مدیریت ساختار شبکه‌ای جهاددانشگاهی برای توسعه‌ی ارتباطات

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، به‌منظور توسعه‌ی کمی و کیفی واحدها، پژوهشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، سازمان‌ها و مراکز تابعه‌ی جهاددانشگاهی، ضرورت ایجاد ساختاری مناسب برای هماهنگی، برنامه‌ریزی و نظارت بر امور واحدها، تشخیص داده شد و در دهه‌ی ۷۰، معاونتی با نام معاونت هماهنگی و توسعه در تشکیلات جهاددانشگاهی ایجاد شد. در سال ۱۳۹۳، دفتر امور مجلس نیز به این معاونت الحاق و درنهایت عنوان آن به معاونت هماهنگی و امور مجلس تغییر نام یافت.

ازجمله برخی وظایف این معاونت می‌توان به راهبری و مدیریت نظام برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد مجموعه‌ی جهاددانشگاهی، سازماندهی و مدیریت ساختار شبکه‌ای جهاددانشگاهی برای توسعه‌ی ارتباطات بین واحدها، پژوهشکده‌ها، مدیریت و راهبری طرح‌ها و مأموریت‌های ویژه و ملی، اشاره کرد.

ارتباط با نمایندگان و مجلس شورای اسلامی از دیگر وظایف مهم این معاونت است که طرح‌ها و بودجه‌ی پیشنهادی واحدهای سازمانی و هم‌چنین درخواست کمیسیون‌های مجلس برای حضور کارشناسان جهاددانشگاهی برای ارائه نظر توسط این اداره‌کل اقدام و پیگیری می‌شود. سایر امور مثل کمک به تخصیص منابع، امکانات و تجهیزات به واحدها، پژوهشکده‌ها، سازمان‌ها و مراکز و نیز تشکیل و راهبری ستاد پیگیری‌های ویژه در مواقع خاص با همکاری سایر معاونت‌های جهاددانشگاهی نیز توسط این معاونت انجام می‌شود.

 در پی تشکیل و راه‌اندازی این معاونت، مسئولیت بخشی از وظایفی که به عهده‌ی ریاست مجموعه بود به این حوزه منتقل شد و یکی از وظایف مهمی که در اوایل تأسیس معاونت هماهنگی و امور مجلس، مقرر بود پیگیری شود، موضوع برنامه‌ریزی، پس از گذشت قریب به 20 سال از عمر حیات جهاددانشگاهی امری ضروری بود و برای ادامه‌ی فعالیت این نهاد لازم بود، اهداف به‌طور دقیق‌تر مشخص و متناسب و مطابق با نیازهای ملی برنامه‌ریزی صورت پذیرد. در همان سال‌های شکل‌گیری این ساختار، این معاونت در بحث اشتغال نیز که از نیازهای جدی آن ایام بود، ورود کرد و البته بعداً با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع حوزه‌ی اشتغال با راه‌اندازی سازمانی با عنوان همیاری اشتغال دانش‌آموختگان مجزا شد، اما پایه‌گذاری آن از معاونت هماهنگی و امور مجلس بود. متناظری در واحدهای جهاددانشگاهی وجود ندارد و این حوزه معاونتی صرفاً یک مجموعه‌ی ستادی است و عنوان متناظری در واحدهای جهاددانشگاهی ندارد و در حال حاضر هم در سه حوزه‌ی برنامه‌ریزی، امور ارتباط با مجلس و رسیدگی به امور واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی فعالیت می‌کند.

معاون هماهنگی و امور مجلس جهاددانشگاهی که فعالیت خود را از دانشگاه تهران و جهاددانشگاهی مستقر در این دانشگاه شروع کرده، معتقد است؛ در سال‌های اولیه‌ی تأسیس جهاددانشگاهی، یکی از وظایف این نهاد که خیلی عیان نشد، کادرسازی و تربیت نیرو برای کشور بود، بسیاری از افرادی که اکنون در جایگاه مسئول و یا در مسند استادی دانشگاه قرار دارند، از مسیر فعالیت در جهاددانشگاهی به‌مثابه یک مرکز رشد که این نام امروز مرسوم است، عبور کرده و به امروز و قرار گرفتن در موقعیت‌های مهم رسیده‌اند. درعین‌حال این نهاد بستری برای رشد و ارتقای دانشجویان بوده و هست و همواره در همه بخش‌های آموزش، فرهنگ و پژوهش تأثیرگذار است، همان‌طور که یکی از صف‌شکنی‌های این نهاد در زمان دفاع مقدس رقم خورد و به تولید مواد و لوازم موردنیاز دفاع مقدس ورود کرد.

