رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی: صرفه‌جویی دو میلیون دلاری با تولید عصاره "سیلی‌مارین" / "خشخاش ایرانی" اهلی‌سازی شد

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از ایسنا،‌ دکتر شمسعلی رضازاده در آستانه سی‌ و هشتمین سالگرد تاسیس جهاددانشگاهی، ضمن اشاره به فعالیت‌های مختلف صورت گرفته در این پژوهشکده، اهلی سازی گیاه "خشخاش ایرانی" را یکی از دستاوردهای این پژوهشکده عنوان کرد و گفت: تعداد زیادی از داروهای ضد درد از ماده‌ای به اسم "تبائین" سنتز می‌شود که این ماده فقط در گیاه "خشخاش" و به صورت طبیعی سنتز می‌شود.
وی با بیان این که استفاده از داروهای ضد درد، یکی ازشاخص‌های درمانی کشورها است گفت: در دنیا برای مصرف داروهای ضد درد استانداردی وجود دارد و طبق آن باید حداقلی از این داروها مصرف شود و اگر در کشوری این میزان داروی ضد درد استفاده نشود به معنای آن است که استانداردهای درمانی درد در آنجا پایین است.
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی درباره‌ "گیاه خشخاش" توضیح داد: در دنیا دو نوع خشخاش وجود دارد، یکی خشخاشی که از آن تریاک و مواد مخدر استحصال می‌شود که مقدار تبائین آن حدود یک دهم درصد است و نوع دیگری از خشخاش نیز به صورت انحصاری و بومی در ایران وجود دارد که فقط به صورت طبیعی رویش می‌کند.
دکتر رضازاده با بیان این که در گذشته اسرائیلی‌ها و ژاپنی‌ها این گیاه بومی ایران را برای کشت از ایران به سرقت بردند اما در کشت آن ناموفق بودند یادآور شد: ما از سال ۸۶ روی این موضوع کار می‌کنیم و از دو سال پیش این تلاش ما به نتیجه رسید و اهلی‌سازی آن را انجام دادیم و امسال این گیاه را در یک مزرعه حدود چهار هزار متری کشت کردیم.
وی با بیان این که این گیاه قابل سوء استفاده نیست و مجوز استخراج تبائین از این گیاه سال ۸۶ از سازمان غذا و دارو دریافت شده است، درباره‌ مقدار ماده موثره این گیاه گفت: این نوع خشخاش بین ۲.۵ تا ۳.۲ درصد ماده موثره تبائین دارد یعنی چیزی بین ۲۵ تا ۳۲ برابر نوع دیگر خشخاش.
دکتر رضازاده برای تجاری‌سازی این محصول در آینده نزدیک ابراز امیدواری کرد، افزود: ‌بازار مصرف این محصول در دنیا حدود ۳۰۰ تن در سال با قیمت پایه هر کیلو ۸۰۰ دلار است که قیمت آن نیز روز به روز به خاطر محدودیت منابع تامین افزایش می یابد.
وی یادآور شد: ما امیدواریم که این محصول به عنوان یک سرمایه ملی وارد بازار شود و ارزش افزوده بسیار گران قیمتی برای کشور داشته باشد و ما بتوانیم مزارع انبوه برای تولید این محصول ایجاد کنیم و حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار از محل این فراورده برای کشور درآمد ایجاد کنیم.
دکتر رضازاده در خصوص شرایط کشت این گیاه یادآور شد: این گیاه سالانه به حداقل دو بار آبیاری احتیاج دارد و در ارتفاع حدود هزار و ۶۰۰ تا ۷۰۰ متری قابل تکثیر است و یک بار که بذر آن کاشته شود پس از یک سال چهار تا پنج سال متوالی محصول می‌دهد.

