان می‌دهد که تولید این محصول رشد سریعی را در چند سال آینده تجربه خواهد کرد.

 جانپور با بیان اینکه به طور حتم نام شاه صدف برازنده قارچ خوراکی و دارویی ارینجی است، تاکید کرد: در حقیقت قارچ شاه صدف خوش طعم‌ترین قارچ خانواده قارچ‌های صدفی است. اگر شما طعم قارچ خوراکی دکمه‌ای و قارچ خوراکی صدفی به صورت خام را در نظر داشته باشید، طعم قارچ شاه صدف حدواسط این دو قارچ می‌تواند باشد. البته این موضوع تنها به طعم این قارچ محدود نشده و شرایط تولید، سالن‌داری و ترکیب بسترکشت آن نیز تقریباً حدواسط دو قارچ دکمه و صدفی است.

 وی ادامه داد: ساقه ضخیم و گوشتی این قارچ طعم دلپذیری دارد، قارچ خوراکی و دارویی ارینجی کمتر مستعد تغییر رنگ در اثر آسیب‌های مکانیکی و جابه‌جایی در ظروف بسته‌بندی و حمل و نقل است، از این رو طول عمر بسیار بالاتری نسبت به دیگر قارچ‌های خوراکی داشته و بنابراین این قارچ را به گزینه مناسبی برای جابه‌جایی منطقه‌ای و صادرات تبدیل کرده است.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی عنوان کرد: قارچ ارینجی بدون استفاده از خاک پوششی نیز می‌تواند به مرحله زایشی وارد شده و تولید محصول نماید. از این رو هزینه‌های تولید را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد، توجه داشته باشید که با توجه به کمبود منابع خاک پوششی مرغوب در ایران، این مسئله برای حفاظت از منابع طبیعی کشور بسیار حائز اهمیت است. به دلیل حذف مرحله خاک پوششی هزینه کارگری نیز کاهش خواهد یافت. همچنین به دلیل عدم استفاده از خاک پوششی، عوامل ایجاد برخی بیماری‌های خاک‌زی (حشرات و قارچ‌های بیماری‌زا) در تولید این قارچ وجود نخواهند داشت و متعاقبا نیاز به استفاده از سموم شیمیایی نیز برطرف خواهد شد.

جانپور عنوان کرد: زمان کشت قارچ ارینجی حدود 40 تا 50 روز است بنابراین با توجه به کوتاه‌تر بودن زمان کشت تا پایان میوه‌دهی، خطر طغیان آلودگی کاهش می‌یابد، همچنین به دلیل کوتاه‌بودن دوره رشد، تعداد دفعات بهره‌برداری از سالن کشت نیز افزایش خواهد یافت.

حساسیت و ایجاد آلرژی در اثر مصرف قارچ های خوراکی

 جانپور یادآورشد: برای اطلاع عموم بایستی به این مورد نیز اشاره کنم که احتمال ایجاد آلرژی و حساسیت در اثر مصرف قارچ‌های خوراکی پرورشی در بین 3 تا 5 درصد افراد جامعه نیز وجود دارد، قارچ‌های خوراکی دارای ترکیبات متعددی در پیکره خود هستند (از جمله کیتین در دیواره سلولی) این ترکیبات در افرادی که دارای دستگاه گوارش حساس هستند ممکن است ایجاد حساسیت کند، این حساسیت معمولا با دل درد مختصری همراه خواهد بود، اما بایستی به این نکته توجه کرد که ظاهر شدن این حساسیت در افراد حساس در تمام قارچ های پرورشی شایع است و بنابراین فردی که یک نوع قارچ پرورشی مانند قارچ دکمه‌ای را مصرف کرده و علائم حساسیت در آن ایجاد شد، به احتمال زیاد در مورد دیگر قارچ‌های پرورشی نیز همین حساسیت وجود دارد و بایستی در مصرف قارچ‌های پرورشی اعتدال را رعایت کنند.

مدیر مرکز خدمات تخصصی قارچ‌های خوراکی جهاددانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد:البته از سوی دیگر، از منظر طب سنتی، قارچ‌های خوراکی جزء مواد غذایی دارای طبع سرد محسوب می‌شوند و ممکن است حساسیت ایجاد شده به این دلیل باشد، بنابراین این افراد می‌توانند با موادی از قبیل ادویه‌های گرم از سردی این ماده غذایی با ارزش بکاهند.

 جانپور افزود: اما هیچگونه حساسیت حادی که منجر به فوت و یا آسیب رساندن به کبد و کلیه در اثر مصرف قارچ‌های پرورشی شود گزارش نشده است و امکان آن نیز از نظر علم تولید قارچ‌های خوراکی وجود ندارد. قارچ‌های خوراکی در محیط کشت کاملا کنترل شده‌ای تولید می‌شوند که هیچ عامل دیگری به جز قارچ خوراکی پرورشی اجاره تولید را ندارد و بنابراین از این منظر محصولاتی سالم و بی خطر هستند