در این میان، تنها فردی که همواره به جهاددانشگاهی، توانمندی و استعداد جهادگران آن توجه ویژه‌ای دارد، رهبر معظم انقلاب است. علی‌رغم همه تنگناها در کشور و در دولت‌های مختلف، جهاددانشگاهی با حمایت‌های رهبری، توانسته کارهای بزرگی را در حوزه‌های علمی و فرهنگی در کارنامه‌ی خود قرار دهد. امروزه این نهاد علاوه بر حضور در عرصه‌ی پژوهش‌های کاربردی و فناورانه، در عرصه‌های پژوهش‌ها و فناوری‌های توسعه‌ای نیز حضور دارد و توانسته در بعضی زمینه‌ها به مرز دانش ورود پیدا کند و برای رفع نیازهای کاربردی و اجرایی کشور گام بردارد. به مناسبت چهلمین سال تشکیل جهاددانشگاهی با دکتر احمد شریفی‌زاده، معاون هماهنگی و امور مجلس جهاددانشگاهی به گفت‌وگو نشستیم که بخش نخست آن را در ادامه می‌خوانید؛
 

ارزیابی شما از سطح تعامل جهاددانشگاهی با ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی چیست؟

یکی از برنامه‌های اصلی این معاونت، به‌خصوص در دوره‌ی مسوولیت بنده، استفاده از تمام ظرفیت جهاددانشگاهی برای ارتباط مؤثر با نمایندگان حوزه‌های انتخابیه و استان مربوطه توسط مجموعه‌ی واحدها بوده است، به این مأموریت ویژه ازاین‌رو تأکید شد که تصور نشود تنها دفتر مرکزی می‌تواند این ارتباط را برقرار کند و واحدها از برقراری چنین ارتباطی محروم هستند. بر این اساس، همواره سعی شده از تمام ظرفیت‌های ارتباطی جهاددانشگاهی با نمایندگان محترم بهره بگیریم. تقریباً از سال 96 این موضوع جدی‌تر پیگیری و سعی شد ارتباط واحدهای استانی با مجامع نمایندگان استانی در حد مطلوب برقرار شود و از همان ایام، موفقیت‌های خوبی نیز درزمینه‌ی تأمین بودجه واحدهای جهاددانشگاهی و همچنین استفاده از بعضی تبصره‌های بودجه حاصل شد.

این رویکرد با آغاز به کار هر یک از ادوار مجلس و بدون نگاه سیاسی به هر دوره، پابرجاست و تأکید اصلی برقراری ارتباط مستمر با مجلس و بیان صحیح نیازها و مشکلات کشور به نمایندگان و معرفی کارآمدی و توانمندی جهاددانشگاهی دررفع این نیازهاست. سعی ما بر آن است تا با کمک مجلس در پی رفع مشکلات و مسائل کشور برآییم و از ظرفیت‌های مجلس در بحث سیاست‌گذاری‌ها، تنظیم بودجه و ارتباطاتی که می‌توانند با مجموعه‌های اجرایی کشور برای به‌کارگیری توانمندی جهاددانشگاهی برقرار کنند، استفاده کنیم.
 

اتخاذ چه راهکارهایی به برقراری ارتباط مطلوب با مجلس و نمایندگان منجر می‌شود؟

ارتباط ما با مجلس شورای اسلامی، ارتباطی دو سویه است. مجلس با نگاه منطقه‌ای و ملی به مسائل می‌نگرد و آنچه که از نمایندگان مجلس خواسته می‌شود عموماً این است که در حوزه‌های انتخابیه خودشان کار ویژه‌ای انجام دهند. به همین دلیل، یکی از درخواست‌های نمایندگان همواره این بوده که در حوزه‌ی انتخابیه آن‌ها، دفتر و واحدی از جهاددانشگاهی تشکیل شود و تمامی بخش‌های فرهنگی، پژوهشی و آموزشی این نهاد و حتی خبرگزاری‌های آن نیز، در حوزه‌های انتخابیه نمایندگان، فعالیت داشته باشد. درعین‌حال، این موضوع مستلزم این است که امکانات لازم برای راه‌اندازی و توسعه واحدها فراهم باشد، البته نمایندگان محترم به‌طورمعمول ما را یاری کرده‌اند و توانسته‌ایم دفاتری در بعضی از حوزه‌های انتخابیه آن‌ها ایجاد کنیم. نگاه ما بیشتر جنبه ملی و استانی دارد و با کمک نمایندگان محترم مسائل و موضوعاتی پیگیری شده که خروجی‌های خوبی داشته‌ایم.
 