صرفه جویی ارزی حدود ۲ میلیون دلاری، با تجاری سازی عصاره "سیلی مارین"
رییس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی تولید عصاره "سیلی مارین" را از دیگر دستاوردهای جدید این پژوهشکده عنوان کرد و گفت: در حال تولید عصاره "سیلی مارین" هستیم که ماده اولیه "لیورسیل" است.
وی گیاه "ماریتیغال" (خار مریم) را منبع تولید این عصاره معرفی کرد و افزود: این گیاه در کشور به صورت وحشی رویش دارد و تولید تجاری آن کم است و ما از چند سال پیش روی تولید تجاری بذر آن کار کرده‌ایم.
دکتر رضازاده با بیان ‌این که از سال‌ها پیش فعالیت‌هایی برای جمع آوری‌اطلاعات در خصوص این گیاه انجام شده است اظهار کرد:‌ درحال حاضر به کمک کشاورزان استان‌ها روی کشت انبوه این گیاه کار می‌کنیم.
وی با بیان این که ماده موثره این گیاه حدود دو درصد است، گفت: در عصاره؛ ماده موثره باید به بیش از ۸۰ درصد برسد که این فرایند؛ فرایند علمی و پیچیده‌ای است و ما حدود دو سال روی مراحل آزمایشگاهی‌اش کار کرده‌ایم و مراحل پایلوت را نیز به سرانجام رسانده‌ایم و اکنون در حال انجام کارهای مرحله تجاری سازی این محصول هستیم.
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی با بیان این که تاکنون این محصول وارداتی بوده است، یادآور شد: مجوز تولید این دارو را از سازمان غذا و دارو اخذ کرده‌ایم و امیدواریم که ظرف یک سال آینده بتوانیم مواد اولیه آن را تولید کنیم.
وی با بیان این که ماده اولیه این محصول گیاه است، گفت: به کمک کشاورزان و بخش خصوصی زیر ساخت‌ تولید این گیاه را ایجاد کرده‌ایم تا بتوانیم آن را به جامعه هدف یعنی شرکت‌های داروسازی عرضه کنیم.
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی درباره‌ ارزش تجاری این محصول اظهار کرد:‌ با توجه به این که بیش از ۲۰ تن از این محصول در سال با قیمت پایه هر کیلو ۶۰ تا ۷۰ دلار مصرف می‌شود، سالانه حدود یک و نیم تا دو میلیون دلار هزینه صرف واردات این محصول می‌شود.
دکتر رضازاده یادآور شد: ما با برنامه‌ای که داریم امیدواریم بین یک تا دو سال آینده بتوانیم کل ظرفیت کشور را تامین کنیم تا باعث صرفه جویی ارزی و کارآفرینی شویم.
وی ادامه داد: برای این دو تن عصاره حدود هزار تن بذر احتیاج است و کشت هزار تن بذر به معنی حجم انبوهی از کشت و اشتغال کشاورزان است.
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی درباره‌ شرایط کشت این گیاه اظهار کرد: مصرف آب این گیاه کم است و به عنوان علف‌ هرز رویش می‌کند، بنابراین در شرایط آب و هوایی کشور ما به راحتی قابل تکثیر است.

پژوهش فانتزی نیست
دکتر رضازاده در خصوص چالش‌های پژوهشی این پژوهشکده، با بیان این که این پژوهشکده در نهادی(جهاددانشگاهی) واقع شده که خودش را مسوول ورود به حوزه‌هایی می‌داند که بقیه به آن وارد نمی‌شوند، اظهار کرد: پژوهش یک امر هزینه‌بر است و یک چیز فانتزی نیست. در کشور مجموعه‌های مختلف دیگری هم هستند که هم در بحث شیمیایی گیاهان دارویی و هم در بحث گیاهی و هم داروهای گیاهی، فعالیت می‌کنند.
وی ادامه داد: رقبایی که سیاست‌گذاراند و یا در عرصه‌ اجرا مسوول هستند نیز همچون بخش‌هایی در وزارت علوم، وزارت بهداشت، و جهاد کشاورزی، خود را در حوزه پژوهش مسوول می‌دانند که ما در آن بخش‌ها نیز به دلیل شرایط ویژه کشور ورود کرده‌ایم، زیرا کشور احتیاج دارد که یک مجموعه چابک این فرآیندها را انجام دهد و به نتیجه برساند.
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی یادآور شد: البته در بخش‌هایی که جهاددانشگاهی در بحث پژوهش وارد شده و کار انجام داده، موفق نیز بوده است. برای مثال از ابتدای جنگ بخش زیادی از نیازهای دارویی جنگ را جهاددانشگاهی مدیریت کرده است.
وی ادامه داد: اگر به سابقه فعالیت‌های همه مجموعه‌هایی که در این بخش به صورت موازی فعالیت می‌کنند نگاهی کنیم متوجه می‌شویم که دستاوردهای این پژوهشکده در مقایسه با آن مجموعه‌ها در وضعیت ممتازی قرار دارد.
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی با بیان این که این پژوهشکده دستاوردهای ارزشمندی را به جامعه تقدیم کرده است، تصریح کرد:‌ ما به نسبت دستاوردها و حجم فعالیت‌هایی که در مجموعه انجام می‌شود مورد حمایت و استقبال سیاست‌گذار اجرایی واقع نشده‌ایم، زیرا همیشه برای تصمیم‌گیری در مورد بودجه، تعداد پرسنل و فضای فیزیکی ملاک قرار می‌گیرد.
دکتر رضازاده با اشاره به این که بودجه این پژوهشکده‌ برابر با بودجه دو گروه پژوهشی در یک دانشگاه است، اظهار کرد:‌ این ها موضوعاتی است که سرعت کار ما را پایین می‌آورد و ما با توجه به این مساله سعی می‌کنیم که در برنامه های اجرایی احتیاط کنیم تا از کار جاریمان عقب نیافتیم.
وی افزود: البته بسیاری از اوقات بلند پروازی‌هایی هم انجام می‌دهیم، مانند چند پروژه‌ پژوهشی که اخیرا انجام داده‌ایم، اما زمان انجام آن‌ها واقعا در جاهایی مجبور بودیم که قرض و وام بگیریم تا کار را به نتیجه برسانیم.
دکتر رضازاده با بیان این که بودجه این پژوهشکده در مقایسه با مجموعه‌هایی که برای جامعه خروجی ملموس ندارد خیلی تفاوتی ندارد یاد آور شد: دلیل این مساله این است که سیاست‌گذارها از دل همان مجموعه‌ها بیرون آمده‌اند و تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری می‌کنند و در سیاست‌گذاری‌ها این را لحاظ می‌کنند.

