جهاددانشگاهی بازیگر موثر عرصه‌ی فرهنگ/ تشخیص ذائقه‌ی دانشجویی با داشتن ساختاری منسجم

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، به اذعان بسیاری، جهاددانشگاهی با رویکرد فرهنگی شکل‌گرفته و ورود جهاددانشگاهی به هر حوزه‌ای نو و بکر بوده است؛ فعالیت‌های قرآنی دانشجویان، سازمان انتشارات، تاسیس سازمان دانشجویان و سپس خبرگزاری‌های دانشجویان و قرآن یا فعالیت‌های گردشگری دانشجویی و... از فعالیت‌های نو و بکر جهاددانشگاهی در حوزه‌ی فرهنگی بوده است. این نهاد متناسب با نیازهای نظام و انقلاب، کارهای فرهنگی، آموزشی و پژوهشی متعددی انجام داده است. مثلا در دوران دفاع مقدس مطالعات زیادی در خصوص نیازهای دفاعی کشور توسط جهاددانشگاهی انجام می‌شد. هم‌چنین در دوران انقلاب اسلامی و تا سال‌ها پس از تاسیس نظام جمهوری اسلامی، جهاددانشگاهی به‌عنوان یک‌نهاد فرهنگی ـ انقلابی بار سنگین احیای فرهنگ و هنر ایرانی ـ اسلامی در دانشگاه‌ها را به دوش می‌کشید.

امروز هم جهاددانشگاهی مانند اوایل انقلاب و زمان جنگ، با توجه به نیازهای روز، در هر عرصه‌ی فرهنگی که نیاز باشد، ورود می‌کند.

در خصوص پیشرو بودن این نهاد در رصد و شناسایی و رفع نیازهای فرهنگی جامعه دانشگاهی و جریان‌سازی و ارتباط جهاددانشگاهی با بدنه‌ی دانشجویی گفت‌وگویی با دکتر عیسی علیزاده معاون فرهنگی این نهاد داشته‌ایم که بخش اول آن در ادامه از نظر می‌گذرد.

آقای دکتر علیزاده، با توجه به سبقه‌ی جهاددانشگاهی؛ آیا می‌توانیم بگوییم این نهاد در شناسایی و رصد نیازهای فرهنگی پیشرو بوده و در جهت تامین این نیازها و هم‌چنین در زمینه‌ی کادرسازی و تربیت نیروهای کارآمد و متعهد و نیز تاثیرگذاری و جریان‌سازی فرهنگی، گام برداشته است؟

هدف از تشکیل جهاددانشگاهی، مطابق اساس‌نامه آن، توسعه فرهنگی و توسعه فناورانه و پژوهشی بوده است. هم‌زمان با تولد جهاددانشگاهی در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی (اواخر دهه 50) که به بیان مقام معظم رهبری، مولود مبارک انقلاب اسلامی شکل گرفت، نیاز به تغییرات در حوزه فرهنگ احساس می‌شد. البته این تغییرات مطالبه مردم هم بود، چراکه صرفاً تغییر حاکمیت و رژیم، هدف غایی انقلاب اسلامی نبود. چون حضور جهاددانشگاهی در عرصه فرهنگ، با یک ویژگی مهم همراه بود؛ از همان ابتدا هر ساختاری که در این نهاد ایجاد و هر فعالیتی که تعریف شد، مسئله محور و منوط به یک نیاز بوده است؛ برای مثال نخستین نشر جهاددانشگاهی در سال 60 رقم خورد چون یکی از مبادی ورود به فضای فرهنگی دانشگاه برای جهاددانشگاهی، متناسب‌سازی متون و فعالیت در حوزه نشر بوده است.

در زمینه‌ی کادرسازی و تربیت نیروهای متعهد و کارآمد، الحمدالله کارنامه جهاددانشگاهی پربار است. بسیاری از مسوولان دلسوز کشور در عرصه‌های گوناگون، کار خود را از جهاددانشگاهی آغاز کردند. ساختارهایی مانند سازمان دانشجویان اساسا با نیت تربیت و تامین کادر نیروی انسانی موردنیاز کشور شکل گرفتند.

 وجوه تمایز فعالیت‌های فرهنگی جهاددانشگاهی با سایر نهادهای فرهنگی چیست؟

تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی، ایجاد تشکیلات منسجم برای استفاده از نتایج تحقیقات علمی، برقراری ارتباط میان حوزه و دانشگاه و حمایت، تشویق و استفاده از دانشجویان مستعد و علاقه‌مند، وظایف معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی است. وجه تمایز جهاددانشگاهی در حوزه فرهنگ، در وهله نخست این است که این نهاد توانسته متناسب با شرایط روز و ذائقه دانشجویی، ساختار و تشکیلات منسجمی را در بطن دانشگاه ایجاد کند، از همین رو در حوزه‌های متعددی ازجمله نشر کتاب، دین و قرآن، گردشگری، گفتمان انقلاب اسلامی و ولایت‌فقیه، محیط‌زیست و خبررسانی ورود کرده است.