برنامه‌های توسعه‌ی جهاددانشگاهی چه دستاوردهایی برای این نهاد داشته و برای آینده‌ی این برنامه چه معیارهایی در نظر گرفته‌شده است؟

جهاددانشگاهی مجموعه‌ی گسترده‌ای در کل کشور است، ابتدا واحدهای این نهاد در درون دانشگاه‌ها، با توجه به نیاز و توسعه‌ی کشور شکل‌گرفته‌اند و اهداف و مأموریت‌هایی متناسب با نیازهای ملی و مرتبط با درون هر دانشگاه در حوزه‌های فرهنگی و پژوهشی عهده‌دار بودند. با توجه به نیاز و توسعه‌ی کشور، فعالیت‌های این نهاد و گستره‌ی حضور آن نیز در کشور افزایش یافت و داشتن برنامه و هدف مدون در آن برهه برای جهاددانشگاهی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر و لازم بود اهداف و مأموریت‌های این نهاد متناسب با تغییرات محیطی تعیین و تبیین شود.

اواسط دهه 80 که آقای دکتر طیبی سکاندار هدایت این مجموعه شدند، برنامه‌های توسعه‌ای که پیش‌تر هم مطرح بود، اما پیگیری جدی پیرامون آن نمی‌شد، به‌صورت عملیاتی و ویژه در دستور کار قرار گرفت، برنامه‌ها برای دستیابی به اهداف تعیین‌شده که مبتنی بر ارزش‌های سازمانی بود، تدوین و برای اجرای آن نیز پیگیری‌ها انجام شد. لازمه‌ی داشتن هر برنامه نیز توجه به اسناد موجود در نظام بالادستی بود که بر اساس آن چشم‌اندازی برای جهاددانشگاهی تعریف شد. چشم‌انداز جهاددانشگاهی 20 ساله و ازلحاظ زمانی مطابق با سند چشم‌انداز کشور است.

اهداف هر برنامه، متناسب با جایگاهی که جهاددانشگاهی باید در چشم‌انداز نهایی به آن دست یابد، تعیین و بر اساس آن، برنامه‌هایی با طول عمر حدود سه‌ساله تدوین شد. کوتاه بودن مدت هر برنامه، نسبت به برنامه‌های 5 ساله‌ی توسعه‌ی کشور، ازاین‌جهت بود که این نهاد که بسیار متأثر از شرایط محیطی خود است و شاید یکی از دلایل پویایی و به‌روز بودن جهاددانشگاهی نیز همین است، بتواند خود را متناسب با نیازهای فعلی کشور به‌روز کند. در برنامه‌های اول تا پنجم جهاددانشگاهی، دوره‌های سه‌ساله مدنظر بود که متأسفانه طی دوره‌ای در دولت دهم، توقفی در برنامه‌ها ایجاد شد، آن‌هم به دلیل کم‌توجهی افرادی بود که از بیرون وارد این نهاد شده بودند. مجدداً با قبول مسئولیت آقای دکتر طیبی، برنامه‌های توسعه در دستور کار و موردتوجه قرار گرفت. در برنامه‌ی ششم، بر این تأکید شد که با برنامه‌ی توسعه‌ی کشور تطبیق پیدا کند و بر همین اساس، برنامه‌ی ششم، با رویکرد پنج‌ساله تدوین شد و زمان شروع و خاتمه آن نیز با برنامه‌ی ششم کشور تطبیق پیدا کرد. در برنامه‌های توسعه، برای هر یک از گروه‌ها، برنامه‌های مدونی مشخص شد. آنچه که اکنون به‌عنوان هدف‌گذاری کلان در این نهاد موردتوجه است، ارزیابی و پایش برنامه‌ی ششم است، اینکه با چه روش‌هایی و چگونه می‌توان به اثربخشی بیشتر برنامه‌ها و رسیدن به اهداف مدنظر دست‌یافت، از چالش‌های جدی امروز ماست که اقداماتی را برای رسیدن به اهداف موردنظر انجام داده‌ایم.

