«فبین‌فود»؛ بستری تخصصی برای شتاب‌دهی به توسعه فناوری و نوآوری در اکوسیستم صنایع غذایی ایران

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، دکتر شادی بلوریان عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی با اشاره به اولین سالگرد برگزاری رویداد ملی فبین فود، با اشاره به اینکه در پارادایم اقتصاد دانش‌بنیان معاصر، اکوسیستم‌های فناوری و نوآوری به مثابه پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی و ارتقاء مزیت رقابتی کشورها عمل می‌کنند، اظهار کرد: این اکوسیستم‌ها از طریق ایجاد فضایی هم‌افزا برای تعامل میان شرکت‌های نوپا (استارتاپ‌ها)، شرکت‌های بزرگ صنعتی، نهادهای آکادمیک، دولت‌ها و سرمایه‌گذاران، فرایند تبدیل ایده‌های نو به محصولات و خدمات قابل تجاری‌سازی را تسهیل می‌نمایند.

وی با بیان اینکه مطالعات موردی بر روی اکوسیستم‌های موفق جهانی نظیر سیلیکون‌ولی در ایالات متحده، شنزن در چین و استکهلم در سوئد، مؤید تأثیر قابل توجه این ساختارها بر شتاب‌دهی به توسعه فناوری‌های پیشرفته است، بیان کرد: اثربخشی و پایداری هر اکوسیستم نوآوری، در گرو همکاری نظام‌مند و تعامل پویا میان کلیه ذی‌نفعان و بازیگران کلیدی آن است.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی رفع موانع ساختاری و تقویت پیوندهای استراتژیک میان بخش‌های مختلف، از جمله صنعت، دانشگاه و نهادهای تحقیقاتی را در شکل‌گیری و تثبیت رشد پایدار اقتصاد دانش‌بنیان موثر دانست و افزود: کشور ما با برخورداری از سرمایه انسانی جوان، متخصص و نخبه، دارای پتانسیل قابل‌توجهی برای توسعه یک اکوسیستم نوآوری پویا است؛ با این حال، تحقق این پتانسیل مستلزم اجرای اصلاحات ساختاری هدفمند و ارائه حمایت‌های متمرکز و هوشمندانه است.

وی افزود: بر اساس تحلیل‌های مجمع جهانی اقتصاد (۲۰۲۳)، کشورهایی که سرمایه‌گذاری معناداری در آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی فناور و نوآور انجام داده‌اند، به‌طور متوسط شاهد رشد اقتصادی ۱.۸ تا ۲.۷ برابری در بخش‌های متکی بر فناوری پیشرفته بوده‌اند.

دکتر بلوریان با اشاره به اینکه تحلیل وضعیت فعلی صنعت غذا در ایران نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از واحدهای صنعتی فعال در این حوزه، با اتکا به ظرفیت‌های فردی و در چارچوب اکوسیستم موجود، قادر به توسعه مستقل فناوری و پیاده‌سازی نوآوری‌های بنیادین نیستند، ادامه داد: این محدودیت، به نوبه خود، منجر به کاهش توان رقابت‌پذیری بین‌المللی و ایجاد موانعی برای ورود به بازارهای جهانی از طریق عرضه محصولات نوآورانه و با ارزش افزوده فناورانه شده است. در چنین شرایطی، طراحی سازوکارهای نوین و گسترش زیرساخت‌های حمایتی برای توسعه فناوری، نقشی حیاتی در ارتقاء توانمندی فناورانه و نوآورانه ملی ایفا می‌کند.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی ادامه داد: هدف نهایی، حرکت به سوی ایجاد یک اکوسیستم پایدار و تقویت‌کننده برای صنایع کشور در چارچوب نظام ملی نوآوری است. در این میان، آزمایشگاه‌های ساخت سریع (Fab Labs) به عنوان یکی از زیرساخت‌های کلیدی شناخته می‌شوند که می‌توانند نقشی راهبردی در گذار اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور به سمت اقتصاد دانش‌بنیان ایفا کنند.