ما مدعی هستیم که جهاددانشگاهی سریع‌تر از سایر مجموعه‌ها به نیاز جامعه در حوزه فرهنگ پی می‌برد، برای مثال تغییرات نسلی را به‌واسطه پروژه‌های مرکز افکار سنجی، سریع‌تر درمی‌یابیم و در پی این تغییرات، برنامه‌های متفاوت‌تری را می‌توانیم پیش‌بینی کنیم. ذائقه دانشجویان در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی مهم است، اگر تمایل به فعالیت‌های هنری بیشتر است، باید ساختارهای هنری را تقویت کنیم، اگر ذائقه دانشجویان به فعالیت‌های گفتمانی و یا فعالیت‌های کسب تجربه و هنر گرایش بیشتری دارد، باید بتوانیم متناسب با آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم.

بودجه‌ریزی طرح‌ها و برنامه‌های فرهنگی جهاددانشگاهی در چه وضعیتی قرار دارد؟

از قضا، یکی دیگر از وجوه تمایز فعالیت‌های فرهنگی جهاددانشگاهی با سایر سازمان‌ها و نهادها، کم‌هزینه و پربهره‌بودن کار است. اعتبارات کلان و ویژه‌ای برای برنامه‌های فرهنگی این نهاد وجود ندارد. از سوی دیگر، افراد دغدغه‌مندی در حوزه فرهنگی این نهاد، مشغول فعالیت‌اند که در پی ارتقای جایگاه و موقعیت اداری خود نیستند، بلکه با تعصب، تعهد و دغدغه‌مندی پای ‌کار ایستاده‌اند. جهاددانشگاهی همواره فرهنگ را محور اصلی فعالیت‌های خود در سایر حوزه‌ها قرار داده است. هم‌چنین فرهنگ، گاهی، دستاورد و خروجی اقدامات و فعالیت بخش‌های دیگر در این نهاد بوده است. مثلا بسیاری از فعالیت‌های جهاددانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی منجر به یک دستاورد فرهنگی شده است، برای مثال، زمانی که پیشرفت دانش سلول‌های بنیادی توسط جهاددانشگاهی رقم خورد، روحیه و فرهنگ خودباوری ترویج یافت، لذا بعضی اقدامات به‌صورت غیرمستقیم، سبب توسعه فرهنگی شده است.

ازنظر بودجه، متاسفانه در کل کشور، بودجه حوزه فرهنگ بسیار نازل است. جهاددانشگاهی نیز از این امر مستثنا نیست. نگرش هزینه‌گرا به فرهنگ بسیار نادرست است، چراکه غفلت از امر فرهنگ خسارت جبران‌ناپذیری وارد می‌کند. بااین‌حال، جهاددانشگاهی نهادی کارآمد در حوزه فرهنگ است؛ به این معنی که بیشترین بازدهی را از کم‌ترین منابع دارد و با کم‌ترین هزینه. موثرترین و بیشترین فعالیت‌ها را انجام می‌دهد.

 دستاوردهای شاخص جهاددانشگاهی در عرصه ملی و بین‌المللی در حوزه فرهنگ چه بوده و چه خدمات تخصصی فراگیری در سراسر کشور از سوی این نهاد انجام‌گرفته است؟

متناسب با ساختارها، مراکز و سازمان‌های حوزه فرهنگ در جهاددانشگاهی به‌صورت شبکه‌ای و تشکیلاتی در سراسر کشور فعالیت دارند؛ برای مثال خبرگزاری ایکنا که در استان‌های دیگر غیر از تهران شعبه دارد و یا مجموعه ایسپا که در سراسر کشور به‌صورت شبکه‌ای، افکار سنجی میلیونی مردم را انجام می‌دهد. خبرگزاری ایسنا و سازمان انتشارات هم به همین شکل فعالیت گسترده و سراسر دارند. متناسب با نیازهای روز، شاکله اصلی بعضی برنامه‌ها حفظ‌شده، بعضی اصلاح و برخی حذف و برای تعدادی از آن‌ها جایگزین تعیین شد.

اساس معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی، فعالیت در حوزه دانشجویی با تأسیس سازمان دانشجویان بوده است که بعدها از دل همین سازمان، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به‌عنوان نخستین خبرگزاری غیردولتی به وجود آمد و امروز در زمره خبرگزاری‌های مطرح کشور است و عملکرد خوبی دارد. سازمان دانشجویان هم در سراسر کشور شعبه دارد و شبکه دانشجویی جهاددانشگاهی را شکل می‌دهد.

جهاددانشگاهی فعالیت‌های فرهنگی بسیاری در حوزه قرآن و عترت در دانشگاه‌ها انجام داده و تا سال 87، موفق به برگزاری 25 دوره جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان کشور شده است. در ضمن برگزاری دوره‌های متمادی این جشنواره، حضور نیروهای متخصص قرآنی و دانشجویان علاقه‌مند به شرکت در این جشنواره‌ها فزونی یافت، به‌طوری‌که در سال 82، تصمیم به تأسیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشجویان کشور گرفته شد و در همان سال و از دل این سازمان، خبرگزاری ایکنا متولد شد. حرکت در این مسیر و راه‌اندازی این مجموعه‌ها، چیزهایی از پیش نوشته و تعیین‌شده نبود، بلکه نیازهای روز تعیین‌کننده آن بود؛ مثلاً خبرگزاری ایکنا به وجود آمد چون‌که زمان تولد آن فرارسیده بود و امروز این خبرگزاری، در صدر خبرگزاری‌های تخصصی جمهوری اسلامی در حوزه دینی و قرآنی است.