 
هدف‌گذاری نهایی در تدوین این برنامه‌ها چیست؟

در هر برنامه، اهداف کلانی تعیین می‌شود؛ مثلاً در دوره‌ای بحث تشکیل قطب‌های پژوهشی مطرح بود و یا اینکه در حوزه‌ی بین‌الملل در چه جایگاهی باشیم که این اهداف برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز است. بر اساس این اهداف و تعاملاتی که بین دفتر مرکزی و واحدها صورت می‌گیرد و واحدهای جهاددانشگاهی متناسب با اهداف کلان، اهداف جزئی و برنامه‌های اجرایی خود را ارائه می‌کنند. سپس این برنامه‌ها به دفتر مرکزی و حوزه‌های معاونتی ارجاع و سپس برنامه‌ی اولیه در شورای تلفیق مطرح می‌شود و به شورای علمی می‌رود و به‌نوعی تصویب اولیه می‌شود تا به تصویب هیأت امنا برسد و در آنجا نهایی می‌شود. دستیابی به اهداف تعیین‌شده هر واحد که حاصل جمع آن، اهداف جهاددانشگاهی در هر دوره است، هدف هر برنامه‌ای است.

آیا جهاددانشگاهی در هر یک از برنامه‌های توسعه، به همه‌ی اهداف دست پیداکرده است؟

پایش برنامه و ارزیابی برنامه‌ها، یکی از اقدامات و موضوعات مهمی است که تأثیر بسیار زیادی دررسیدن به اهداف دارد، این موضوع در برنامه‌های اولیه به‌طورجدی پیگیری نمی‌شد و فقط گزارش‌گیری صورت می‌گرفت. در دوره‌های بعدی، ارزیابی‌ها جدی‌تر بود و پایش‌ها انجام می‌شد، در دوره‌ی برنامه پنجم این موضوع جدی‌تر شد و گروه‌های ارزیاب به بررسی عملکرد واحدها و این‌که چه میزان به برنامه‌ها و اهداف مدنظر دست پیداکرده‌اند، می‌پرداختند و اطلاعات ارائه‌شده را موردسنجش و دقت قرار می‌دادند و میزان رسیدن به اهداف را طی فرمول و روابطی رصد می‌کردند. این موضوع هرساله انجام می‌شود، این‌که هر یک از واحدها طی یک‌سال، چقدر به اهداف تعیین‌شده برای مجموعه‌ی خود دست پیداکرده که البته نتایج ارزیابی هر مجموعه و واحدی متفاوت بوده، بعضی واحدها در حوزه‌ی پژوهش و برخی درزمینه‌ی فرهنگی موفق بوده‌اند.

ارزیابی‌های سال گذشته‌ی واحدهای جهاددانشگاهی نشان می‌دهد؛ در حوزه‌ی پژوهش، واحدهای تابعه‌ی این نهاد با 80 درصد موفقیت و در حوزه‌ی فرهنگی، واحدها 82 درصد موفقیت داشته‌اند. در مواردی هم که مشکل و مسئله‌ای بوده به اطلاع مسئولان واحد رسانده‌ایم تا تغییرات لازم را در برنامه صورت بدهند. یکی از مسائلی که نه‌تنها در کشور ما بلکه در کل دنیا به آن توجه می‌شود این است که برنامه‌ها بر روی کاغذ خوب هستند، اما در اجرا میزان موفقیت به شرایط و عوامل زیادی بستگی دارد. دلایل عدم موفقیت در برنامه‌ها و اینکه چه راهکارهایی وجود دارد تا به اهداف برنامه‌ها دست‌یابیم، ازجمله دغدغه‌های موردتوجه در جهاددانشگاهی است و به دنبال این هستیم که این نگاه به‌کل مجموعه منتقل شود، بر همین اساس، از واحدها هم تقاضا کرده‌ایم خود آن‌ها روی این موضوع حساسیت داشته باشند و اگر مشکل و نقصی وجود دارد، ابتدا خود آن‌ها برطرف‌کننده مشکل باشند. دلایل عدم تحقق اهداف برنامه‌ها، یکی از مسائلی است که به‌طورجدی پیگیری می‌کنیم.

بخش دوم این مصاحبه به‌زودی منتشر می‌شود...