دکتر بلوریان با تاکید بر اینکه جهاددانشگاهی، به عنوان یک نهاد با سابقه بیش از چهار دهه فعالیت مستمر در عرصه توسعه فناوری و نوآوری با درک عمیق از مسائل کلان کشور دارد، بیان کرد: این سازمان در راستای ایفای مسئولیت اجتماعی خود، پروژه ملی «توسعه آزمایشگاه ساخت سریع (فب‌لب) تخصصی صنایع غذایی با هدف ارتقاء توان فناوری و نوآوری ملی» را تعریف و اجرا نموده است.

وی با اشاره به اینکه این پروژه که از حدود دو سال پیش و با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری آغاز شده است، تصریح کرد: این پروژه بر ایجاد شبکه‌ای از ظرفیت‌های موجود در دانشگاه‌ها، مراکز پژوهش و فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای تولیدی صنایع غذایی کشور متمرکز است. یکی از اهداف محوری این طرح، ایجاد مسیری شفاف و کارآمد برای تجسم و پیاده‌سازی ایده‌های نخبگان، فناوران و نوآوران فعال در حوزه صنایع غذایی از طریق زیرساخت فب‌لب است.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی خاطرنشان کرد: در امتداد این پروژه ملی، نخستین رویداد فبین‌فود با عنوان «هم‌رسانی نیازها و ایده‌های نوآورانه صنایع غذایی در آزمایشگاه ساخت سریع (فب‌لب)» در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ (می ۲۰۲۴) به همت پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی و با مشارکت فعال معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برگزار شد.

وی با اشاره به اینکه این رویداد با هدف ایجاد هم‌افزایی و تسهیل مشارکت مؤثر میان نقش‌آفرینان کلیدی اکوسیستم دانش و نوآوری در صنعت غذای کشور طراحی شد، اضافه کرد: این رویداد با حضور صاحب‌نظران برجسته و متولیان ملی و استانی، فرصتی مغتنم برای معرفی نیازهای فناورانه صنعت و ارائه ایده‌های نوآورانه فراهم آورد و سه کلیدواژه "فب‌لب"، "نوآوری" و "غذا" چارچوب مفهومی و رویکرد اصلی این رویداد را تشکیل دادند.

دکتر بلوریان خاطرنشان کرد: پس از برگزاری سه پیش‌رویداد تخصصی که به تبیین نقش و جایگاه فب‌لب در شتاب‌دهی به نوآوری و افزایش تاب‌آوری صنعت غذا اختصاص داشت، مجموعاً ۸۸ طرح فناورانه و نوآورانه از سوی پژوهشگران و فعالان این حوزه دریافت شد. از میان طرح‌های ارسالی، پس از برگزاری کمیته‌های علمی و جلسات مذاکره فنی و اقتصادی با نمایندگان بخش خصوصی، در خصوص طرح های منتخب قراردادهای همکاری سه‌جانبه میان فناوران، جهاددانشگاهی و بخش خصوصی امضاء شد.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی جهاددانشگاهی با بیان اینکه در مرحله کنونی، فرایند حمایت از پروژه‌های منتخب از طریق تأمین زیرساخت‌های آزمایشگاهی مورد نیاز و ارائه خدمات منتورینگ فنی-تخصصی تا دستیابی به نمونه اولیه محصول (پروتوتایپ) در حال پیگیری است، بیان کرد: امید است دستاوردهای فناورانه و نوآورانه حاصل از این پروژه‌ها بتواند به رفع بخشی از نیازهای مشخص صنایع مختلف غذایی و در نهایت جامعه کمک نماید.

وی تاکید کرد: در چشم‌انداز کلان‌تر، نقش تعریف‌شده برای جهاد دانشگاهی در اکوسیستم نوآوری صنایع غذایی، توسعه مکانیزم‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر از طریق ایجاد صندوق‌های پژوهش و فناوری تخصصی، مشارکت در اصلاح و تسهیل قوانین و مقررات مرتبط با کسب‌وکارهای دانش‌بنیان، و گسترش همکاری‌های بین‌المللی، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند در قالب یک مدل نوآوری باز و با اتخاذ پارادایم توسعه تدریجی، نقش کلیدی در شناسایی دقیق نیازهای فناورانه صنعت و جذب ایده‌های نوآورانه از سراسر اکوسیستم ایفا نمایند. این رویکرد استراتژیک، بستر لازم برای ارتقاء پایدار نوآوری در صنعت غذای کشور را فراهم خواهد ساخت.