ورود جهاددانشگاهی به حوزه نشر، باعث شد که به‌مرور، اعتماد اساتید و اعضای هییت‌علمی به چاپ آثارشان توسط این نهاد بیشتر شود و از همین رو این نهاد برای تأسیس و راه‌اندازی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی وارد عمل شد. همچنان اساسی‌ترین محصول فرهنگی در کشور کتاب است و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که 25 درصد دانشجویان ما کتاب‌خوان و تأثیرگذار هستند، این آمار کم، اما قابل‌اعتناست. تاکنون نزدیک به 8 هزار عنوان کتاب (به‌طور میانگین سالانه 400 عنوان کتاب) از سوی سازمان انتشارات جهاددانشگاهی تأسیس‌شده که تعدادی از آن‌ها حائز رتبه برتر در جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی و برخی نگارندگان این کتاب‌ها به‌عنوان مؤلف برتر معرفی‌شده‌اند. با توجه به ماهیت فعالیت دانشجویی جهاددانشگاهی و حمایت از این قشر، تصمیم گرفته شد که با یک دوره فاصله از کتاب سال جمهوری اسلامی، جشنواره کتاب سال دانشجویی راه‌اندازی شود که تاکنون 26 دوره آن برگزارشده است.

معتقدیم دانشجویان به اولین تالیف خود که بعضا حاصل پایان‌نامه و رساله آن‌هاست، تعلق عاطفی دارند و اگر از آن‌ها حمایت شود، ممکن است سال‌ها بعد بتوانند مولف فاخری شوند. عموما اولین کتاب منتشره از یک دانشجو، پایان‌نامه اوست که به کتاب تبدیل می‌شود؛ بنابراین شناسایی پایان‌نامه‌های حرفه‌ای و علمی به‌منظور نشر آن‌ها حائز اهمیت است. بر همین اساس، جشنواره پایان‌نامه‌های سال دانشجویی راه‌اندازی شد که تاکنون 18 دوره آن برگزارشده و خوشبختانه هر دو جشنواره هرساله با استقبال خوب دانشجویان روبرو بوده است. در طول سال‌های فعالیت سازمان انتشارات، برنامه‌های متعدد دیگری به‌منظور ترویج و رونق کتاب‌خوانی پیگیری شدند، ازجمله رونمایی و نقد و تحلیل کتاب‌ها، برگزاری نشست‌های فصل سخن به‌صورت سراسر، ایده کتاب سه‌دقیقه‌ای به تأسی از مسابقات دفاع سه‌دقیقه‌ای که تاکنون چهار دوره آن برگزار و مجوز برگزاری آن در سطح بین‌المللی هم اخذشده است.

این رویکرد در مرکز امام (ره)، انقلاب اسلامی و ولایت‌فقیه و مرکز گردشگری این نهاد نیز وجود داشت که پیرامون شبهات موجود، گفتمان انقلاب اسلامی، چالش‌های نظام و انقلاب و ... فعالیت‌هایی پیش‌بینی شود. جشنواره ملی طریق جاوید و اردوهای دانشجویی طریق جاوید از مهم‌ترین رویدادهای این عرصه است. چنان‌که پیش‌تر گفتیم، نخستین و تنها مرکز گردشگری دانشجویان ایران در جهاددانشگاهی تأسیس‌شده است. در این مرکز اردوهای ایران مرز پرگهر دایر شد تا هر دانشجو بتواند مطابق رشته تحصیلی خود، بر اساس پروتکل‌های این اردوها، به شهرها و مناطق مختلف سفر کند و با اقوام مختلف و افتخارات کشور آشنا شود. همایش ملی خلیج‌فارس، اقدام علمی ـ فرهنگی دیگری در مواجهه با هجمه‌ها علیه خلیج‌فارس بود. همه این اقدامات و فعالیت‌ها، تاکنون مشابهی نداشته و به همین دلیل شاخص است.

با وجود اینکه حمایت و کمک مالی به دانشجویان، وظیفه ذاتی جهاددانشگاهی نبوده، اما صندوقی تحت عنوان صندوق قرض‌الحسنه دانشجویان در این نهاد راه‌اندازی شد تا در حد بضاعت از دانشجویان نیازمند، حمایت مالی صورت بگیرد. در این زمینه اساتید دانشگاهی، به‌صورت افتخاری با صندوق همکاری می‌کنند و آن‌ها ضمن ایفای نقش خیر در تامین منابع مکانیزم‌های دریافت وام با مشورت با آن‌ها انجام می‌شود، همچنین در شناسایی این دانشجویان به دلیل تعامل خوبی که با دانشجویان دارند، به ما کمک می‌کنند.

بخش دوم این مصاحبه به‌زودی منتشر می‌شود...