مقایسه مجموعه‌های مختلف بر مبنای تعداد نیرو و فضای فیزیکی آزاد دهنده است
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی با اشاره به این که در سیاست‌گذاری‌ها گاهی تصمیم‌گیری‌های سوء اتفاق می‌افتد، گفت: یعنی مجموعه‌ای که خروجی دارد با مجموعه‌ای که خروجی ندارد به لحاظ فیزیک و تعداد نیرو و مسایل این چنینی مقایسه می‌شود و این آزار دهنده است.
وی با بیان این که از پژوهشکده گیاهان دارویی انتظار می‌رود که خودگردان باشد، اظهار کرد:‌ ما به سمت خودگردانی حرکت می‌کنیم و این سوء برداشت‌ها که باعث محرومیت برای مجموعه ما می‌شود ما را از مسیرمان باز نمی‌دارد و ما بر مبنای همین برنامه که تنظیم کرده‌ایم به سمت خودگردانی و توسعه فعالیت‌های پژوهشی پایدار حرکت می‌کنیم.
دکتر رضازاده درباره‌ وضعیت این پژوهشکده به لحاظ میزان تحقق برنامه‌ها برای خودگردان شدن یادآور شد: برداشت من این است که ما به برنامه‌هایی که طرح‌ریزی کرده‌ بودیم رسیده‌ایم و برنامه‌هایمان مفید بوده و از این به بعد نیز این مسیر را با انگیزه بیشتری ادامه خواهیم داد و محصولات بهتر، مفیدتر و اثر بخش تری را به جامعه تقدیم خواهیم کرد.

۵۰درصد هزینه‌های پژوهشکده از محل درآمدهای خودش تامین می‌شود
رییس پژوهشکده‌ گیاهان دارویی جهاددانشگاهی با بیان این که در حال حاضر ۵۰ درصد هزینه‌های پژوهشکده از محل درآمدهای خودش تامین می‌شود، اظهار کرد: برای سال‌های آینده‌ این نسبت کمتر نیز خواهد شد و پیش‌بینی می‌کنیم که ظرف چند سال آینده بتوانیم خودگردان شویم و این بودجه‌هایی که به‌عنوان کمک هزینه از منابع عمومی کشور دریافت می‌کنیم صرفا برای توسعه زیرساخت‌های پژوهشی و تحقیقاتی‌مان هزینه شود.
دکتر رضازاده ادامه داد: اوایل این پژوهشکده یک بودجه دولتی داشت و مقداری از درآمدهایش نیز از محل طرح‌ها و و پروژه ها تامین می‌شده است. در حال حاضر زیر ساخت‌هایمان را توسعه دادیم، کارهایمان را زیاد کردیم و نزدیک به ۱۰۵ نفر پرسنل داریم که حدود ۵۰ نفر از آن‌ها در بخش پژوهش فعال‌اند یعنی عضو هیات علمی و کارشناس پژوهشی هستند.
وی ادامه داد: ما کمک‌ هزینه‌ای را از دولت می‌گیریم تا با توجه به حجم تورم، افزایش هزینه‌های ‌جاری و فعالیت‌های پژوهشی هزینه‌هایمان را تامین کنیم. اما این بودجه که به عنوان کمک هزینه دریافت می‌شود کفاف هزینه‌هایمان را نمی‌دهد به همین دلیل از چندین سال پیش شروع کردیم که منابع درآمدی را برای پشتیبانی از کارهای پژوهشی‌مان ایجاد کنیم.
دکتر رضازاده در پایان یاد آور شد: در گذشته برای تحقق این کار محصولمان را در اختیار تولید کننده‌ دیگری قرار می‌دادیم اما این مسیر چندان موفق نبود. برای همین خودمان زیرساخت‌های تولید و خدمات تخصصی به بیرون را ایجاد کردیم و از حدود سال ۹۴ که ۷۵ درصد هزینه‌هایمان از محل بودجه‌های دولتی تامین می‌شده در سال ۹۶، به ۵۰ درصد رسیده‌ است.